چکیده گستره ی معنایی حادثه ی عاشورا، آن را در طول زمان و موقعیت های تاریخی گوناگون، مستعد و آماده تفسیر وتأویل های تازه گردانده و ناظر وخواننده را به دریافت معنای آن حادثه وا می دارد. در این میان هر گروه، از ظنّ خویش یار این ماجرا گردیده و آن را با موقعّیت وافق اندیشه ی خویش منطبق می کنند. در میان قرائت های مختلفی که از حادثه ی عاشورا در طول تاریخ شیعه موجود است؛دیدگاه عرفانی از جمله نظرگاه هایی است که همیشه مورد توجه ی علمای مسلمان وروشنفکران بوده است. در پرتو این نگاه بسیاری از اعمال و اقوال وحوادث عاشورایی رنگ و معنای دیگری به خود می گیرد و نگاه شاعر از سطح حادثه فراتر می رود و به عمق، روح و باطن موضوعات می پردازد. عرفا در این نظرگاه، کربلا را با سیر و سلوک اهل دل و سیر انفسی آن ها تطبیق می کنند و در نگاهشان، کربلا سیر نفسانی وکمالی اهل سلوک است. آن ها از اسرار پشت پرده ی عاشورا پرده برداری می کنند. اسراری که چشم و عقل مورخان وجامعه شناسان از دیدن آن عاجز است، اسرار واقعه یی که به دست یک انسان کامل به منصه ی ظهور رسیده است. در نگاه ایشان، «کربلا»، «حسین»، «عطش»، «فرات»، «شهادت» و ... همه واژگانی هستند رمزی ونمادین که راز بشریت در آن ها نهفته است. بی گمان هرکس بی معرفت به این گل زار قدم نهد در بازار عرفان، طرفی نخواهد بست. در نگاه ایشان، آن چه امام حسین،علیه السلام،را به کربلا کشاند فقط عشق است و آن چه حوادث عاشورایی را توجیه می کند، رابطه ی عاشقانه ی بین محب و محبوب یعنی رابطه ی بین امام حسین،علیه السلام،وحضرت حق است. عشق و عرفان و بازتاب آن در حوادث عاشورایی، موضوع اصلی این بخش از رساله است. در این رساله جایگاه عرفان درادبیات عاشورایی،آشنایی شاعران با موضوع عرفان در ادبیات عاشورایی وجایگاه امام حسین،علیه السلام، در اشعار وکتاب های عرفانی،مورد تحلیل وبررسی قرار می گیرد. کلیدواژه:امام حسین،عرفان،عاشورا.

چکیده ی پایان نامه : ادبیات عرفانی از عمق و غنای زیادی برخوردار است و یکی از جلوه های طبع لطیف ، ذوق سلیم ، عظمت فکر ، علو همّت ، و فرهنگ اصیل مسلمانان ، به ویژه ایرانیان است . از این رو لزوم مطالعه و آشنایی با عرفا ، حکما و آثار ارزنده ی آنها بر هیچ کس پوشیده نیست . عزیز الدّین نسفی یکی از عرفا و حکمای قرن هفتم ، و شاگرد بی واسطه ی سعد الدّین حمویه است . تا کنون شش کتاب از او چاپ شده است ، که عبارت اند از : الانسان الکامل ، التنزیل و بیان التنزیل ، کشف الصراط ، کشف الحقایق ، زبده الحقایق ، مبدأ و معاد و مقصد الاقصی . امّا برخی از آثار و رسائل وی هنوز به صورت نسخه ی خطی باقی مانده اند ، مانند : آغاز و انجام ، اتّحاد و وحدت ، کفر و توحید و ... . آثار نسفی از چند جهت حائز اهمیّت اند : اول . نثر نسفی ، بر خلاف بیشتر آثار قرن هفتم ، به روش « سهل و ممتنع » است . و قلم وی در تمام آثارش یکدست است ، امّا در بخشی هایی از آن ها به ویژه در نصایح سادگی و روانی زبان با احساسات و عواطف وی و تصاویر و تشبیه های ظریف همراه می شود و سخنش به شعری می ماند ، که از قریحه ای توانا و روان برخاسته است . دوم . نسفی در آثارش عقاید گروه های مختلف مثل فقها ، حکما ، عرفا ، اهل تناسخ و ... را بدون تعصّب بیان می کند . همچنین آرای استادش سعدالدّین حمویه و ابن عربی را به روشنی توضیح می دهد . بنابراین آثـار نسفـی منابع ارزشمندی اند برای دستیابـی به آرا و عقاید سعدالدّین حمویه ، ابن عربی و ... . در این پژوهش سعی شده است برای آشنایی دانشجویان و دوست داران ادبیّات عرفانی ایران با شخصیّت ، اندیشه ها ، تفکّرات و جهان بینی نسفی فرهنگی جامع از موضوعات مجموعه رسائل الانسان الکامل فراهم آید . ابتدا شرح حال ، آثار و اندیشه های نسفی به صورت جداگانه در مقدّمه بررسی شده ، سپس موضوعات این کتاب و در ذیل آن ها شواهدی از اشعار و نثر های عرفانی مشهور ، در مقام مقایسه با آرای نسفی ، به ترتیب الفبایی آورده شده است . آثار نسفی در زمره ی ادبیات کلاسیک عرفانی - حکمی قرار دارد . کلید واژگان : نسفی ، فرهنگ موضوعی ، ادبیات کلاسیک ، ادبیات عرفانی ، مجموعه رسائل الانسان الکامل .

