جهت ارزیابی قابلیت جذب پتاسیم در خاک معیار های زیادی ارائه شده است که روش q/i یکی از کامل ترین روش های ارزیابی می باشد. در این روش روابط میان مقدار پتاسیم قابل تبادل (quantity) و فعالیت پتاسیم محلول خاک (intensity) بررسی می شود. در این تحقیق همبستگی برخی از خصوصیات خاک با پارامتر های منحنی q/i پتاسیم مورد بررسی قرار گرفت. برای این منظور دوازده نمونه خاک سطحی از عمق 25-0 سانتی متری از خاک های منطق? گیلان مرکزی انتخاب شد. برخی از خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاک ها و پارامترهای مختلف منحنی q/i پتاسیم تعیین شدند. با استفاده از رگرسیون چند متغیره (گام به گام) دو معادل? تجربی به دست آمد که یکی از این معادله ها بین دو فاکتور pbck و میزان رس با ضریب تبیین) 55/0=2r) و معادل? دیگر بین سه فاکتور kl، میزان رس و ph با ضریب تبیین) 8/0=2r) مشاهده شد. در مورد همبستگی پارامترهای منحنی q/i با یکدیگر، رابط? مثبت و معنی دار بین ?k0 و arke (**875/0r=)، بین pbck و ?k0 (**716/0r=)، kl و ?k0 (*666/0r=) و هم چنین بین kl و kx (*617/0=r) مشاهده شد. در خصوص همبستگی بین پارامترهای منحنی q/i و خصوصیات خاک، arke و ?k0 با هیچ کدام از خصوصیات خاک، همبستگی معنی داری نشان ندادند. نتایج نشان داد که همبستگی ها بین پارامتر kl و میزان رس (**824/0r=) وهم چنین kl با cec (*734/0r=) مثبت و معنی دار می باشد. همبستگی مثبت و معنی دار دیگر نیز بین پارامتر pbck با میزان رس (**746/0r=) ونیز بین pbck با cec (*635/0r=) مشاهده شد.

در سالهای اخیر یکی از مسائل عمده کاربردی نمودن فناوری سنجش از دور در زمینه کشاورزی، دسترسی به اطلاعات و تهیه آمار است. لذا استفاده از داده های تولیدی از سنجش از دور می تواند سیستم کنونی کشاورزی را به سمت کشاورزی دقیق سوق دهد. پیش بینی عملکرد گیاه چند ماه قبل از برداشت می تواند اهمیت زیادی در زمینه واردات و صادرات مواد غذایی داشته باشد. در میان روش های موجود برای پیش بینی عملکرد در مقیاس مکانی بزرگ، تلفیق مدل شبیه سازی عملکرد و داده های سنجش از دور از مناسب ترین روش های تحلیل کمّی است. در این میان مدل vsm یک مدل بسیار ساده جهت شبیه سازی رشد گیاه و تخمین عملکرد محصول می باشد که به اطلاعات ورودی کمی نیاز دارد. این تحقیق با هدف توسعه مدل vsm جهت تخمین عملکرد محصول برنج در مقیاس منطقه ای با بهره گیری از اطلاعات سنجش از دور و ارزیابی و مقایسه مدل توسعه داده شده بر پایه ی اطلاعات برداشت شده زمینی انجام شد. واسنجی مدل vsm با استفاده از تصاویر سنجنده مادیس و تصاویر ریز مقیاس شده انجام شد. در این راستا 11 تصویر سنجنده مادیس و یک تصویر سنجنده لندست tm5 که تقویم زراعی برنج را در منطقه مورد نظر پوشش می داد دریافت گردید. پس از محاسبه lai در تصاویر مادیس اقدام به ریز مقیاس کردن و افزایش دقت مکانی نقشه های lai بدست آمده گردید. بر اساس تشعشع موج کوتاه جذب شده از سنجش از دور و نقشه های شاخص سطح برگ بدست آمده با دقت های مکانی مختلف (250 و 30 متر) اقدام به واسنجی مدل vsm شد. مقدار ضریب همبستگی بین عملکرد مشاهده شده و برآورد شده در فرآیند واسنجی مدل برای تصاویر سنجنده مادیس و تصاویر ریز مقیاس شده به ترتیب برابر 638/0 و 912/0 بدست آمد. با توجه به ابری بودن تصاویر لندست متعلق به سال 2007 برای منطقه مورد مطالعه امکان ریز مقیاس کردن تصاویر مادیس متعلق به سال مذکور وجود نداشت. مقدار ضریب همبستگی بین عملکرد مشاهده شده و برآورد شده در فرآیند ارزیابی مدل برای تصاویر با دقت مکانی 250 متر برابر 516/0 بدست آمد. نتایج نشان داد که بکارگیری مدل vsm و استفاده از تصاویر سنجنده مادیس توانسته برآوردهای قابل قبولی از عملکرد برنج در مقیاس منطقه ای ارائه کند. بنابراین با توجه به سهولت دسترسی به تصاویر سنجنده مادیس و رایگان بودن این تصاویر، مدل توسعه یافته حاضر می تواند با برآوردهای منطقه ای عملکرد برنج در تصمیم گیری های کلان مدیریتی منطقه راهگشا باشد.

