یکی از مهمترین و حساس ترین مقاطع تاریخ انقلاب اسلامی ایران، دوره ی نخست وزیری شاپور بختیار است. اگرچه این دوره از نظر زمانی بسیار کوتاه بود اما حوادث و رخدادهای آن بسیار مهم و سرنوشت ساز بودند.این پایان نامه براساس تئوری وفاق ارزشی /نظام های چالمرز جانسون نوشته شده است.د راین دوره نقش دولت،ارتش،رهبری انقلاب وگروههای مخالف رژیم وهم چنین کشورهای خارجی به خصوص آمریکا دارای اهمیت زیادی است. هرکدام از مولفه های فوق به سهم خود تأثیر بسزایی در جریان انقلاب داشته اند.بر طبق تئوری جانسون،جامعه ی ایران تا سال 1356ش در حالت تعادل بود، اما پس ازاین سال، بر اثر ورود منابع خارجی و داخلی تغییر در نظام ارزشی جامعه، دچار عدم تعادل((dysfunction می گردد.بر هم خوردن تعادل اجتماعی سبب گردید که رژیم برای کنترل اوضاع به نیروی سرکوب متوسل شود وهمین امر موجب از بین رفتن مشروعیت حکومت شد. در این زمان نقش نخبگان بسیار اهمیت دارد؛سازش پذیری آنان با مخالفان و انجام اصلاحات می تواند راه حل سیاسی برای بحران باشد.اما عدم مصالحه ی نخبگان منجر به افزایش بحران می گردد.شاه با اعلام طرح تشکیل دولت ائتلاف ملی و انتصاب شاپور بختیاردر واقع سازش ناپذیری حکوت را نشان داد. انتصاب شاپور بختیار که به عنوان یک چهره ی میانه رو بود،مورد حمایت ایالات متحده ی آمریکا قرار گرفت.دولت مردان آمریکا در تلاش بودند که با تشکیل یک دولت میانه رو در ایران ،منافع حیاتی این کشور در ایران حفظ شود. اما وجود ایدئولوژی انقلاب به رهبری امام خمینی ،موجب گردید تا همه ی گروه های مخالف در نهایت رهبری ایشان را بپذیرند و ایشان به عنوان رهبر اصلی انقلاب شناخته شوند. مجموع عوامل فوق در شکل گیری انقلاب شروط لازم بودند،اما برای پیروزی انقلاب نیاز به شروط کافی نیز می باشد که جانسون آن را عوامل شتاب زا(precipitations) می نامد. ناکار آمدی ارتش در مهار انقلاب و انفعال نیروهای نظامی واعلام بی طرفی ارتش،ودر نهایت ورود امام به ایران ،به عنوان عوامل شتاب زای این پایان نامه می باشند.

چکیده: مهدی عراقی از جمله مبارزانی است که فعالیت‎های سیاسی و اجتماعی خود را از پی شهریور 1320هـ.ش آغاز کرد. او متعلق به طبق? متوسط مذهبی بود که در دوره رضاشاه دچار تضییقات اجتماعی، سیاسی و فرهنگی شد. این رساله بر آن است ضمن بررسی زندگی سیاسی و اجتماعی وی در بستر تاریخ معاصر از دوره رضاشاه تا آغاز نهضت امام خمینی(ره)، به این سوال بپردازد که عراقی با چه زمینه‎ها و تجربیاتی به عنوان عضوی از هیأت‎های موتلفه اسلامی، به نهضت امام خمینی(ره) پیوست؟ آیا شباهت‎هایی میان فعالیت‎های وی در جمعیت فداییان اسلام و هیأت‎های موتلفه اسلامی وجود دارد؟ رویکرد وی در هر برهه به چه منوال بوده است؟ بر این اساس فرضی? اصلی این پژوهش این است که خاستگاه اجتماعی و مذهبی مهدی عراقی او را به سوی جریان‎های سیاسی ـ مذهبی همچون فداییان و هیأت‏های موتلفه اسلامی کشاند و با توجه به این پیشینه سرانجام در پیوند با نهضت امام خمینی(ره) قرار گرفت و با توجه به همین سوابق نظری و عملی در انقلاب اسلامی به ایفای نقش پرداخت. آن‎چه در این تحقیق مد نظر قرار داشته، بررسی شخصیت مهدی عراقی به عنوان فرد برجسته ای از یک خاستگاه اجتماعی معیّن با دغدغه‎های مذهبی است. از همین رو این بررسی علاوه بر زندگی‏نامه ‎ نویسی یک تحقیق اجتماعی دربار? نقش و کارکرد گروه‎های مذهبی در فعالیت‎های اجتماعی و سیاسی است. روش این پژوهش به شیوه توصیفی‎ ـ تحلیلی می‎باشد و برای تحقیق حاضر علاوه بر مطالعات‎ کتابخانه‎ای از مطالعات میدانی(مصاحبه) نیز بهره گرفته شده است. کلید واژه ها: مهدی عراقی، جمعیت فداییان اسلام، هیأت‎های موتلفه اسلامی، امام خمینی(ره)، انقلاب اسلامی