در این رساله ابتدا کوشیده شده تا مفهومِ ادبیات در اینترنت تبیین شود، و وجوه مشترک و متمایز آن با ادبیات در دنیای کاغذیِ کتاب ها و نشریه های چاپی، برشمرده و بررسی و مقایسه گردد. سپس دریچه ها و امکاناتِ نویی که اینترنت بر روی ادبیات و علوم انسانی گشوده است، کم وبیش نشان داده شده است. در ادامه تعدادی از کتاب خانه ها، سایت ها و پایگاه های ادبیِ فارسیِ شاخص معرفی شده اند که این معرفی ها برخی مفصل تر و برخی کوتاه تر هستند. سپس برای شناختِ بهتر و سنجش سایت های ادبیِ فارسی و نوع و کیفیت شان، چند سایتِ مطرح و برترِ ادبیِ انگلیسی به اختصار معرفی گشته اند. در پایان نگاهی کلی شده است به وضعیتِ ادبیاتِ فارسی در اینترنت و دنیای مجازی و ایرادها و حُسن های هر یک نشان داده شده و چند پیشنهاد کلی برای بهبود وضعیتِ سایت های ادبی ارائه شده است.

هر چند تاکنون کتب و مقالات بسیاری درباره سبک هندی و دوره بازگشت به تحریر در آمده است، هنوز این دو دوره در بسیاری از زمینه ها و ابعاد، ناشناخته اند و میزان آثار مربوط به این دو دوره، با دیگر سبک ها و ادوار شعر فارسی قابل مقایسه نیست. در این پژوهش برآنیم تا با بازکاوی دقیق و عمیق سبک هندی و دوره بازگشت، علل و عوامل تحول شعر از سبک هندی به دوره بازگشت را به شیوه ای علمی، تبیین و روشن کنیم. به همین منظور ابتدا به معرفی ادوار شعر فارسی و سپس بررسی ویژگی های سبکی هر دو دوره پرداخته ایم. به این ترتیب طرح پیشینه ها و زمینه ها، مدخلی برای ورود به بحث اصلی قرار گرفت. در این تحقیق با نگاهی همه سو نگرانه، تحول شعر از سبک هندی به دوره بازگشت را، از چهار منظر، واکاوی و تحلیل کرده ایم : 1. سیاسی- تاریخی، 2. جامعه شناختی، 3. ادبی، 4. روان شناختی. در نتیجه روشن ساخته ایم که عناصر مهمی چون : تغییر حکومت ها و خط مشی آن ها، تغییر پایگاه اجتماعی شاعران و نیز جایگاه شعرخوانی، تفاوت ذائقه ایرانی و هندی، تغییر مخاطب، پیچیدگی و تعقید افراطی در شعر سبک هندی، پایان عصر مهاجرت، شیفتگی شاعران دوره بازگشت نسبت به شاعران ادوار گذشته، آرای تذکره نویسان، ناتوانی شاعران بازگشتی در ابداع طرز نو و ... از عمده ترین عوامل تأثیرگذار در این تحول بوده اند.

هدف از پژوهش حاضر بررسی تاثیر برنامه آموزش فلسفه به نوجوانان بر پرورش قضاوت اخلاقی آنان با استفاده از داستانهای گلستان می باشد.روش تحقیق کمی و کیفی است.نمونه پژوهش شامل 30 دانش آموز دختر دبیرستانی منطقه یک می باشدکه به روش نمونه گیری غیر تصادفی انتخاب شده اند.طرح کلی این پژوهش از نوع پیش آزمون-پس آزمون با گروه کنترل است.جهت تجزیه و تحلیل داده ها از روشهای آمار توصیفی و آمار استنباطی استفاده شده است.نتایج پژوهش نشان داد که این برنامه جهت رشد اخلاقی دانش اموزان موثر است.