گنجایش تبادل کاتیونی خاک ها (cec)، از ویژگی های شیمیایی مهم و تاثیر گذار بر دیگر ویژگی های فیزیکی، هیدرولیکی، حاصلخیزی و زیستی خاک است و همچنین شناسه خوبی برای کیفیت و بهره وری خاک می باشد. از سوی دیگر اندازه گیری مستقیم این فراسنجه دشوار، گران بها و زمان بر است. بنابراین هدف این پژوهش برآورد cec از دیگر فراسنجه های زود یافت خاک با بهره گیری از توابع انتقالی (ptfs) می باشد. تعداد 129 نمونه خاک از خاک های شاخص بر پایه سری خاک های غالب از استان های همدان و گیلان نمونه برداری شد. در آزمایشگاه توزیع اندازه دانه ها، om، cec،ph، ec و میانگین وزنی قطر خاکدانه ها ( (mwd اندازه گیری شدند. در این پژوهش، افزون بر فراسنجه هایی مانند دانه بندی خاک، ph و ماده آلی که به گونه مرسوم برای برآورد cec بهره گیری می شوند، از فراسنجه های فراکتالی 4 مدل توزیع اندازه دانه ها و همچنین از فراسنجه های فراکتالی 3 مدل توزیع اندازه خاکدانه های درشت و خاکدانه های ریز بهره گیری شده است. توان فراسنجه های فراکتالی توزیع اندازه دانه ها و خاکدانه ها، در بهبود یا ناتوانی در بهبود برآورد cec به کمک مدل های رگرسیونی و شبکه عصبی ارزیابی شد. در پایان اندازه بهبود و برتری هر یک از مدل ها بر پایه آماره های ضریب تبیین، معیار آکایک، مجذور میانگین مربعات خطا و بهبود نسبی ارزیابی شد. این پژوهش نشان دادکه افزودن فراسنجه های فراکتالی توزیع اندازه دانه ها و خاکدانه ها (خاکدانه های درشت و ریز) و همچنین ترکیب این فراسنجه ها، به ورودی های مرسوم برآورد کننده cec مایه بهبود معیار های ارزیابی دقت مدل ها خواهد شد. چهار مدل فراکتالی توزیع اندازه دانه های خاک (psd) و سه مدل توزیع اندازه خاکدانه های ریز و درشت (asd)تفاوت هایی را از نظر دقت مدلسازی ذرات خاک و خاکدانه ها نشان دادند. بنابراین برای مدلسازی psd و asd بهتر است که از دقیق ترین این مدل ها بهره گیری شود. همچنین مدل های شبکه عصبی برتری ویژه ای نسبت به مدل های رگرسیونی داشتند و ابزار توانمندی برای برآورد cecنسبت به مدل های رگرسیونی به شمار می آیند. بهره گیری از متغیر های جدید در مدل ها موجب بهبود برآورد cec گردید.

آلودگی خاک خطرات روز افزونی را برای سلامت محیط زیست در پی دارد. فلزات سنگین از جمله مهمترین آلاینده های محیط زیست به شمار می روند و در چند دهه اخیر به شدت مورد توجه محققان قرار گرفته اند .مواد باطله معادن از جمله آلاینده های محیط زیست بوده و به دلیل غلظت بالای آلاینده ها باید در محل های مناسبی انباشت شوند. با توجه به نزدیکی این انباشت ها به زمین های کشاورزی احتمال انتقال این مواد از طرق مختلف به این زمین ها و آلودگی آنها وجود دارد. معدن مس مزرعه در 25 کیلومتری شمال شهرستان اهر و 6 کیلومتری روستای مزرعه واقع می باشد. مس تغلیظ شده این معدن بصورت کنسانتره مس سولفیدی به ظرفیت 250 تن در روز به کارخانه ذوب مس سرچشمه منتقل می-شود. طی این فرآیند روزانه 200 تن مواد باطله به محل انباشت هدایت می گردد. این مواد حاوی فلزات سنگین خطرناکی مانند آرسنیک و مس می باشند. در اردیبهشت سال 1389 بر اثر بارندگی شدید سد مواد باطله ریزش کرد و محتویات سد به اطراف جاری شد. به منظور بررسی احتمال آلوده شدن خاک باغات پایین دست سد مواد باطله، تعداد 30 نقطه که با مخلوط مواد باطله انتقال یافته و رسوبات بستر رودخانه فصلی مزرعه با ضخامت های متفاوت پوشیده شده بودند انتخاب و ضمن نمونه برداری از این مواد، ضخامت آنها نیز اندازه گیری شد. سپس ازعمق 10-0، 30-10 و 60-30 سانتی متری خاک ها نمونه برداری و غلظت کل مس در رسوبات سطحی و نمونه خاک ها اندازه گیری شد. همچنین برخی از ویژگی های فیزیکی و شیمیایی خاک ها نیز اندازه گیری گردید. به علاوه تعداد 6 نقطه که رسوبات سطح آنها را نپوشانده و در حداقل فاصله نسبت به نقاط نمونه برداری قرار داشتند انتخاب و غلظت کل مس خاک ها در سه عمق اندازه گیری و با خاک های پوشیده شده با رسوبات مقایسه شدند. به علاوه از نقاط نمونه برداری 10 نمونه رسوب و 10 نمونه خاک سطحی (cm10-0) انتخاب و شکل های مختلف مس در آنها تعیین گردید. نتایج نشان داد که باغات اطراف معدن مزرعه در اثر ریزش سد مواد باطله دچار آلودگی مس شده اند. غلظت کل مس در کلیه نقاط و اعماق بالاتر از حد آستانه (50 میلی گرم بر کیلوگرم خاک) می باشد. اثر عمق خاک بر غلظت کل مس معنی دار بود و از سطح به عمق کاهش داشت. کاهش انحراف معیار غلظت کل مس از عمق 10-0 سانتی متری به 60-30 سانتی متری حاکی از آلوده شدن این خاک ها از قسمت سطحی می باشد. نتایج جزءبندی نشان داد که بیش از 50 درصد مس در جزء باقی مانده قرار دارد لذا به دلیل فراهمی و تحرک کم مس موجود در این جزء امکان گسترش آلودگی کمتر است. بررسی همبستگی بین پارامترهای آلودگی مس (غلظت کل مس در خاک، غلظت کل مس در رسوب و ضخامت رسوب) با ویژگی های خاک نشان داد که این پارامترها با کربن آلی و ظرفیت تبادل کاتیونی (به استثنای ضخامت رسوب) همبستگی مثبت معنی دار و با ec (به استثنای عمق 10-0 سانتی متری) همبستگی منفی معنی داری داشتند. داده های مربوط به غلظت کل مس در خاک ها و رسوبات سطحی و نیز ویژگی های فیزیکی و شیمیایی خاک ها در محیط arcgis پردازش شده و نقشه های زمین مرجع تهیه گردید. در این تحقیق، مدل های کروی و گوسی به عنوان بهترین مدل ها برای درون یابی غلظت کل مس در خاک ها و رسوبات سطحی و همچنین ویژگی های فیزیکی و شیمیایی خاک ها تعیین شدند. ارزیابی دقت و صحت مدل های مذکور با استناد به نتایج روش اعتبارسنجی متقابل نشان داد که اکثر ویژگی های مورد بررسی قدری کم برآوردی داشته ولی از دقت خوبی برخوردار بودند. نتایج تغییرات مکانی به دست آمده در این تحقیق تأیید کننده این مطلب بود که آلودگی مس با فاصله از سد مواد باطله کاهش می یابد.