نهضت آزادی ایران از جمله گروه های سیاسی است که در سال 1340 هـ.ش تأسیس شد. اهمیت این گروه را می توان در انگیزه مذهبی موسسان آن دانست. اعضای گروه از جمله روشنفکران مذهبی به شمار می آمدند. نهضت آزادی تنها گروه مذهبی – سیاسی با سبقه روشنفکری است که بعد از انقلاب مشروطه شکل گرفت. این گروه در فعالیت های خود تعامل با امام و مراجع دینی را مدنظر داشتند. به همین دلیل در بین دیگر گروه های سیاسی از تفاوت و تمایز برخوردار بودند. همراهی و همکاری آنها با امام از جریان انقلاب سفید آغاز شد و این تعامل تا زمان تبعید امام خمینی ادامه داشت. بعد از تبعید امام از ایران، جریان های سیاسی من جمله نهضت آزادی ارتباطشان با امام قطع شد. اما نهضت آزادی خارج کشور که مواضع یکسان و مشابهی با شاخه نهضت آزادی داخل کشور داشت، ارتباطش را با امام همچنان حفظ کرد. افرادی مانند ابراهیم یزدی، مصطفی چمران و قطب زاده با رهبر انقلاب در ارتباط بودند. این گروه در راستای پیروزی انقلاب نقش بسزا و موثری ایفا کرد. بعد از انقلاب هم تا نیمه سال 58 با وجود مشکلات فراوان در پیشبرد اهداف انقلاب با امام همراه بود. تسخیر سفارت آمریکا در 13 آبان 58 باعث استعفای دولت موقت و کناره گیری از نهضت آزادی از امام و انقلاب شد. این پژوهش سعی دارد به چگونگی روند تعامل نهضت آزادی با امام وانقلاب اسلامی بپردازد.

پژوهش حاضر با عنوان « مجلس بیست و چهارم شورای ملی و انقلاب اسلامی» در اصل پاسخی به این پرسش است که مجلس بیست و چهارم چه خط مشی ای را در قبال تحول انقلابی ملت ایران اتخاذ کرد؟ پس از مقایسه ی اسناد و داده ها در نهایت این نتیجه حاصل گردید که هرچند در پی ناآرامی های دوران انقلاب، نمایندگان مجلس به به عنوان بخشی از بدنه ی حاکمیت مورد تنفر قرار گرفتند، اما مجلس بیست و چهارم در روزهای آخر عمر رژیم شاهد جنب و جوشی ی تازه شد و برخی از نمایندگان این مجلس حرف هایی می زدند که بعضی از آن ها سخن قشرهای ناراضی جامعه بود.این مخالفت ها از از اواسط نخست وزیری آموزگار آغاز شد و هنگام روی کار آمدن دولت شریف امامی نمود بیشتری یافت. انتصاب شریف امامی که از از یک سو با اعطای آزادی های سیاسی بیشتر و شکست اقتدار حزب رستاخیز و از سوی دیگر با گسترش دامنه ی انقلاب همراه بود باعث شد تا نمایندگان نیز از موضع انفعالی دست کشیده و به انتقادهای پر سروصدا از روش دولت های گذشته پرداخته تا خود را با با حرکت های انقلابی همراه و مجلس و خصوصاً شخص شاه را از امواج انقلاب مصون نگاه دارند. اما در نهایت به نظر می رسد که که مجلس 24 با وجود برخی صداهای مخالف در برابر حوادث انقلاب نتوانست موضع مستقلی از دولت و شاه اتخاذ کند تا مجلس را از از کوران حوادث انقلاب به سلامت عبور دهد. واژگان کلیدی: مجلس شورای ملی بیست و چهارم، انقلاب اسلامی، نمایندگان مجلس، حزب رستاخیز.