در این رساله ویژگی های کیهان و طبیعتی که داستان های اسطوره ای در آن واقع می شود و انسان اسطوره باور همراه با شخصیت های اسطوره ای در آن می زید، بررسی می شود. به منظور پیش برد پژوهش، ویژگی های اندیشه ی اسطوره ای -که آفریننده ی جهان بینی اسطوره ای و جهان اسطوره است- بررسی می شود تا تفاوت های این اندیشه با اندیشه ی علمی- منطقی امروز –که آفریننده ی جهان بینی علمی و جهان امروز ماست- ، روشن شود. خواهیم دید که شخصیت های اسطوره ای در جهانی فرصت وجود و رشد و نمو می یابند و به عنوان حقیقت واقع در جهان زندگی می کنند که زاده ی ذهن انسان اسطوره باور است و با جهان امروز ما تفاوت های بنیادین دارد. پس از تبیین اندیشه ی اسطوره ای به توضیح ویژگی های کیهانی که ایرانیان باستان در آن می زیستند و داستان های شاهنامه در آن واقع شده است، پرداخته می شود. «زمان» و «مکان» به عنوان دو مفهوم بنیادین در ساختار جهان اسطوره مورد بررسی قرار می گیرند و همچنین اشکال مختلف دو گوهر روشنایی و تاریکی به عنوان دو بن سازنده ی جهان بررسی می شود و صورت های گوناگون آفرینش کیهان مورد پژوهش واقع می شود. اگرچه قصد ما در این پژوهش بررسی جزء به جزء عناصر طبیعت نبوده است، در خلال بحث به نقش هر یک از این عناصر در شکل دهی کیهان برخورد می کنیم و آن را مورد بررسی قرار می دهیم. در مجموع این بررسی ها سعی شده است که کلّیت کیهانی که داستان های شاهنامه در آن اتفاق افتاده، روشن شود و جهت گیری انسان در این کیهان مشخص شود. در این رساله ویژگی های کیهان و طبیعتی که داستان های اسطوره ای در آن واقع می شود و انسان اسطوره باور همراه با شخصیت های اسطوره ای در آن می زید، بررسی می شود. به منظور پیش برد پژوهش، ویژگی های اندیشه ی اسطوره ای -که آفریننده ی جهان بینی اسطوره ای و جهان اسطوره است- بررسی می شود تا تفاوت های این اندیشه با اندیشه ی علمی- منطقی امروز –که آفریننده ی جهان بینی علمی و جهان امروز ماست- ، روشن شود. خواهیم دید که شخصیت های اسطوره ای در جهانی فرصت وجود و رشد و نمو می یابند و به عنوان حقیقت واقع در جهان زندگی می کنند که زاده ی ذهن انسان اسطوره باور است و با جهان امروز ما تفاوت های بنیادین دارد. پس از تبیین اندیشه ی اسطوره ای به توضیح ویژگی های کیهانی که ایرانیان باستان در آن می زیستند و داستان های شاهنامه در آن واقع شده است، پرداخته می شود. «زمان» و «مکان» به عنوان دو مفهوم بنیادین در ساختار جهان اسطوره مورد بررسی قرار می گیرند و همچنین اشکال مختلف دو گوهر روشنایی و تاریکی به عنوان دو بن سازنده ی جهان بررسی می شود و صورت های گوناگون آفرینش کیهان مورد پژوهش واقع می شود. اگرچه قصد ما در این پژوهش بررسی جزء به جزء عناصر طبیعت نبوده است، در خلال بحث به نقش هر یک از این عناصر در شکل دهی کیهان برخورد می کنیم و آن را مورد بررسی قرار می دهیم. در مجموع این بررسی ها سعی شده است که کلّیت کیهانی که داستان های شاهنامه در آن اتفاق افتاده، روشن شود و جهت گیری انسان در این کیهان مشخص شود. در این رساله ویژگی های کیهان و طبیعتی که داستان های اسطوره ای در آن واقع می شود و انسان اسطوره باور همراه با شخصیت های اسطوره ای در آن می زید، بررسی می شود. به منظور پیش برد پژوهش، ویژگی های اندیشه ی اسطوره ای -که آفریننده ی جهان بینی اسطوره ای و جهان اسطوره است- بررسی می شود تا تفاوت های این اندیشه با اندیشه ی علمی- منطقی امروز –که آفریننده ی جهان بینی علمی و جهان امروز ماست- ، روشن شود. خواهیم دید که شخصیت های اسطوره ای در جهانی فرصت وجود و رشد و نمو می یابند و به عنوان حقیقت واقع در جهان زندگی می کنند که زاده ی ذهن انسان اسطوره باور است و با جهان امروز ما تفاوت های بنیادین دارد. پس از تبیین اندیشه ی اسطوره ای به توضیح ویژگی های کیهانی که ایرانیان باستان در آن می زیستند و داستان های شاهنامه در آن واقع شده است، پرداخته می شود. «زمان» و «مکان» به عنوان دو مفهوم بنیادین در ساختار جهان اسطوره مورد بررسی قرار می گیرند و همچنین اشکال مختلف دو گوهر روشنایی و تاریکی به عنوان دو بن سازنده ی جهان بررسی می شود و صورت های گوناگون آفرینش کیهان مورد پژوهش واقع می شود. اگرچه قصد ما در این پژوهش بررسی جزء به جزء عناصر طبیعت نبوده است، در خلال بحث به نقش هر یک از این عناصر در شکل دهی کیهان برخورد می کنیم و آن را مورد بررسی قرار می دهیم. در مجموع این بررسی ها سعی شده است که کلّیت کیهانی که داستان های شاهنامه در آن اتفاق افتاده، روشن شود و جهت گیری انسان در این کیهان مشخص شود.

این پایان نامه درباره بررسی عناصر داستان در سه اثر از جمال میرصادقی(درازنای شب، بادها خبر از تغییر فصل میدهند و اضطراب ابراهیم) است. در فصل اول کیاتی درباره زندگی میرصادقی و تعریف عناصر داستان آورده شده و در فصل های بعدی عناصر داستان در سه اثر یاد شده بررسی شده است، در ضمن در پایان هر فصل نگاهی کلی به اثار شده است.