هدایت هیدرولیکی اشباع خاک (ks) یکی از ویژگی های حائز اهمیتی است که بر فرآیند های مهمی نظیر انتقال املاح، انتقال آب در منطقه ریشه و فرآیند های زیست محیطی دیگری از قبیل تبخیر و تعرق، کیفیت و کمیت آب های زیر زمینی تاثیر می گذارد. پژوهش حاضر با هدف تحلیل تغییر پذیری مکانی ks با استفاده از بعد فراکتالی تغییر پذیری و اثر پذیری این متغیر از برخی ویژگی-های فیزیکی خاک، در اراضی دانشگاه گیلان صورت گرفت. اندازه گیری نفوذ پذیری خاک در مزرعه با روش استوانه مضاعف در 75 نقطه یک شبکه نمونه برداری منظم انجام گرفت و مقدار سرعت نفوذ پس از رسیدن به حالت تعادل، ks در نظر گرفته شد. نمونه-برداری از عمق cm 0-25 در محل های هر گره صورت گرفت و متغیر های جرم مخصوص ظاهری و حقیقی، میزان ماده آلی، میزان سیلت و رس با روش هیدرومتری و توزیع اندازه بخش شن به روش الک تعیین و میانگین هندسی (dg) و انحراف معیار هندسی قطر ذرات (?_g) محاسبه گردید. ابعاد فراکتالی توزیع اندازه ذرات اولیه خاک (psd) با استفاده از سه مدل فراکتالی محاسبه شد. میانگین وزنی قطر خاکدانه ها (mwd) نیز تعیین و بعد فراکتالی آن نیز محاسبه گردید. جهت بررسی رابطه آماری ks با ابعاد فراکتالی توزیع اندازه ذرات اولیه و سایر ویژگی های فیزیکی و شیمیایی خاک، توابع رگرسیونی در دو مرحله ایجاد شد و متغیر های ورودی به مدل با رگرسیون خطی چند متغیره گام به گام گزینش شدند. صحت و اعتبار مدل با شاخص های me، rmse و r2 مورد بررسی قرار گرفت. در بخش زمین آمار تغییر پذیری مکانی متغیر های مورد مطالعه بررسی شد و الگوی نیم-تغییر نما و نقشه کریجینگ آن ترسیم گردید. بعد فراکتالی تغییر پذیری (خود تشابهی آمار مکانی) (d_var) متغیر ها با استفاده از لگاریتم گیری از مدل نیم تغییر نما محاسبه شد و به دنبال آن ثبات مقیاسی نیز مورد بررسی قرار گرفت. نتایج نشان داد که ks در تابع انتقالی تشکیل شده با ابعاد فراکتالی توزیع اندازه ذرات اولیه خاک (ptf1)، با پارامتر d_m1 (بعد فراکتالی حوزه مقیاسی اول) و در تابع انتقالی تشکیل شده با سایر ویژگی های فیزیکی و شیمیایی خاک (ptf2)، با mwd همبستگی معنی داری داشت. با توجه به شاخص های r2 و rmse در داده های سری آموزش، ptf1 نسبت به ptf2 از صحت کمتری برخوردار بود. نتایج زمین آمار نشان داد که ساختار تغییر پذیری ks دارای یک الگوی تناوبی می باشد. علی رغم عدم وجود همبستگی آماری بین ks و میزان شن، این دو همبستگی مکانی معنی داری با یکدیگر از خود نشان دادند. نتایج آنالیز فراکتالی تغییر پذیری نشان داد که خودتشابهی آمار مکانی k_s تابعی از درجه خود تشابهی بعد فراکتالی خاکدانه ها (d_mt) بود. نتایج نشان داد که توزیع و تغییرات k_s با توجه به تاثیر پذیری آن از d_mt و mwd و بافت، توسط عوامل بافت وساختمانی خاک کنترل می شود. بعد فراکتالی تغییر پذیری مکانی تمامی متغیر ها بیش تر از 1/5 بود که نشان دهنده همبستگی منفی توالی ها در راستای سری نمونه ها با یکدیگر بود. نتایج بررسی ثبات مقیاسی نشان داد که متغیر های تحت مطالعه فاقد ثبات مقیاسی می باشند و نوسانات کوتاه دامنه بر آن ها تفوق دارد که این عامل را می توان به چیرگی عوامل اکتسابی (عوامل مدیریتی) در زمین مورد مطالعه نسبت داد.

هرگونه تغییرات در شرایط اکوسیستم و مدیریت اراضی بر جوامع میکروبی، بیوماس و نیتروژن معدنی خاک تأثیر می گذارد. کاربری های مختلف کشاورزی نیز به عنوان یکی از تغییرات فوق مطرح می باشد. هدف از این تحقیق، بررسی تغییرپذیری مکانی و پهنه بندی جمعیت میکروبی و برخی ویژگی های بیولوژیک خاک متأثر از کاربری های اراضی شامل باغ سیب، مرتع و زراعت می باشد. بدین منظور، از منطقه میرآباد واقع در بخش غربی جلگه سلدوز مابین شهرهای نقده و اشنویه (استان آذربایجان غربی) تعداد 65 نمونه خاک سطحی (30-0 سانتی متری) برداشته شد. جمعیت میکروبی، نیتروژن بیوماس به روش تدخین- استخراج، نیتروژن معدنی (آمونیوم و نیترات) حاصل از نیتروژن آلی توسط دستگاه اسپکتروفتومتری، تنفس پایه و همچنین برخی ویژگی های فیزیکی و شیمیایی خاک ها اندازه گیری شدند. آزمون نرمال بودن توزیع داده ها و همبستگی بین عامل ها توسط برنامه آماری spss انجام گرفت. در صورت نرمال نبودن داده ها، با استفاده از تبدیل مناسب، آن ها نرمال شده و سپس در مدل سازی زمین آماری مورد استفاده قرار گرفتند. مقادیر نقاط نمونه برداری نشده با استفاده از روش های کریجینگ و وزن دهی معکوس فاصله ها در نرم افزار gs+ میان یابی شده و برای بررسی دقت میان یابی از روش ارزیابی متقابل جک نایف استفاده شد. نتایج نشان داد که روش کریجینگ بهترین روش میان یابی نقاط نمونه برداری نشده برای ویژگی های بیولوژیک، ظرفیت تبادل کاتیونی، سیلت، رطوبت جرمی، قابلیت هدایت الکتریکی و کربن آلی می باشد. روش وزن دهی معکوس فاصله نیز به عنوان روش کارآمدتر برای میان یابی مقادیر ph، کربنات کلسیم معادل و درصد رس می باشد. دقت بالا (r2) و خطای کمتر (rss) معیار انتخاب بهترین مدل زمین آماری می باشد لذا مدل کروی برای میان یابی مقادیر تنفس پایه، آمونیوم و جمعیت میکروبی و همچنین مدل نمایی برای میان یابی مقادیر نیترات و نیتروژن بیوماس به عنوان بهترین مدل ها تعیین شدند. نسبت اثر قطعه ای به سقف کمتر از 25 درصد گردد نشاندهنده وابستگی مکانی قوی می باشد و اگر این نسبت بین 25 و 75 درصد قرار گیرد بیانگر وابستگی مکانی متوسط و چنانچه این نسبت بزرگتر از 75درصد گردد نشاندهنده وابستگی مکانی ضعیف خواهد بود. این نسبت برای تمامی ویژگی های بیولوژیک مطالعه شده در منطقه بین 25 تا 75 درصد می باشد لذا وابستگی مکانی آن ها متوسط بوده و این امر نشان دهنده تأثیر کاربری بر توزیع مکانی ویژگی های مذکور می باشد. نقشه های توزیع مکانی ویژگی های بیولوژیک، فیزیکی و شیمیایی خاک با تلفیق نتایج حاصل از زمین آمار وgis تهیه شدند. نتایج به دست آمده از تجزیه آماری توسط برنامه mstatc نیز نشان داد که ویژگی ها بیولوژیک بیشتر از ویژگی ها فیزیکی و شیمیایی خاک متأثر از کاربری های مختلف می باشند.