درباره تاریخ بانک و بانکداری در ایران بحث می کند و از علل رقابت روسیه و انگلیس در عرصه بانکداری ایران بحث می کند

بررسی اندیشه ها، عملکرد و مواضع سحابی پیرامون حوادث قبل و پس از انقلاب اسلامی با توجه به حضور پررنگش در متن انقلاب می تواند محققان و علاقمندان را به حقایق حوادث انقلاب نزدیک تر کند. پژوهش حاضر با عنوان «زندگی نامه سیاسی یدالله سحابی با تأکید بر نقش ایشان در انقلاب اسلامی» در پاسخ به این پرسش که مواضع یدالله سحابی در تحولات قبل و پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران چه بود؟ این فرضیه را مطرح می کند که: « یدالله سحابی به عنوان یکی از نمایندگان جریان روشنفکری دینی در قبل و بعد از انقلاب در صدد بود با اتکا بر آموزه های آزادیخواهی و مردم سالاری در قالب فعالیتهای حزبی تحولاتی را در جامعه سنتی ایجاد کند و بتواند نیازهای پیش روی مردم را پاسخ دهد.» فرضیه مذکور با روشی توصیفی به آزمون گذاشته شده و این نتیجه حاصل شد: سحابی به عنوان یکی از رهبران جریان نوگرایی دینی و یکی از پیشگامان مبارزات انقلاب اسلامی در تلاش بود تفسیری از دین ارائه دهد که با علم و سیاست تباینی نداشته باشد سحابی پس از پیروزی انقلاب نیز علارغم کناره گیری از سیاست از جریانات انقلاب دور نماند و آنجایی که پای مصالح ملی کشور در سطح کلان به میان می آمد از بیان مواضع خود کوتاهی نکرد.

چکیده: موضوع پژوهش حاضر بافت سیاسی و مواضع جریان های سیاسی اولین دوره مجلس شورای اسلامی است. انتخابات مجلس شورا به فاصله یک سال از پیروزی انقلاب اسلامی در اسفند 1359 برگزار گردید و از 7 خرداد 1359 تا خرداد 1363،برای مدت چهار سال به فعالیت پرداخت.با توجه به اهمیت نقش و جایگاه مجلس در انجام تصمیم گیری های نظام جمهوری اسلامی ایران، شناسایی روند و چگونگی تشکیل این نهاد و نیز بافت سیاسی آن همراه با مواضع جریان های سیاسی موجود در این مجلس، مسأله اصلی این پژوهش است. در این دوره به دلیل نبود نظارت استصوابی و غربال کاندیداها، به لحاظ سیاسی و اجتماعی شاهد یکی از فراگیرترین و متنوع ترین مجالس در طول عمر خودش هستیم.مواضع مختلف جریان های عمده سیاسی مجلس اول در برابر بحران های مهمی چون؛ تغییر نام مجلس، تسخیر سفارت آمریکا، تعیین نخست وزیر و عزل اولین رئیس جمهور که از جمله نقاط عطف این دوره از قانون گذاری به شمار می رود اهمیت مسأله پژوهش را فزونی می دهد. نوع تحقیق در این پژوهش توصیفی و گردآوری داده ها مبتنی بر منابع کتابخانه ای و میدانی(مصاحبه) است. با توجه به فراگیری مجلس اول چه به لحاظ سیاسی و چه جامعه شناختی نتیجه به دست آمده نشان می دهد که در عمل این مجلس محفلی جز برای کسب قدرت وجبران ناکامی به خصوص در انتخابات ریاست جمهوری و نیزحذف تدریجی جریان موسوم به لیرال توسط جریان به اصطلاح مذهبی (حزب جمهوری اسلامی ایران) نبوده است. کلید واژه: مجلس شورای اسلامی، انقلاب اسلامی، حزب جمهوزی اسلامی، سازمان مجاهدین انقلاب اسلامی، سفارت آمریکا، رئیس جمهوری