در این پژوهش کوشیده ایم، ضمنِ بررسی بنیان های تئوریکِ رویکردهای هرمنوتیکی جدید، تا جای ممکن گستره ی آن ها را پیش چشم خواننده روشن کنیم و سپس با تمرکز ویژه بر تأویل های شعر نو، نیک و بد جریان های تأویلی تازه را در عمل به محک نقد بیازماییم. این رساله در پنج فصل فراهم آمده است. فصل نخست، کلیاتی شاملِ پرسش ها، فرضیه ها، پیشینه ها و روش پژوهش را در بر می گیرد. فصل دوم پیش درآمدی است، برای روشن کردن زمینه های تئوریک بحث. در آغاز این فصل نگاهی کوتاه به مهم ترین مکتب های تأویلی و پیشینه ی عملی آن ها افکنده ایم. بدون چنین پیش درآمدی، بدفهمی و سخت سریِ موجود در شماری از برداشت ها و اقتباس های هرمنوتیکی معاصر، آشکار نمی شود. همچنین مشاهده ی سوابق رفتارهای تأویلی در میان اندیشه ورانِ رشته های گوناگون از روزگار باستان تا امروز حضور پر رنگ و موثرِ تأویل را در فرایند فهم نشان می دهد و به کسانی که با زدن برچسب های جغرافیایی بر اندیشه ها خود را از رنج درک آن ها می رهانند، می نمایاند که بسیاری از نظریه های هرمنوتیکی، پیش از این بارها در مقامِ عمل آزموده شده اند و فراآورده ی مصنوعیِ چند فیلسوف غربی نیستند. گرچه مانند بیش-تر مباحث جدید علوم انسانی ژرف کاوی های تئوریک و تدوین روش شناختی آن ها، وامدار غربیان است. در ادامه ی این بخش به صورت ویژه بر آموزه های هرمنوتیک فلسفی متمرکز شده ایم که بر اثرِ حضورِ موثر ترِ فلسفه ی قاره ای در ایران امروز حکمِ آیه های مقدس را یافته است، و شماری از مهم ترین نقدهای وارد بر آن را از منظر فلسفه ی تحلیلی در کلامِ منتقدان و مخالفان برشمرده ایم. در همین فصل، به موضوع ابهام و اهمیت آن در تأویل نیز پرداخته ایم و انواعی برای آن به دست داده ایم. بدیهی است که همه ی مباحث پیش گفته، خلاصه وار و به دور از مثال ها و تفصیل هایی که لازمه ی یک پژوهش مستقل است، نوشته شده اند. با این وجود کوشیده ایم گفتارهای مطرح شده تا جای ممکن روشن و به دور از کلی گویی های مبهمِ رایج باشند. در فصل سوم به شعر نو و چگونگی پیدایش و پویش آن توجه کرده ایم و جریان های شعری معاصر را در حدّ روشن کردن میزان تأویل پذیری آن ها شناسانده ایم، و نشان داده ایم که چگونه گروهی از جریان های نوگرا و شاعران آن ها دار و ندارِ شعر خود را در قمار تأویل و چند معنایی نهاده اند؛ اما حتا یک بار تأویل نشده اند و نقدهای پیرامون آن ها نیز از چند تحسینِ شیفته وار برنگذشته است. در پایان این فصل، کارنامه ی تأویلی هر جریان را فارغ از امکانات بالقوه ی آن، در میزان عمل سنجیده ایم و کوشیده ایم پاسخی برای این پرسش بیابیم که چرا یک جریان، بیش تر و جریان دیگر کم تر تأویل شده است. در فصل چهارم پس از بررسی تأویل های موجود از آغاز پیدایش و رواجِ شعر نو تا امروز، و تقسیم بندی آن ها در هفت دسته ی کلی، به نقل و نقد نمونه هایی از تأویل ها پرداخته ایم. بخشی از این فصل را هم به تأویل شاعران از شعر خود و دیگران اختصاص داده ایم، سپس بررسی کرده ایم که بر اساس داده های موجود، شعر کدام شاعر بیش تر و کدام کمتر در معرض تأویل قرار گرفته است. مفصل ترین بخش این فصل، نقد و تحلیلِ تأویل هاست. روال کار در نقد تأویل ها بدین گونه است که نخست شعر مورد تأویل را می آوریم، آن گاه به ترتیب، تأویل های هر شعر را بر اساس نام خوانِشگرانِ آن، نقل می کنیم، سپس در پایانِ آخرین تأویل، بخشی را به نقد و ارزیابی تأویل ها اختصاص می دهیم. پس از این نقد و تحلیل، خواننده به خوبی خواهد توانست، با بررسیِ نشانه های نمونه وارِ موجود در هر تأویل و روش اجرای آن، دسته ای را که تأویلِ مورد نظر در آن جای می گیرد، تعیین کند. فصل پنجم، فصل نتیجه گیری نهایی است. در این فصل کوشیده ایم پس از گفت و گو درباره ی چالش های پیش رو برای تنظیم روش شناسی تأویل شعر نو، برپایه ی بنیان های نظری هرمنوتیک و نتایجی که از مقایسه ی ارزش اعتباری تأویل ها و مختصات بهترین تأویل های موجود به دست آورده ایم، معیارهایی نیز برای انجام و ارزیابی تأویل به دست دهیم.

ادبیات کودک معمولا، مجموعه ای از لذت و آموزش را برای کودکان ارمغان داشته است. پژوهش حاضر می کوشد ادبیات داستانی کودک را در حوزه ی آموزش مهارت های زندگی، بررسی کند. نگارنده به منظور بررسی این مهم، مهارت های لازم برای زندگیِ امروز را مطابق با سازمان بهداشت جهانی ارائه می دهد و در این میان به ویژگی ها، توانایی ها و نیازهای کودک در هر مرحله از دوران رشد اشاره و تاثیر ادبیات داستانی کودک را، در جنبه های مختلف رشد، تبیین می کند. سپس آثار داستانی کودک در این زمینه را، معرفی نموده و از میان آنها، آثاری را که به نحو قابل توجه ای مهارت های زندگی را می آموزند، تحلیل و بررسی کرده است. همچنین سعی بر این بوده که ارتباط عناصر، گونه ها، شگردهای داستانی و چگونگی به کارگیری آنها از سوی نویسنده و آموزش مهارت های زندگی بررسی شود و با در نظر گرفتن یکایک اجزای داستان، در کنار کلیت اثر، میزان وجود مولفه های آموزشی در آن، سنجیده شود. از سوی دیگر از آنجا که فراگیری مهارت زندگی، بدون تفکر و استدلال نتیجه بخش نخواهدبود و به تاثیر گذاری در کردار کودک منتهی نمی شود؛ لذا نگارنده روش «برنامه ی فلسفه برای کودکان» در آموزش این مهم پیشنهاد می دهد و در ضمن معرفی این برنامه، نشان می دهد که چگونه برنامه ی فلسفه برای کودکان در آموزش و فراگیری مهارت های زندگی موثر واقع می شود. واژگان کلیدی: کودکان، ادبیات داستانی، مهارت های زندگی ، فلسفه برای کودکان child، life skills، fictional literature ، philosophy for children