درکشاورزی دقیق تعیین تغییرپذیری ویژگی های خاک از اهمّیت والایی برخوردار می باشد. به منظور دستیابی به عملکرد بیشتر با مدیریت بهتر، دانش کاملی از ویژگی های فیزیکوشیمیایی خاک و حد بحرانی عناصرغذایی در مزارع لازم می باشد در همین راستا، زمین آمار یکی از روش هایی است که امروزه در جهت بررسی تغییرپذیری مکانی ویژگی های خاک به کار می رود. در این مطالعه از روش شبکه بندی منظم با فواصل 1000 در 1000 متر تعداد 196 نمونه خاک از تقاطع بین خطوط و عمق 30-0 سانتی متری منطقه جنوب تهران برداشته شد. اندازه گیری عناصر fe، zn، cu، mn به دو صورت، فرم قابل جذب و اندازه گیری کل انجام گرفت و قرائت غلظت عناصر فوق، فرم قابل جذب و اندازه گیری کل با کمک دستگاه جذب اتمی صورت گرفت. براساس نتایج به دست آمده جهت بررسی توزیع مکانی عناصرریزمغذی آهن، روی، مس و منگنز با توجه به دامنه تاثیرهای بدست آمده، می توان از فواصل بیش از یک کیلومتر جهت کاهش هزینه ها استفاده نمود. متوسط غلظت قابل جذب عناصر آهن، روی، مس و منگنز به ترتیب 6/2، 1/2، 16/1، 34/3 میلی گرم در کیلوگرم به دست آمد و متوسط غلظت کل عناصرآهن، روی، مس و منگنز به ترتیب 29371، 16/131، 11/46، 59/682 میلی گرم در کیلوگرم به دست آمد. بهترین مدل واریوگرام برای فرم قابل جذب آهن، مدل نمایی، روی مدل گوسی، مس و منگنز مدل کروی بود و بهترین مدل واریوگرام برای فرم کل آهن و منگنز مدل نمایی و برای فرم کل روی و مس مدل کروی بود. در این تحقیق از تخمین گرهای زمین آماری کریجینگ و عکس فاصله وزنی در برآورد تغییرات مکانی استفاده گردیدکه با توجه به واریانس تخمین دو روش مورد استفاده، تخمینگر کریجینگ برای چهار متغیّرآهن، روی، مس و منگنز میانگین خطا و ریشه میانگین مربعات خطای کمتری نسبت به تخمینگر عکس فاصله (idw) با پارامترنمای متفاوت نشان داد. نتایج نشان داد اراضی کشاورزی جنوب تهران از نظر غلظت قابل جذب عنصرآهن دچارکمبود شدید، از نظر غلظت عنصر روی در حد متوسط و از نظر غلظت مس و منگنز در حد کم بودند. میانگین غلظت کل عنصر منگنز 58/682 میلی گرم در کیلوگرم می باشد که با توجه به نسبت متوسط سمّیت(545 میلی گرم در کیلوگرم) منگنز، غلظت به دست آمده 25/1 درصد بیشتر از حد متوسط بود که این مقدار72/90 درصد (18144هکتار) را در بر گرفت. متوسط غلظت روی کل (16/131میلی گرم درکیلوگرم) نیز در منطقه در محدوده حد بحرانی سمیّت (150- 125) می باشد و حدود 2/88 درصد (17640 هکتار) می باشد. بنابراین اقدام عملی جهت اعمال مدیریت خاص در مناطقی که دارای غلظت های بیشتر از حد مجاز عناصر مورد بررسی می باشند و جلوگیری از آلودگی بیشتر مناطقی که غلظت عناصر در آنها کمتر از حد مجاز بوده، اما غلظت آنها به حدی بالاست که ادامه شرایط فعلی، ممکن است در آینده ای نه چندان دور این اراضی را هم به جمع خاک های آلوده اضافه نماید و سامان دهی فوری فاضلاب هایی که به مقدار بسیار زیاد وارد اراضی جنوب تهران می شوند و در بسیاری موارد به صورت مستقیم مورد استفاده در اراضی کشاورزی قرار می گیرند لازم است .