پایان نامه بررسی چگونگی فعالیت برخی انجمن ها و بنیادهای خیریه غیر دولتی در شهر تهران در پیوند با نهضت امام خمینی(ره) در داخل و خارج از ایران در فاصله سال های 1342 تا 1357 است که با استفاده از رویکرد توصیفی به بررسی بخشی از فعالیت های این گونه موسسات و مراکز خیریه دینی- سیاسی پرداخته است.از مهمترین محورهای این نوشتار، بررسی و تحلیل مسائلی است که مبارزین سیاسی برای خروج از تنگناهای مالی به وجود آمده از سوی رژیم با آن مواجه بودند. از جمله مهمترین اقداماتی که در این راستا انجام شد می توان به تأسیس صندوق های قرض الحسنه، راه اندازی شرکت هایی نظیر «دژ ساز»، تأسیس کارخانه هایی از سوی متمولین پیرو امام برای برطرف نمودن مشکل اشتغال زندانیان سیاسی آزاد شده و همچنین ارسال کمک به محرومین کشور یاد کرد.در نهایت، نگارنده طی بررسی های خود به یک نتیجه کلی رسید و آن این که حمایت های مالی از زندانیان سیاسی مخالف رژیم و خانواده های اینان و نیز کمک به اشاعه ی اید ه ی انقلاب اسلامی در خارج از ایران و همچنین کمک رسانی به مناطق محروم ایران، از منظر مبارزان سیاسی ایران یک عامل مهم برای گسترش انقلاب تلقی می شد به همین خاطر گروه های مبارز برای رسیدن به اهداف و آرمان های خود به این امر عنایتی ویژه داشتند و سعی می نمودند با تقبل بخشی از هزینه های نهضت، هم به جذب نیروها و اقشار مختلف بپردازند و هم باعث دلگرمی مبارزین شوند.

پژوهش حاضربا عنوان حیات سیاسی شهید محمد منتظری در پاسخ به این سوال است که زندگی، شخصیت و مبارزات شهید منتظری در فرآیند پیروزی انقلاب اسلامی ایران چه نقش و جایگاهی دارد؟با استفاده از اسناد و مصاحبه و منابع کتابخانه ای و پس از مقایسه ی داده ها، در نهایت این نتیجه حاصل شد که محمد منتظری دارای ویژگی بنیادگرایی تعصب و سرسختی بر اندیشه ها و آموزه های خویش بود . وی در شیوه سازماندهی مبارزاتی و کارهای تشکیلاتی از گروه های چپ مارکسیستی تأثیر گرفت اما همواره سعی داشت آن ها را از اشتباهات و انحرافات عقیده ای که داشتند آگاه سازد. وی ایدئولوژی لیبرالیسم را ایدئولوژی کشورهای استکباری غربی می دانست و با دولت موقت مخالفت کرد و او جزو همان دسته افراد انقلابی بود که دولت موقت را عامل دست آمریکا و انگلیس در کشور می دید. وی روحیه فعال گرایی و ستیزه جویی در مقابل رژیم پهلوی و عوامل آن داشت. در مبارزات سیاسی، او شخصیتی اقتدارگرا بود و در عمل سیاسی محتاطانه رفتار می کرد و سعی داشت به طور مخفیانه به مبارزات سیاسی خود بر علیه رژیم ادامه دهد. وی از زمان شروع فعالیت های سیاسی و مبارزه ای خویش همواره طرفدار سرسخت امام خمینی بود و هدف از مبارزات خود را در وهله ی اول دفاع از مردم می دانست.