تصوف سفری است از پایین ترین مراتب نفسانی تا بالاترین آن . صوفی در واقع سالکی است که در هر قدم از مراحل سلوک ، گامی از خویشتن خویش و خودبینی جدا می شود و به من برتر یا جان الهی خود ، نزدیک تر می گردد . انسان در تعبیر دینی ، نسخه و نمودار جهان هستی است . به طوریکه هر آنچه که در عالم هستی وجود دارد ، در وجود انسان نیز نهفته است . در نظر گرفتن جهان هستی به عنوان عالم کبیر و وجود انسان به عنوان عالم صغیر ، راز پیوستگی تصوف با سفر و سیر را آشکار می سازد . تصوف به انسان یاری می کند تا در درون خویش سفر کند و خود را بشناسد . آنگاه با غلبه بر موانع و پستی و بلندی های درون ، به جایگاه حقیقی خویش در عالم هستی دست یابد . سیر در عالم کبیر و سفر بیرونی نیز که بسیاری از صوفیان بدان التزام داشته انددر واقع جلو? ظاهری این سفر درونی است ؛ گردنه ها و راه های صعب العبوری باید پشت سر گذاشته شود تا در نهایت سالک به آرزوی دیرینه ی خود که همان پیوستن به پاکی و حقیقت مطلق است ؛ دست یابد . بر این اساس ، از زمان پیدایش تصوف این اصطلاح همواره با سفر ، سیر و سلوک و طی طریق ، آمیخته و عجین بوده است . در شرح احوال و سرگذشت بسیاری از بزرگان تصوف این سیر و سفر درونی با سیر در آفاق و عالم بیرون نیز همراه گشته است . از سوی دیگر ، سفر ظاهری با ویژگی های خاص خود ، سالک را در کور? سختی ها و مشقات آبدیده می کرد و زمین? سفر درونی را برای وی مهیا می ساخت . در واقع ، ریاضت و سختی های فراوانی که سالک در جریان این سفرها _ البته با رعایت آداب و شرایط خاص _ تجربه می کرد و آگاهی یافتن از نقاط قوت و ضعف روح ، او را برای سفر دشوار درون و تاب آوردن در برابر سختی های راه و وسوسه های نفسانی و شیطانی آماده می ساخت . با توجه به اهمیت و جایگاه خاص این سفرها در تصوف است که اولین فصل این رساله تحت عنوان « سیر آفاق » را به بررسی آن اختصاص داده ایم . در بخش های ابتدایی این فصل ابتدا به تبیین مسئل? سیر آفاق در تصوف پرداخته ایم و اینکه مقصود از سیر آفاق در میان اهل تصوف چه بوده است ؟ چرا صوفیان به سفر و سیر آفاق می پرداختند ؟ چرا برای سیر آفاق تا این حد ارزش قائل بوده اند و سیر آفاق چگونه آنان را برای سفر و سیر درونی آماده می ساخت ؟ در منابع تصوف ، برخی سفرها به برخی دیگر ترجیح داده شده است و سالک از انجام برخی سفرها منع شده است . به عنوان مثال بهترین سفرها ، سفری است که به قصد زیارت خان? خدا ، جهاد ، زیارت بزرگان و مشایخ وقت و ... انجام شود ، اما آیا تمام سفرهای ظاهری صوفیان را می توان از نمونه های سیر آفاق برشمرد ؟ پاسخ این پرسش در بخشی تحت عنوان « انواع سفرهای صوفیان » آمده است . در کتب تصوف با استناد به آیات قرآن ، احادیث پیامبر گرامی اسلام (ص ) و اقوال بزرگان و مشایخ صوفیه ، آداب و شرایطی خاص برای سفر ذکر شده است . از نیت کردن و اذن خواستن از پیر گرفته تا نحو? سوار شدن بر مرکب ، وسایل مورد نیاز ، نحو? وارد شدن به شهرها و ده های جدید و خروج از آنها ، طرز سلوک و رفتار با همسفران و ... . تنها در صورت پایبندی به این آداب است که سفر ، سالک را به حق نزدیک تر می کند و در غیر این صورت به غربت وی از حق و تباهی او منجر می شود . بخش مربوط به « آداب سفر » را به بررسی این موارد اختصاص داده ایم . در میان روایات به جا مانده از سفر صوفیان در دوران مختلف ماجراهای جالب و شگفت انگیزی به چشم می خورد . از دیدار با خضر گرفته تا افتادن در چاه و گرفتاری به دست دزدان و حرامیان . بخش مربوط به « ماجراهای سفر » به بررسی و دسته بندی این ماجراها و رویدادها اختصاص دارد که خوانندگان را با فضای کلی و شرایط سفر در دوران مورد بحث آشنا خواهد ساخت . به علاوه با توجه به اهمیت و نقش « خانقاه ها » در بحث سفر ، بخشی را نیز به بررسی این نهادها ، تاریخچ? آنها ، نحو? اداره ، کسب درآمد و آداب اقامت و ورود به آنها اختصاص داده ایم . در دو بخش پایانی فصل اول نیز ، با معرفی صوفیان موافق و مخالف سیر آفاق ؛ به جمع بندی و تحلیلی نهایی بر اساس داده های موجود ، پرداخته ایم . فصل دوم رساله به بررسی سیر انفس اختصاص دارد . در اولین بخش این فصل ، با استناد به روایات و اقوال صوفیان ، به بررسی معنی لغوی و اصطلاحی سیر انفس پرداخته ایم . دومین بخش این فصل ، به بررسی احوال و مقامات راه اختصاص دارد . در طریق وصول به حق و کمال حقیقی ، سالک باید مقاماتی را طی کند و حالاتی را که در درون او وارد می شود دریابد و از آنها بهره گیرد . در مورد تعداد دقیق این مقامات در امهات کتب صوفیه اختلاف نظر وجود دارد . بنابر مشهورترین روایات ، این مقامات هفت عدد هستند اما روایاتی نیز وجود دارد که بر وجود چهار ، پنج ، ده ، چهارده ، چهل ، صد و حتی هزار مقام نیز دلالت می کند . همچنین صوفیه در مورد برخی اصطلاحات و اینکه آیا جزو احوال محسوب می شوند و یا مقامات اختلاف نظر دارند که این بخش از رساله به بررسی و نقل این موارد اختصاص دارد . با طی مقامات و درک احوال است که سالک رفته رفته از مرتب? نفس اماره به مرتب? نفس مطمئنه ارتقا می یابد و دید? حقیقت بینش به نور حقیقت بینا می گردد . در این هنگام است که مرحله ای دیگر از سلوک آغاز می گردد که از آن تحت عنوان « سیر الی الله » یاد می کنند . در این مرحله است که جان سالک به مراتب عالم هستی آگاه می شود و به عروج و سیر در افلاک می پردازد . در جریان این عروج است که مشاهدات غریب و مکاشفات شگفت برای وی حاصل می شود که درک آنان تنها به وسیل? دل سالک که مُدرِک حقایق است میسر خواهد شد . سومین بخش از فصل دوم رساله به بررسی کیفیت و ماهیت این مکاشفات و مشاهدات از رهگذر ارائ? نمونه هایی چند از آنها اختصاص دارد . از آنجا که عروج و درک شگفتی ها و مراتب عالم هستی تجربه ای است مافوق بشری که از راه حواس و عقل انسانی قابل درک نمی باشد ، صوفیان برای انتقال این تجارب روحانی از زبان رمز و تمثیل استفاده می کنند . بخش پایانی این رساله به بررسی آن دسته از آثار تمثیلی و رمزی اختصاص دارد که سفر روح به عالم معنا و درک لذات روحانی آن عالم را در قالب داستان به تصویر کشیده اند . در برخی از این آثار همچون منطق الطیر عطار مقامات و منازلی که سالک برای وصول به حق باید پشت سر گذارد در قالب داستانی شیرین و نمادین گنجانده شده است. در برخی دیگر همچون سیر العباد الی المعاد سنایی سالک در جریان سفری خیالی به سیر در عالم معنی می پردازد و از احوال عالم هستی آگاه می گردد . در این بخش از رساله به بررسی این دسته از آثار و تحلیل ساختار روایی و بن مایه های آنان و چگونگی انطباق آنان با اصول و مبانی تصوف ، پرداخته ایم . این رساله گامی است در جهت بررسی یکی از اصول لاینفک عرفان و تصوف که پیش از این بررسی دقیق و موشکافانه ای در مورد آن صورت نگرفته است . گستردگی دامن? تحقیق و مشکل دسترسی به منابع دست اول بارها و بارها مراحل تحقیق را با وقفه و تأخیر مواجه ساخت و تنوع زیاد مطالب ، دقت نظر خاصی را در تنظیم چارچوب کلی رساله طلب می کرد . با این حال به یاری خداوند منّان و به لطف پشتیبانی های دلسوزان? استادان محترم ؛ سرانجام طرح کلی رساله به شکل کنونی درآمد . امید است که مورد قبول اهل فن و فرهیختگان این حوزه واقع شود .