خاک دریافت کننده اصلی هزاران نوع ضایعات و مواد شیمیایی مورد مصرف در جامعه امروزی می باشد. عناصر سنگین بخش مهمی از این آلاینده ها را تشکیل می دهند از این رو دستیابی به تصویر کلی از پراکنش عناصر سنگین در حاشیه ی شهرهای بزرگ که زیر کشت محصولات باغی و زراعی نیز قرار دارند امری ضروری جهت مدیریت مناطق آلوده است. در همین راستا زمین آمار یکی از روش هایی است که امروزه در جهت بررسی تغییر پذیری مکانی ویژگی های خاک بکار می رود. در این مطالعه از روش شبکه بندی منظم با فواصل 1000 در 1000 متر تعداد 196 نمونه خاک از تقاطع بین خطوط و عمق 30-0 سانتی متری برداشته شد. نمونه های مرکب حاوی حدود 3 کیلوگرم خاک جهت آنالیز به آزمایشگاه منتقل شدند. اندازه گیری عناصر سرب، نیکل و کادمیم به دو صورت، فرم قابل جذب و اندازه گیری کل انجام گرفت و قرائت غلظت عناصر فوق و اندازه گیری کل با کمک دستگاه جذب اتمی صورت گرفت. متوسط غلظت کل عناصر سرب و نیکل به ترتیب 19/24 و 7/80 میلی گرم بر کیلوگرم خاک و متوسط غلظت قابل جذب سرب و نیکل به ترتیب 7/2 و 8/0 اندازه گیری شد. بهترین مدل واریوگرام برای فرم های قابل جذب و کل عناصر نیکل و سرب مدل کروی بود. در این تحقیق از تخمین گرهای زمین آماری کریجینگ و عکس فاصله وزنی در برآورد تغییرات مکانی استفاده گردیدکه با توجه به واریانس تخمین دو روش مورد استفاده، تخمینگر کریجینگ برای دو متغیّر سرب و نیکل میانگین خطا و ریشه میانگین مربعات خطای کمتری نسبت به تخمینگر عکس فاصله (idw) با پارامترنمای متفاوت نشان داد، بنابراین بر اساس روش کریجینگ پهنه بندی غلظت عناصر مورد مطالعه صورت گرفت. بر اساس مطالعه انجام شده اراضی جنوب تهران از نظر نیکل کل در حد سمیت و از نظر سرب کل در آستانه آلودگی قرار نداشتند. بیشتر تمرکز آلودگی در نواحی شمال و شمال شرقی منطقه در اطراف اتوبان تهران- قم و آزادگان مشاهده شده است. . اراضی کشاورزی جنوب تهران از نظر غلظت کل عنصر نیکل کل6/825 هکتار بالاتر از حد آلودگی و64/3896 هکتار در آستانه آلودگی بود. 44/4173 هکتار از اراضی بیشترین تجمع سرب کل را نشان داد. این اراضی در شمال و شمال شرقی منطقه جایی که در نزدیکی بزرگراه آزادگان و خلیج فارس، در مرکز منطقه مورد مطالعه در حاشیه رودخانه کن و نیز در جنوب شرقی در مجاورت اتوبان کهریزک قرار دارند. علت بالا بودن عنصر سرب در نواحی حاشیه اتوبان را می توان به ورود سرب ناشی از سوخت بنزین در این نواحی نسبت داد و نیز علت عمده بالا بودن نیکل را به فعالیت های صنعتی و ورود فاضلاب و پساب های صنعتی به خاک های منطقه مورد مطالعه نسبت داد.

غیر یکنواختی و تغییرات خاک باید برای درک بهتر فاکتورهای تاثیر گذار بر مدیریت مزرعه، مورد بررسی قرار بگیرد تا در نهایت به یک کشاورزی صحیح منجر شود.در اینبررسی به¬منظور مشاهده تغییر مکانی برخی از ویژگی¬های فیزیکی و شیمیایی خاک در اراضی مجاور با مدیریت شخم متفاوت، نمونه¬برداری از قسمت میانی شیب به روش خطی و در امتداد خطوط تراز به فواصل مکانی 5 متری از اراضی با دو نوع مدیریت شخم، به تعداد 40 نمونه در زمین با شخم در امتداد خطوط تراز و 45 نمونه از زمین¬¬های مجاور با شخم در جهت شیب، انجام گرفت.درصد شن، سیلت،رس، ماده آلی، کربنات کلسیم معادل، رطوبت اشباع، میانگین وزنی قطر خاکدانه¬ها،میانگین هندسی قطر خاکدانه¬ها،واکنش خاکو هدایت الکتریکی اندازه¬گیری شدند.معنی-داری اثر نوع شخم بر این ویژگی¬ها با آزمونtنشان داد که اختلاف معنی¬داری در سطح 5 درصد در تمامی ویژگی¬های مورد بررسی به¬جز هدایت الکتریکی، در دو نوع متفاوت شخم وجود دارد. به منظور مشاهده تفاوت تغییرات تصادفی در قسمت شخم عمود بر جهت شیب با شخم در جهت شیب و همچنین مقایسه آن با کل منطقه (شامل هر دو نوع شخم)، بررسی تغییرات مکانی، با رسم نیم تغییرنما توسط نرم افزار gs+ انجام گرفت. بررسی نیم تغییرنماها، مدل¬های متفاوتی را برای هر ویژگی مورد بررسی در سه حالت (کلی و دو نوع مدیریت به¬صورت مجزا) برازش داد. در این بررسی مشاهده شد که اثر مولفه تصادفی با وضوح بیش¬تری در محدوده کوچک¬تر جغرافیایی نسبت به محدوده¬ی بزرگ¬تر قابل تشخیص است. بنابراین نوع مدیریت به عنوان یک عامل مؤثر در مؤلفه تصادفی، می¬تواند در تغییرات مکانی ویژگی¬های خاک در اراضی کشاورزی، تاثیر بسزایی داشته باشد. با در نظر گرفتن سهم درصد تغییرات تصادفی در این مطالعات و اصلاح مدیریت نادرست، می¬توان به مهندسان و کشاورزان برای کاهش تخریب اراضی زراعی و مدیریت صحیح کمک کرد. به¬منظور تعیین مقدار کمی اثر شخم در هر نقطه از زمین و تفکیک آن از تغییرات مکانی طبیعی، از سری¬های زمانی استفاده شد. یکسان بودن اولیه و خود تشابهی ویژگی¬های خاک با بهره¬گیری از توابع خودهمبستگی و سری¬های زمانی (با بسط آن به سری¬های مکانی)، مورد آزمون قرار گرفت. برای بررسی میزان خود همبستگی ویژگی¬های خاک، از طریق مؤلفه¬های میانگین متحرک، خود برگشت و آرما از نرم¬افزارspss استفاده شد. نتایج نشان داد که مدل¬هایآرما و میانگین متحرک بهترین مدل برای پیش¬بینی تغییرات اکثر ویژگی¬های خاک بودند. در نهایت با برون¬یابی ویژگی¬های خاکدر زمینبا شخم عمود بر جهت شیب، مقدار هر ویژگی در زمین با شخم درجهت شیبپیش¬بینی شد،سپس تفاوت مقادیر گام¬های پیش¬بینی شده با مقادیر واقعی نقاط اولیه¬ در شخم درجهت شیب به عنوان تفاوت اثر شخم بیان شد. کلمات کلیدی:تغییرات مکانی،مدیریت شخم، معیار اطلاعات آکائیک،مؤلفه تصادفی، نیم¬تغییرنما