پژوهش حاضر با عنوان «مقایسه مواضع سیاسی سنجابی و بختیار در مواجهه با انقلاب اسلامی»، در اصل، پاسخی به این پرسش است که «چرا سنجابی و بختیار با وجود حضور تقریباً 30 ساله در یک جبهه و دارای یک خط و مشی نسبتاً واحد سیاسی، در پی شتاب گرفتن جنبش انقلابی، یکی با امام و دیگری با شاه همکاری کردند؟» پس از مطالعه اسناد و داده ها و نیز مقایسه دوره های تاریخی این فرضیه مطرح شد که: «سنجابی در پی چیرگی گفتمان انقلاب اسلامی و سست شدن بنیادهای حکومت مشروطه سلطنتی و با عنایت به فقدان تجربه روحانیون در اداره امور سیاسی به همراهی با انقلاب پرداخت تا آرمان های مشروطه خواهی خود را در قالب جمهوری اسلامی استقرار ببخشد و از این رو با امام همکاری کرد. اما بختیار با وجود متزلزل شدن رژیم سلطنتی هرگز درصدد برانداختن آن برنیامد، زیرا همواره به اصلاح وضع موجود می اندیشید نه تغییر آن. از این رو برای استقرار حکومت مشروطه سلطنتی و مهار کردن انقلاب با شاه همکاری کرد تا بتواند دستاوردهای مشروطیت را در قالب تداوم حکومت پهلوی احیا کند.» این فرضیه با روش توصیفی- تحلیلی به آزمون گذاشته شد که در نهایت به اثبات رسید. افزون بر این، سنجابی با توجه به مواضعی که در برخورد با امام خمینی در پیش گرفت، چاره ای جز همراهی با انقلاب نداشت و بختیار نیز به دلایل مختلف از جمله عدم اعتماد به روحانیون به مقابله با انقلاب پرداخت.

شریعتی از آن دسته روشنفکران مذهبی به شمار می آید که در پی به کارگیری نیروی مذهب در راستای تحول سیاسی به منظور رویارویی با حکومت بود.اندیشه های شریعتی که برداشتی نو و کاملا بدیع از آموزه های اسلام و متفاوت با برداشت سنتی بود،مورد استقبال اقشار مختلف قرار گرفت،قرائت ایدئولوژیک شریعتی از مفاهیم اسلامی در گرایش نسل جوان به ستیزه جویی علیه حکومت شاه تاثیر به سزایی داشت.تعامل و همفکری شریعتی با فعالان عرصه سیاست و مذهب مانند مهندس بازرگان،آیت الله طالقانی،بهشتی،مطهری و ...در تکامل فکری و طرح نظرات سیاسی و دینی اش نقش داشت. شریعتی در حوزه اندیشه و عمل سیاسی با روحانیت به کنش و واکنش های مختلفی دست زد . نظرات او در باب مذهب تشیع و نقدهای متناقض بر کارکرد روحانیت هنوز هم تازگی و جذابیت خود را حفظ کرده و قضاوت های گوناگونی را در مجامع حوزوی و دانشگاهی بر انگیخته است. واکنش روحانیت در برابر پدیده شریعتی با توجه به لایه های فکری موجود در میان روحانیت ،مختلف و متنوع بوده است. روحانیت در برابر شریعتی عکس العملهایی از جنس تمجید و تحسین، تمجید همراه با تنقید، تنقید ملازم با توبیخ،توبیخ به اضافه تکفیر و ..... بوده است. این تمجید ها و تکفیرها از جانب روحانیون دلایل خاصی داشت که در حد و اندازه مقال مذکور مورد بررسی و کنکاش قرار گرفته است. مفاهیم کلیدی

انقلاب مشروطیت ایران به عنوان نقطه ی عطف بنیادینی در تاریخ سیاسی ایران مطرح است به طوری که برای نخستین بار شیوه ی حکومت بر مردم به چالش کشیده می شود و سرانجام "دولت ملی" جایگزین سلطنت خودکامه می شود.برای به ثمر رسیدن چنین انقلابی طبقات مختلف شهرهای متعدد ایران نقش فعالی داشتند .از میان این شهرها،شهر تبریز بدلیل خاستگاه ولیعهدنشینی و نیز موقعیت سیاسی و اقتصادی و تجاری خاصی که داشت ،بیش از دیگر شهرها در بستر حوادث سیاسی،اجتماعی و اقتصادی قرار گرفت . اصناف و تاجران این شهر نیز بدلیل نقش مهمی که در اقتصاد و تجارت این شهر ایفا می کردند و در بسیاری موارد نیز از سیاست های نادرست سیاسی-اقتصادی پادشاهان قاجاری متحمل ضرر و زیان می شدند، در پیروزی انقلاب مشروطیت نقش فعالی به عهده گرفتند. آنها از طریق بستن بازارها، اجتماع در مساجد و تحصن در سفارتخانه ها در این پیروزی سهیم بودند. این پژوهش،با استفاده از روش توصیفی-تحلیلی درصد بررسی حیات اجتماعی اصناف تبریز در دوره ی مشروطیت است.بررسی جایگاه و منزلت اجتماعی اصناف در تبریز ، تعامل آنان با سایر طبقات اجتماعی و نهایتا اینکه وضعیت اقتصادی اصناف تبریز در این دوره چه تغییر و تحولاتی یافت و انقلاب مشروطه چه تاثیری در وضع اجتماعی اصناف نهاد،از دغدغه های اصلی این پایان نامه به شمار می رود. تجزیه و تحلیل داده های تاریخی براساس منابع تاریخی،سفرنامه ها ،خاطرات و اسناد بجا مانده در تبریز نشان می دهد که اصناف این شهر گرچه سهم عمده ای در پیروزی انقلاب مشروطه ایفا کردند، اما پس از انقلاب تغییر و تحول چندانی در وضعیت اجتماعی آنها پدید نیامد ،چه بسا که از نظر اقتصادی به دلیل جنگ داخلی، ناامنی، قتل و غارت دچار مخاطرات عدیده ای شدند.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