چکیده: بهاریه شعری است که دروصف بهار سروده شده باشد. آغاز سرایش این اشعار به عصر رودکی برمی گردد و حیات آن تا دوران ما نیز ادامه داشته است. بهاریه ها در آغاز و عموماً به توصیف جهان بیرون می پرداختند. مولانا نخستین شاعری است که بهاریه را با دیدی انفسی سروده است، نه آفاقی. غزلیات بهاریه در موسقی، شیو? بیان و تصاویر از درونیات مولانا تأثیر می گیرند. اوزان آنها اکثراً خیزابی است. تصاویر آن اکثرا حالت رقص و شادی و گفتگو را منتقل می کنند. فضای بهاریه ها، فضایی است که در آن غمها به پایان می رسند و دوران آسانی پس از سختی فرامی رسد. از میان گونه های صورخیال، «تشخیص» بیشترین فراوانی را دارد. این مساله،ریشه در دیدگاه عارفانه ای دارد که تمام اعضای جهان را زنده و متوجه حق میداند.

دراین پژوهش،به بررسی شخصیت های دو اثرنظامی،خسرو وشیرین (غنایی)واسکندرنامه(حماسی)به صورت جداگانه پرداخته شده است.واین شخصیت ها ازدیدگاه های مختلف مورد بررسی قرارگرفته اند.فصل اول شامل کلیاتی درباره شخصیت پردازی وشناخت انواع شخصیت هاوهمچنین آشنایی با تعاریف داستان و انواع آن مانند غنایی و حماسی است.فصل دوم دربرگیرنده شخصیت پردازی درخسرو و شیرین وتوصیف شخصیت های این داستان غنایی است.سپس درپایان این فصل به بررسی نوع شخصیت پردازی نظامی در این اثر پرداخته شده است.فصل سوم این پژوهش به شخصیت پردازی در اسکندرنامه اشاره دارد.ودرنهایت نتیجه گیری ونموداری مقایسه ای از توصیف شخصیت هادردو اثر ارائه شده است.درپایان،به ذکرمنابع و ماخذ به کاررفته در این پژوهش،پرداخته شده است.

اگر سهراب را در زمره شاعران عارف قلمداد کنیم و به بررسی عرفان او بپردازیم،خواهیم دید که او دراین زمینه مرزها را شکسته وبه واسطه سفرهای بسیار به نقاط مختلف دنیا و آشنایی با ادیان دیگر سرزمین ها ،نگرشی تقریبا متفاوت با عرفان کشورخود(عرفان اسلامی)پیدا کرده است.نگرشی که بیش از هر چیز دیگر،برخاسته از عرفان ادیان شرق دور است.سپهری به شدت سرسپرده مفاهیم عرفانی لطیف کشور های آسیایی بوده است،به همین خاطر با ظرافت و زیبایی خاصی این مفاهیم را در اشعار خود منعکس کرده است.او در سیر آفاق و انفس ،دچار چنان خلسه عارفانه ای شد که بسیاری عرفان او را همپای حافظ و مولانا دانسته اند.برای شناخت و درک این معرفت و یافتن ریشه های شرقی آن،به تحقیق و بررسی پرداخت و پژوهش پیش رو سعی دارد اشتراکات و تاثیرگذاری های عرفان مشرق زمین بر اندیشه های سپهری را بررسی کند.