با توجه به اهمیت تأثیر ویژگی¬های فیزیکی و مکانیکی خاک بر رشد گیاه و حرکت آب در خاک و نظر به وقت¬گیر، پر هزینه بودن و نیاز به تجربه کافی برای اندازه گیری آنها، لازم است که این ویژگی¬ها با استفاده از سایر ویژگی های زودیافت خاک با دقتی قابل قبول برآورد شوند. توابع انتقالی (ptfs) روشی برای برآورد ویژگی¬های خاک از داده های زودیافت خاک فراهم می کند. هدف از این پژوهش بررسی امکان برآورد ویژگی¬های مکانیکی با استفاده از ویژگی های زودیافت خاک است. تعداد 52 نمونه خاک به روش نمونه برداری تصادفی از نقاط مختلف استان گیلان برداشته شد. ویژگی¬های زودیافت خاک شامل درصد رس، سیلت، شن، درصد رطوبت اشباع خاک، ماده آلی، هدایت الکتریکی عصاره اشباع، ph، کربنات کلسیم معادل، جرم مخصوص ظاهری و ظرفیت تبادل کاتیونی اندازه گیری شد. ویژگی های مکانیکی شامل میانگین هندسی قطر خاکدانه ها، میانگین وزنی قطر خاکدانه ها، حد روانی خاک، حد خمیرایی خاک، هدایت هیدرولیکی اشباع خاک و مقاومت مکانیکی خاک نیز تعیین گردید. پس از بررسی همبستگی بین متغیرهای مستقل (ویژگی¬های زودیافت خاک)، با استفاده از نرم افزار spss با روش رگرسیون گام به گام، مناسب ترین ترکیب از متغیرهای مستقل با ویژگی های دیریافت خاک انتخاب و معادلات رگرسیونی چند متغیره خطی ارائه شد. نتایج نشان داد که از بین متغیرهای مستقل، میانگین هندسی قطر خاکدانه ها همبستگی معنی داری با متغیرهای کربن آلی و درصد رس (683/0 = r2adj)، میانگین وزنی قطر خاکدانه ها همبستگی معنی داری با متغیرهای کربن آلی و درصد رس (697/0 = r2adj)، حد روانی همبستگی معنی داری با متغیرهای چگالی ظاهری، درصد رطوبت اشباع و کربن آلی (831/0 = r2adj)، حد خمیرایی همبستگی معنی¬داری با متغیرهای درصد رطوبت اشباع و کربن آلی (726/0 = r2adj)، شاخص خمیرایی همبستگی معنی¬داری با متغیرهای چگالی ظاهری، کربن آلی (730/0 = r2adj)، هدایت هیدرولیکی اشباع همبستگی معنی داری با چگالی ظاهری، درصد رطوبت اشباع و درصد رس (845/0 = r2adj) و مقاومت مکانیکی همبستگی معنی داری با ظرفیت تبادل کاتیونی و درصد رس (841/0 = r2adj) دارند.

شاخص si عبارت است از مقدار شیب منحنی رطوبتی در نقطه عطف وقتی که منحنی رطوبتی براساس مقدار رطوبت جرمی خاک در برابر لگاریتم طبیعی مکش خاک (در مبنای e)، رسم می¬شود و به عنوان شاخص کیفیت فیزیکی خاک (si) در نظر گرفته ¬می¬شود. از آنجایی¬که اندازه¬گیری شاخص si بسیار وقت¬گیر و پر¬هزینه است استفاده از توابع انتقالی بسیاری برای تخمین آن پیشنهاد شده ¬است. به این منظور از 58 نمونه خاک که به صورت سطحی (cm 10-0) از خاک¬های اراضی استان گیلان و همدان تهیه شده بودند، استفاده شد. ویژگی¬های اندازه¬گیری شده در این خاک¬ها شامل توزیع اندازه ذرات خاک (هیدرومتری)، جرم مخصوص ظاهری (کلوخه و پارافین)، درصد کربن آلی (والکلی-بلک)، ph خاک (گل اشباع)، درصد رطوبت اشباع (جرمی)، هدایت هیدرولیکی اشباع (بار افتان) و رطوبت جرمی خاک در مکش¬های صفر، 10، 33، 50، 100، 1000 و1500 کیلو¬پاسکال بوده است. مقادیر رطوبت اندازه¬گیری شده در مکش¬های فوق به نرم افزار retc وارد و پارامتر¬های معادله ون گنوختن (n , ?) تعیین شد. شیب منحنی رطوبتی در نقطه عطف با استفاده از معادلات دکستر به دست آمد که بر مبنای معادلات ون گنوختن است. سپس با استفاده از نرم افزار spss رابطه رگرسیونی بین شاخص si و ویژگی¬های مورد مطالعه خاک تعیین شد. نتایج نشان داد در کل خاک¬های مورد مطالعه همبستگی معنی¬داری بین شاخص si با درصد کربن آلی، ph خاک، درصد رطوبت اشباع، رطوبت ظرفیت مزرعه¬ای و نقطه پژمردگی دائم در سطح یک درصد و با هدایت هیدرولیکی اشباع در سطح 5 درصد وجود دارد. در خاک¬های شالیزاری بین شاخص si با جرم مخصوص ظاهری، ph خاک و درصد رطوبت اشباع در سطح یک درصد و با درصد رس در سطح 5 درصد همبستگی معنی¬داری مشاهده شد. نتایج نشان داد در خاک¬های زیرکشت گندم بین شاخص si با جرم مخصوص ظاهری، درصد رطوبت اشباع، رطوبت ظرفیت مزرعه¬ای و رطوبت نقطه پژمردگی همبستگی معنی¬داری در سطح یک درصد وجود دارد. همچنین رابطه رگرسیونی قوی و معنی¬دار بین مقادیر شاخص si اندازه¬گیری شده و برآورد شده برقرار بود و ضریب تبیین اصلاح شده بین این دو به ترتیب در کل خاک¬های مورد مطالعه، شالیزار و گندم¬زار برابر 68/0، 61/0 و 85/0 به دست آمد. بر اساس نتایج، میانگین شیب منحنی رطوبتی در هر سه گروه خاک مورد مطالعه بیش¬تر از 04/0 بود که نشان¬دهنده¬ی ساختمان خوب و کیفیت فیزیکی مناسب و رشد ریشه به اندازه کافی در این خاک¬ها است.

