تمدن ایلام بخش مهمی از تاریخ پیش از هخامنشیِ ایران زمین را تشکیل می دهد. این تمدن با معماری باشکوه، معابد و هنرهای ارزنده ویژه خود شناخته می شود. زنان ایلامی قشر بسیار مهم این تمدن را شامل می شوند که در جایگاه های متعددی ظاهر می گردند. این جایگاه ها از خانواده شروع می شود و در سلسله مراتب خود تا به سلطنت نیز می رسد. شناخت این جایگاه ها، با مطالعه متون مکتوب و آثار هنری و فرهنگی این دوره میسر است. بدین منظور تمامی آثار هنری ایلامی که نقش زن بر آن نمایش داده شده است، مورد مطالعه و تحلیل قرار گرفت. مطالعه و طبقه بندی این آثار، بخش های تاریک از زندگی زنان ایلامی را روشن می سازد. منابع مکتوب نیز مدرک مهمی برای مطالعه نقش زنان در تمدن ایلامی هستند. مطالعه حاضر نشان می دهد که زنان در تمدن ایلام در یک سلسله مراتب اجتماعی قرار می گیرند که هریک از این طبقات، جایگاه و وظایف مشخصی دارند. نکته حائز اهمیت این است که نقش مادر بودن از خانواده تا زمانی که زنان در نقش خدایان ظاهر می شوند، قابل مشاهده است. بنابراین از مهمترین وظایف زنان این دوره مادر بودن آن هاست و همین موضوع ، بعدها موجب حکومت مادر یکی از پادشاهان بر شوش می شود. مدارک مکتوب به خوبی نشان می دهد که حتی در پائین ترین بخش این سلسه مراتب اجتماعی نیز زنان از شرایط مطلوبی برخوردارند و از نظر برخی جنبه ها به زنان بیش از مردان در تمدن ایلام توجه می شده است.

پژوهش حاضر با موضوع نقش زنان در دوره داریوش اول هخامنشی، با توجه به گل نبشته های باروی تخت جمشید به بررسی و تجزیه وتحلیل چگونگی حضور زن در آن دوره می پردازد و در جهت روشن تر کردن دانسته ها و یافتن نقطه-های تاریک و مبهم نقش زن در دوره هخامنشی انجام شده است. با توجه به نبود نقش برجسته زن در آن دوره سوالات بسیاری در مورد جایگاه و رتبه زنان در دنیای باستان مطرح است. چرا که با وجود شاخصه های برجسته در دوره داریوش اول، نادیده گرفتن زن و حقوق وی بسیار دور از نظر می نماید. این پژوهش در پنج فصل انجام شده است. شیوه ی بررسی به صورت کتابخانه ای است. منبع اصلی گل نبشته های ایلامی باروی تخت جمشید است که تنها سند دست اول مالی، اداری و اقتصادی از دوره هخامنشی است.متن انگلیسی گل-نبشته ها در دسترس است که توسط نگارنده به فارسی ترجمه شده و اطلاعات آنها استخراج و در جدولی به تفکیک، دسته بندی، شماره گل نبشته، نام زن، ماه-سال و شماره مهر طبقه بندی شده است. با توجه به نوع و مقدار جیره موجود در هر گل نبشته و مهرهای استفاده شده می توان به جایگاه هر زن و رتبه ی وی پی برد. نوع و مقدار جیره ها جایگاه کارگران یا سرپرستان را مشخص می کند، در حالی که شماره مهر و مسولین دریافت جیره، رتبه ی خاص صاحب مهر را روشن می سازد. به طور خلاصه می توان بیان کرد که نبود نقش برجسته از زنان در دوره هخامنشی به معنی نادیده گرفتن ایشان و عدم برخورداری آنها از حقوق اجتماعی نبوده است. کلید واژه: دوران هخامنشی- داریوش اول- گل نبشته های ایلامی- تخت جمشید- زن