چکیده در علوم سنتی اساس آفرینش وماده المواد تشکیل دهنده عالم را چهار عنصر آتش ، هوا، آب و خاک می دانستند. هر کدام از این چهار عنصر دارای مزاج می باشند: آتش: گرم و خشک؛ هوا: گرم و تر؛ آب: سرد و تر؛ خاک: سرد و خشک.از تاثیر و تاثر این چهار عنصر مرکبات عالم با مزاجهای نه گانه بوجود می?آید.انسانها نیز دارای مزاجند. وجود عناصر اربعه با کمیت و کیفیت متفاوت در وجود انسان ها باعث ایجاد تفاوتهای جسمی و اخلاقی رفتاری در بین افراد مختلف شده که شناخت مزاج هر شخص نقش مهمی در تحلیل و بررسی بازتابهای اخلاقی و رفتاری افراد دارد. لذا این پژوهش به دنبال پاسخ به این سوالات که وضعیت مزاجی فرد چه رابطه ای با ویژگی های اخلاقی - رفتاری او می تواند داشته باشد؟ و وضعیت مزاجی چه رابطه ای با تعلیم و تربیت می تواند داشته باشد؟ با هدف بررسی تأثیر وضعیت مزاجی برویژگیهای اخلاقی رفتاری افراد و رابطه ی آن با تعلیم وتربیت صورت گرفته است. روش انجام آن توصیفی – تحلیلی بوده است که در آن، با مراجعه به منابع اصلی یعنی کتب طب سنتی ایرانی- اسلامی، مطالب لازم و مرتبط جمع آوری شده و بعد با توجه به سایر منابع مرتبط با طب سنتی و آفرینش انسان و تعلیم وتربیت، به تحلیل آنها پرداخته شده است. نتایج تحقیق مبیّن آن است که در باب خصوصیات اخلاقی رفتاری مزاجها، مسئله تهذیب نفس موثر است. خصوصیات روحی گفته شده موقعی واقعا بروز خواهد کرد که فرد تهذیب نفس نکرده باشد، و خودش را با همان حالات بر آمده از مزاج عادت داده باشد و در پی اصلاح خویش بر نیامده باشد. اگر کسی بخواهد می تواند با تهذیب نفس و مراقبه خصوصیات منفی مزاجی خود را کنترل کند. خصوصیات اخلاقی رفتاری مزاجها با توجه به بستری که فرد در آن رشد می کند، تغییر می کند ودر یک جهت خاص حرکت می کند. نکته دیگر اینکه آنچه که در مورد اخلاقیات امزجه به دست آمد، مطلق نیست بلکه عوامل مختلفی می تواند آنها را تغییر دهد؛ مثلا تهذیب نفس، شرایط خانوادگی، تربیت، ژنتیک... در نهایت می توان چنین نتیجه گرفت که رابطه ی مزاج شناسی و تعلیم و تربیت یک رابطه ی دو سویه است؛ از طرفی مزاج هر فرد بر ویژگیهای اخلاقی رفتاری و استعدادها و تواناییها و علایق فرد تأثیر گذار است که در تعلیم و تربیت باید در نظر گرفته شود و از طرف دیگر به وسیله ی تعلیم و تربیت می توان ویژگیهای اخلاقی رفتاری منفی هر مزاج را اصلاح کردو ویژگیهای مثبت را تقویت و تثبیت کرد. واژگان کلیدی: ارکان، مزاج،اخلاط، تعلیم و تربیت

در این پژوهش سعی شده است که به بررسی جلوه های فرهنگ و ادب کلاسیک در اشعار شفیعی کدکنی و میزان تأثیرپذیری ایشان از این جلوه ها، پرداخته شود.همانطورکه می دانید شفیعی کدکنی هم از محقّقان و مصححان و هم از شاعران طراز اوّل این سرزمین می باشدکه تا به حال چندین دفتر شعری از ایشان به چاپ رسیده است و این دفاتر شعری به طور مدوّن در دو مجموعه به نام های«آیینه ای برای صداها» و «هزاره ی دوم آهو کوهی» گردآوری شده است. داشتن دو چهره ی شاعر و محقّق برای وی نقدهای فراوانی را در پی داشته است که در این =پژوهش به آن پرداخته می شود. امّا محقّق و منتقد بودن خود وی در عرصه ی شعر و شاعری باعث شده است که ایشان بتواند در گنجینه ی ذهن خود بسیاری از تعبیرات، اصطلاحات، اشعار، جملات، داستان ها، کتابها، آداب و رسوم مختلف، تصویرهای گوناگون شعری و بسیاری از موارد دیگر که مربوط به فرهنگ کهن ماست، را انباشته و در زمان مقتضی و لازم، درست و بجا از آن استفاده می کند و از آنها تأثیر پذیرد. البته گاه این تأثیرپذیری آگاهانه است و گاهی ناآگاهانه. امّا به هرحال چون این موارد ذکر شده در گذشته و متون کهن ما بکار رفته است، خود گویای تأثیرپذیری از فرهنگ و ادب کهن ما می شود. در واقع شفیعی کدکنی بواسطه ی سالها غور و تعمّق فراوان در کنج کتابخانه یا کرسی دانشگاه توانسته این تعبیرات و عبارات و تصاویر را در ذهن خود جای دهد و بر اثر مرور زمان این اصطلاحات در ذهن وی رسوب کند و در حافظه ی وی جای گیرد و در هنگام سُرایش هر کدام از اشعارش این تأثیرپذیری نمود پیدا کند و این تأثیرپذیری همان موضوع موردبحث ما در این پژوهش است. البته باید یادآور شوم که این تأثیرپذیری در حوزه ی نقد ادبیات معاصر به نام«بینامتنیّت» نامیده میشود که در جای خود مورد بررسی قرار می گیرد.