حضور ترکیبات نفتی در خاک می تواند سبب بروز سمیت برای انسان و سایر موجودات زنده و نیز آلودگی آب های زیر زمینی شود. هیدروکربن های نفتی به دلیل قابلیت زیست تخریبی شان یکی از شایع ترین گروه های آلوده کننده آلی در محیط زیست می باشند. بنابراین پالایش مکان های آلوده به ترکیبات نفتی امری ضروری و مهم می باشد. از این رو دستیابی به تصویر کلی از توزیع آلاینده های نفتی و ارتباط بین آلودگی و ویژگی های شیمیایی و فیزیکی خاک برای بازسازی و احیای منطقه آلوده مهم می باشد. زمین آمار یکی از روش هایی است که امروزه در جهت بررسی تغییر پذیری مکانی ویژگی های خاک به کار می رود. هدف این مطالعه تعیین شدت و توزیع آلودگی نفتی منطقه 100 هکتاری بختیاردشت اصفهان واقع در نزدیکی پالایشگاه اصفهان و ارتباط آلودگی نفتی با برخی ویژگی های فیزیکی و شیمیایی خاک با استفاده از روش زمین آماری و پهنه-بندی می باشد. بدین منظور از عمق 0-30 سانتی متری در 100 مکان با توزیع جغرافیایی یکنواخت به فاصله 100 متر 100 متر نمونه برداری انجام و نمونه ها جهت آنالیز به آزمایشگاه منتقل شدند. متغیرهای هیدروکربن های نفتی کل (tphs) به روش تکان دادن مکانیکی، تنفس میکروبی به روش اندازه گیری دی اکسیدکربن حاصل از تنفس و تیتراسیون برگشتی سود باقی مانده، آب گریزی خاک به روش زمان نفوذ قطر آب ((wdpt، و برخی از خصوصیات فیزیکی و شیمیایی نمونه ها اندازه گیری شد. در این تحقیق از تخمین گر زمین آماری کریجینگ در برآورد تغییرات مکانی استفاده گردید. بر اساس نتایج به دست آمده، تمام متغیرهای مورد بررسی به علت پیروی از مدل کروی دارای ساختار مکانی شدند. دامنه تأثیر متغیرهای کربن آلی، tphs و آب گریزی خاک که دارای منشأ مشابهی بودند (ترکیبات نفتی)، بیش ترین مقدار و نزدیک به هم شد. تغییر پذیری و توزیع مکانی متغیرهای هیدروکربن های نفتی کل، تنفس میکروبی، کربن آلی و آب گریزی خاک عمدتاً به وجود ترکیبات نفتی در منطقه وابسته و متوسط tphs در منطقه مورد مطالعه یک درصد شد. توزیع مکانی tphs نشان داد، آلودگی نفتی منطقه در بخش های جنوب، مرکز و غرب نسبت به سایرقسمت ها بیش تر شد. درصد tphs خاک کل منطقه مورد مطالعه به جز بخش کوچکی در شمال منطقه، بیش تر از حد مجاز جهانی tphs در خاک، شد و خاک منطقه حجم بیش تری از پسماندهای نفتی را از میانه به طرف جنوب دارا هستند. توزیع مکانی آب گریزی خاک نشان داد، در بخش های جنوب، مرکز و غرب به علت غلظت بیش تر tphs آب گریزی خاک نسبت به سایر قسمت ها بیش تر است. نقشه توزیع مکانی تنفس میکروبی نشان داد، بیش ترین تنفس میکروبی منطقه در قسمت جنوب و بخش کوچکی در مرکز منطقه است، که این مناطق تقریباً منطبق با غلظت زیاد tphs در خاک شدند. مقدار تنفس میکروبی در سرتاسر منطقه به نسبت غلظت آلاینده هاکم شد، به نظر می رسد علت آن نبود رطوبت، اقلیم خشک منطقه، نبود کربن آلی سهل الوصول به علت پدیده مسن شدن ترکیبات نفتی و مصرف کربن سهل التجزیه ترکیبات نفتی توسط میکروارگانیزم ها در خاک بوده است. با توجه به نتایج به دست آمده مبنی بر شدت بالای آلودگی در برخی قسمت های منطقه و اثر این آلودگی بر سلامتی انسان و سایر موجودات زنده، لازم است خاک این منطقه با روش های مختلف پالایش شیمیایی و بیولوژیکی مانند گیاه پالایی و روش های نوین استفاده از میکروارگانیزم های تجزیه کننده ترکیبات نفتی احیا شود.