چکیده: پژوهش حاضر با عنوان «رویکردی تاریخی بر جریان جمهوری خواهی در ایران با تکیه بر نظریه جمهوری اسلامی» در پاسخ به این پرسش که اساساً جمهوری خواهی در ایران دارای چه پیشینه و سابقه تاریخی می باشد. و چرا و چگونه این ایده توسط امام خمینی در مدلی اسلامی به عنوان جایگزینی برای نظام سلطنتی طرح گردید؟ این فرضیه را مطرح می کند که «پس از مشروطیت در ایران جنبشها و جریاناتی که نظام مستقر را به چالش طلبیده اند، نظام جمهوری را به عنوان نظام جایگزین مطرح کرده اند و امام خمینی نیز با توجه به تجارب تاریخی این ایده را در مدلی اسلامی ارائه کرده اند.» فرضیه مذکور با روش توصیفی تاریخی به آزمون گذاشته شده این نتیجه حاصل شد: جمهوریت به عنوان نظام سیاسی در پی ارتباطات و تعاملات با اروپا در آغاز دوره قاجار وارد صحنه و ادبیات سیاسی کشور شده به تدریج به عنوان بدیل نظام سلطنتی مطرح می گردد. پس از ناکامی مشروطیت، در قالب جریانها و جنبشهای گریز از مرکز ظهور می کند. همزمان با تحولات بین المللی و نابسامانی اوضاع کشور و از میان رفتن اقتدار حکومت قاجاریه به شکل جمهوری خواهی اقتدار گرا مطرح می شود. پس از پشت سر نهادن دوران فترت در دوره سلطنت رضاشاه، بعد از شهریور سال 1320، مجددا بصورت آرمان جنبشهای استقلال خواه و خودمختاری طلب بروز می یابد. اما دوباره با تثبیت قدرت محمد رضا شاه پس از کودتای 28 مرداد 1332 با رکودی جدید مواجه می شود. در تمام ادوار یاد شده، جمهوری خواهی در ایران، اندیشه ای نارس، وابسته و ناقص بوده و هیچ گاه با اقبال عمومی مواجه نبوده است. تا اینکه در جریان نهضت اسلامی، با ارائه در مدلی بومی و اسلامی از سوی امام خمینی، مورد استقبال قرار گرفته و با پیروزی انقلاب اسلامی در کشور مستقر می گردد. واژگان کلیدی: جمهوریت، جمهوری خواهی، نظام سیاسی، جنبش، جمهوری اسلامی

ایت الله اشرفی اصفهانی یکی از شاگردان و یاران امام بودند که در منطقه حساس کرمانشاه که از اقلیتهای مختلف تشکیل شده است فعالیتهای بسیار مهمی انجام داده ودر جهت وحدت مردم وبیداری انها ومبارزه با رژیم گامهای اساسی برداشتند و با پیروز انقلاب نیز که نیاز به اتحاد ووحدت کلمه به عنوان اولویت اول انقلاب احساس می شد ایشان نق خود را در کرمانشاه به خوبی ایفانمودند.