قرن دهم هجری دوران شکوفایی زبان و ادبیات فارسی در سرزمین های اطراف ایران بود. بسیاری از بزرگان علم و ادب خارج از دیار ایران در کشورهای اطراف ساکن شده بودند. فضولی شاعر نامدار سه زبانه که اصلیت او به ترکان اوغوز ساکن در ایران می رسد، یکی از این بزرگان است که در سرزمینی دیگر به دنیا آمده و پرورش می یابد. آثار متفاوت و مختلفی از او به یادگار مانده است. یکی از آثار با ارزش او صحّت ومرض است. این رساله که در حجم کمی نگاشته شده است، داستانی عرفانی و تمثیلی از سیرنزولی روح به دیار بدن و سیر در عالم جسم و گذشتن از مراتب مادّی و معنوی و رسیدن به مراتب سیر صعودی و بازگشت مجدد به اصل و مرجع حقیقی است. نسخه های فراوانی از این رساله در ایران موجود است. ولی متأسفانه اختلاف میان نسخ و مشکلات ثبت کلمات انتخاب نسخه معتبر را سخت می نماید. در این پژوهش رساله به صورت انتقادی و نسخه اساس تصحیح شده است. کوشش شده تا ثبت دقیق و درست برگزیده شود. تعلیقات مفصلی براین رساله نوشته شده است. در پایان به تحلیل و مقایسه این اثر با آثار دیگر پرداخته ایم. رساله صحّت و مرض تحت تأثیر سخنان و افکار عرفا و فلاسفه بزرگ نگارش یافته است. از جمله آراء ابوحامد غزالی، احمد غزالی، ابن عربی، ابن سینا، سهروردی در داستان مشاهده می شود. فضولی در بیان نکات طبّی از ابن سینا و طبّ قدیم متأثّر است. در مباحث حکمی و عرفانی از ابوحامد غزالی و سهروردی و گاهی ابن سینا بسیار تأثیر پذیرفته است. در مباحث جمال شناسی متأثّر از احمد غزالی است. عرفان تا حدّ زیادی متأثّر از عقاید وحدت وجودی ابن عربی است. فضولی در خلق برخی شخصیّت ها و کاربرد بعضی از تعابیر و عبارات متأثّر از سهروردی و سیبک نیشابورری است. از نظر شخصیت بخشی به مفاهیم انتزاعی تحت تأثیر فی حقیقه العشق سهروردی است. در بعضی از تعابیر و اصطلاحات نیز از حسن ودل سیبک نیشابوری تأثیر گرفته است. اصل داستان فضولی و مفاهیمی که بدان پرداخته تکراری است و از زبان غالب عرفا و فلاسفه نقل شده است؛ امّا فضولی با هنر خاصّ خود توانسته است داستانی متفاوت و خواندنی و قابل تأمّل بیافریند. وی با زبان شاعرانه خود و آشنایی با اصطلاحات و مفاهیم طبّی و عرفانی داستانی متفاوت از نویسندگان پیش از خود خلق کرده است. رابطه روح و بدن در داستان فضولی از هرسه جنبه؛ یعنی ابزاری، تضاعد و تضادّ مطرح می شود. هنگامی که روح از عالم لاهوت بر دیار بدن فرود می آید راکب و مرکوبی روح و بدن مطرح می شود و بدن چون ابزاری است برای رسیدن روح به تکامل. زمانی که احوال روح و بدن در آغاز سلوک روح بر هم تأثیر می گذارد، رابطه تضاعد و یاری رساندن نمایان می شود. وقتی اخلاط از روح کناره می گیرند دیار بدن به تصرّف غم درمی آید. چون روح به لطافت می رسد لطافت او جسم را نیز لطافت می بخشد. تعادل و هماهنگی اخلاط در بدن و دور بودن مهلکات از شهر دل موجب تعالی روح می شود. روح برای رسیدن به کمال به بدن نیاز دارد و بدن برای رسیدن لطافت و پاکی به روح محتاج است. در آخرین مرحله از سلوک روح و بدن در تقابل با هم قرار می گیرند. جسم فانی می شود و روح به بقا می رسد. رسیدن به بالاترین درجه معرفت و شهود با وجود غبار جسم امکان پذیر نیست. سالک در این مرحله جسم را رها و نابود می کند.

تصحیح متون و کوشش در فهم و اصلاح آن شریک شدن در تجربه و دانش گذشتگان، خدمت به آیندگان و تلاش در جهت حفظ میرات زبان و ادب فارسی است. زبانی که روزگاری از کرانه های دریای سیاه تا حدود هند و سند بدان سخن می گفتند و دانستنش را فضل و فضیلت تلقی می کردند. عیار دانش یکی از این سرمایه های گرانبهاست که در اوایل قرن یازدهم در سرزمین هند از قلم توانای ابوالفضل علامی وزیر نامدار اکبر پادشاه بابری هند پدید آمده است. این کتاب روایت ساده انوار سهیلی است که ملاحسین واعظی کاشی در قرن نهم از کلیله و دمنه نصرالله منشی آفریده است. عیار دانش که بی شک یکی از نمونه های عالی نگارش فارسی در هند است تا کنون تصحیح انتقادی نشده است. نگارنده بر اساس چهار نسخه خطی، یک نسخه چاپی و یک نسخه که به شکل سنگی در تاجیکستان منتشر شده است، به تصحیح این اثر پرداخته است. قدیمی ترین نسخه که در این چاپ اساس قرار گرفته است، مورخ 1028 ه. ق. است که تنها با سال تألیف کتاب (996ه.ق.) 32 سال فاصله دارد. روش ما در این تصحیح اعتماد بر نسخه اساس و استفاده از نسخه های دیگر در حد ضرورت بوده است. تنها زمانی از نسخه اساس عدول کرده ایم که متن را غلط دانسته ایم و زمانی نکته ای را با نهادن در کروشه به متن افزوده ایم که در بیش از دو نسخه دیگر یافته ایم. فصل نخستین کتاب نیز به اهمیت کلیله و دمنه، بازنویسی های آن، زندگی،آثار و سبک علامی پرداخته است.