یکی از بهترین سیاست¬های کشاورزی در کشورهای در حال توسعه در راستای امنیت غذایی، ارزیابی زمین¬های زراعی و پتانسیل کشاورزی به منظور حمایت از کاربری فعلی و آتی کشاورزی است. فائو برای ارزیابی تناسب اراضی از منطق دو ارزشی بولین استفاده می¬کند که این منطق توسط تعدادی از محققین ارزیابی اراضی مورد نقد قرار گرفته است. چون منطق فوق طبیعت پیوسته خاک، تغییرات در طول زمین¬نما و عدم قطعیت در اندازه¬گیری¬ها را در نظر نمی¬گیرد. بنابراین انتخاب یک روش ارزیابی از اهمیت فراوانی برخوردار است. در این تحقیق، دو روش پارامتریک و نظریه مجموعه¬های فازی به منظور ارزیابی تناسب اراضی دشت باغه واقع در استان خوزستان به مساحت تقریبی 10500 هکتار برای محصولات گندم، جو، ذرت و هندوانه مورد استفاده قرار گرفت. خاک¬های این منطقه دارای رژیم رطوبتی یوستیک و رژیم حرارتی هایپرترمیک واقع شده است. جهت نیل به اهداف ویژگی¬های مورفولوژیکی، فیزیکی و شیمیایی 96 خاکرخ در 15 سری از منطقه مورد مطالعه قرار گرفت. خاک¬های تحت بررسی بر اساس کلید رده¬بندی 2014 در سه رده انتی¬سول، اینسپتی¬سول و اریدی¬سول رده¬بندی شدند. بر اساس نتایج ارزیابی کیفی اقلیم منطقه برای کشت تیپ¬های بهره¬وری گندم و ذرت، دارای تناسب بالا (s1) و برای جو و هندوانه دارای تناسب متوسط (s2) بوده و مهم¬ترین عامل محدود کننده اقلیمی دما می¬باشد و ارزیابی تناسب کیفی نشان داد که از کل اراضی مورد مطالعه برای کشت گندم 1946 هکتار در کلاس s2، 1690 هکتار در کلاس s3، 6860 هکتار در کلاس n، برای کشت جو2524 هکتار در کلاس s2، 1743 هکتار در کلاس s3، 6258 هکتار در کلاس n، برای کشت ذرت دانه¬ای 6887 هکتار در کلاس s3، 3613 هکتار در کلاس n و برای کشت هندوانه 3688 هکتاردر کلاس s2، 2478 هکتار در کلاس s3 و4333 هکتار در کلاس n قرار دارند و از نظر ویژگی¬های خاکی و زمین¬نما مهم ترین محدودیت¬ها به ترتیب شوری و قلیاییت، بافت، آهک و گچ می¬باشد. نتایج حاصل از تخمین تولید پتانسیل به روش مدل رشد فائو نشان داد که تولید پتانسیل در منطقه برای گندم، جو، ذرت و هندوانه به ترتیب 48/7 ، 66/6، 52/7 و 78 تن در هکتار است و تولید پتانسیل واقعی برای محصولات انتخابی با توجه به تولید پتانسیل و تأثیر عوامل محدود کننده در خاک به روش پارامتری برای گندم، جو، ذرت و هندوانه به ترتیب از2/0 تا 5/5 ،2/0تا 4/5، 2/0 تا 5/5 و 9/2تا5/76 کیلوگرم در است. ارزیابی تناسب اراضی به روش فازی نشان داد که از کل اراضی مورد مطالعه برای کشت گندم 718 هکتار در کلاس s2، 8357 هکتار در کلاس s3، 1424 هکتار در کلاس n، برای کشت جو 5120 هکتار در کلاس s2، 2280 هکتار در کلاس s3، 3100 هکتار در کلاس n، برای کشت ذرت دانه¬ای 4560 هکتار در کلاس s2، 3820 هکتار درکلاس s3، 2120 هکتار در کلاس n و برای کشت هندوانه 4417 هکتار در کلاس s2، 4380 هکتار در کلاس s3 و 1700 هکتار در کلاس n می¬باشد و همچنین در سطح منطقه، برای نظریه مجموعه¬های فازی ضریب همبستگی بین تولید پتانسیل واقعی و تولید مشاهده شده به ترتیب برای گندم، جو، ذرت و هندوانه (78/0، 79/0، 70/0 و 66/0 ) بیشتر از پارامتریک (66/0، 62/0، 64/0 و 56/0) بوده و اختلاف نسبتا زیاد ضریب همبستگی محاسبه شده در برخی محصولات نشان¬دهنده نیاز به واسنجی جداول پیشنهادی سایس در رابطه با نیازهای اقلیمی، زمین¬نما و خاک برای منطقه است.

این تحقیق در ایستگاه تحقیقاتی 290 هکتاری مهندس مطهری موسسه تحقیقات اصلاح و تهیه بذر چغندرقند در کمالشهر کرج با عرض جغرافیایی 35 درجه و 59 دقیقه شمالی و طول جغرافیایی 50 درجه و 75 دقیقه شرقی و به ارتفاع 1313 متر بالاتر از سطح آب های آزاد اجرا شد. این منطقه دارای رژیم رطوبتی زریک و حرارتی ترمیک است. جهت انجام این تحقیق 80 پروفیل حفر و بر اساس دستورالعمل استاندارد بین المللی تشریح گردید. فاصله پروفیل ها در مکان اجرای طرح های تحقیقاتی ایستگاه 200 متر (50 پروفیل) و در سایر مناطق ایستگاه تحقیقاتی400 متر (30 پروفیل) بوده است. پس از شناسایی افق های اصلی، از هر یک از لایه ها، نمونه های دست خورده و دست نخورده تهیه و جهت انجام تجزیه های فیزیکی و شیمیایی به آزمایشگاه منتقل گردید. آزمایش های تعیین بافت خاک، جرم مخصوص ظاهری، ph در گل اشباع، قابلیت هدایت الکتریکی عصاره اشباع، کاتیونها و آنیون های محلول، درصد آهک، درصد کربن آلی در 14 پروفیل شاهد انجام شد. سپس خاک ها براساس سیستم جدید آمریکایی تا سطح فامیل خاک طبقه بندی شدند.

برنج (l. oriza sativa) به عنوان دومین غله مهم جهان، از نظر میزان مصرف آب، بین تمام محصولات کشاورزی مقام اول را دارد. این گیاه عموماً در شرایط غرقاب دایم کشت می شود که می تواند کارایی مصرف آب را کاهش دهد. با توجه به محدودیت منابع آب، انتخاب روش آبیاری مناسب و استفاده متعادل از کودهای شیمیایی نیتروژن و روی برای افزایش کارایی مصرف آب و عملکرد برنج ضروری است. برای این منظور، آزمایشی به صورت فاکتوریل و در قالب طرح پایه کاملاً تصادفی با سه تکرار، شامل روش آبیاری در دو سطح (غرقاب دایم، غرقاب متناوب)، نیتروژن در سه سطح صفر، 100 و mg/kg 200 از منبع اوره ((nh2)2co) و روی در سه سطح صفر، 5/7 و mg/kg 15 از منبع سولفات روی (znso4.7h2o) در گلخانه ایستگاه پژوهشات کشاورزی خلعت پوشان دانشگاه تبریز انجام شد. بذور جوانه دار شده برنج رقم هاشمی در گلدان های حاوی سه کیلوگرم خاک کشت و در شرایط غرقاب به مدت 95 روز رشد یافتند. پس از آن، شاخساره گیاهان برداشت و غلظت و مقدار جذب نیتروژن (n)، فسفر (p)، پتاسیم (k)، سدیم (na)، کلسیم (ca)، منیزیم (mg)، آهن (fe)، مس (cu)، روی (zn) و منگنز (mn) اندازه گیری شد. همچنین وزن تر و خشک شاخساره، شاخص کلروفیل برگ ها، تعداد برگ در گلدان، تعداد خوشه در گلدان، شاخص سطح برگ، تعداد پنجه در گلدان، ارتفاع گیاه، قطر ساقه در محل طوقه و کارایی مصرف آب در تیمارهای مختلف تعیین شد.