با توجه به اینکه رهبر انقلاب اسلامی ایران ، یک شخصیت روحانی و تحصیل کرده حوزه علمیه قم می باشد ، از این رو شناخت حوزه علمیه قم به عنوان محل تحصیل امام خمینی اهمیت زیادی دارد. همچنین حوزه علمیه قم در پیدایش زمینه های انقلاب اسلامی ایران نقش مهمی داشته است. تعامل حوزه علمیه قم با مسائل سیاسی دوران خود و ارتباط آن در تکوین اندیشه ها و اقدامات سیاسی و نقش امام خمینی در این زمینه ، محور این تحقیق می باشد. در این تحقیق از منابع کتابخانه ای و حتی الامکان از روش میدانی استفاده و سپس به توصیف و تحلیل آن پرداخته شده است. حوزه علمیه قم در سال 1301 ش توسط آیت الله شیخ عبدالکریم حائری یزدی ، مدت کوتاهی پس از کودتای سوم اسفند سال 1299 ش (رضاخان - سید ضیاء الدین طباطبایی) تأسیس شد. پس از ایشان ، علمای ثلاث (آیت الله حجت ، صدر و خوانساری) و سپس آیت الله بروجردی اداره این حوزه را بر عهده گرفتند. سرخوردگی روحانیون از شکست انقلاب مشروطیت و سیاست های ضد اسلامی رضاشاه ، باعث شده بود که حوزه علمیه قم با توجه به توجه به شرایط زمانی ، روش عدم دخالت در امور سیاسی را در پیش بگیرد. رهبران حوزه علمیه قم ، هدف اصلی خود را حفظ حوزه علمیه قرار دادند. امام خمینی مدتی پس از تأسیس حوزه علمیه قم ، وارد این شهر شدند و به تحصیل پرداختند. ایشان در دوره آیت الله حائری با مشاهده حوادث سیاسی ، تجربه زیادی را کسب کرد. در دوره علمای ثلاث ، امام برای ایجاد حوزه ای مقتدر ، نقش مهمی در آمدن آیت الله بروجردی به قم داشت. در دوران آیت الله بروجردی ، امام برای حفظ وحدت در حوزه ، کاملاً مطیع ایشان بودند و در بعضی جریانات مانند مخالفت با اصلاحات ارضی ، تغییر قانون اساسی و. . . روحیه مبارزاتی خود را نشان دادند

غلامرضا ازهاری در سال 1291ه.ش در شهر شیراز به دنیا آمدپس از طی مراحل تحصیلات مقدماتی وارد نظام شدوتا درجه ارتشبدی ارتقا یافت.در دورانی مقام نخست وزیری یافت که66ساله بودوموج انقلابی سراسر ایران را فرا گرفته بودوشاه از روی ناچاری به این چهره نظامی روی آوردتا شاید گره ای از مشکلات را بگشایدوبا ایجاد رعب ووحشت مردم را ازموضع انقلابی عقب رانده وبحران وشورش را فرو خواباند.از سوی دیگربعضی از کشورهای اروپایی هر چند دوست نداشتندیار دیرینه خود- شاه- را از دست بدهنداما با اظهار ناتوانی ازهاری درانجام وظایف محوله وسردرگمی شاه وعاجز ماندن وی به این فکر افتادندکه دولت نظامی وحتی شکست شاه وسقوطشان قطعی است بنابراین بعضی در صدد عدم حمایت از شاه برآمدندوازمخالفین رژیم حمایت کردندوبعضی دیگر مانند آمریکا به حمایت خود از شاه تا آخرین لحظه ادامه دادند،چون می دانستندباوجود امام ومردم انقلابی وآن استثماری که در دوران پهلوی داشته اند جایی در حکومت جدید ندارند. در دوره ازهاری کشت وکشتارها همچنان ادامه پیدا کرد وحتی بیشتر از گذشته شد.حمله به حرم امام رضا(ع)خشم مردم را بیش از پیش کرد.ماه محرم به رفراندومی برای سقوط شاه ورژیمش تبدیل شدوامام با همکاری روحانیونی از جمله آیت الله بهشتی،آیت الله طالقانی، آیت الله مطهری و....وافرادوگروههای سیاسی دیگر توانستند انقلاب را به پیروزی برسانند.