تأثیر آثار و سبک های ادبی کشورهای مختلف جهان بر ادبیات کشورهای دیگر، از دیدگاه ادبیات تطبیقی، مسأله ای اثبات شده است. بررسی تطبیقی نمونه هایی از ادبیات داستانی کشورمان با ادبیات جوامع غربی گویای این واقعیت است. یکی از شاهکارهای داستان نویسی ما که آن را با ویژگی های مکتب رئالیسم و رئالیسم سوسیالیستی تطبیق می دهند، رمان کلیدر محمود دولت آبادی است. در اینکه رمان کلیدر تحت تأثیر اصول این دو مکتب ادبـی نوشته شده است، تردیدی نیست. اما شـفاف سازی چند و چون این تأثیرات، یک پژوهش همه جانبه را ایجاب می کند. لذا در این رساله ، با بررسی رمان کلیدر برمبنای ویژگی های دو مکتب رئالیسم و رئالیسم سوسیالیستی، مشابهت های موجود در این بین، استخراج و ارائه شده است تا خواننده به درستی ادعای مذبور یقین حاصل کند. همچنین ارائه ی مغایـرت های موجود، آشکار می کند، که اصول ادبی این مکتب ها به صورتی که در آثار غربی نمودار می شود، در رمان کلیدر وجود ندارد.

هدف از ارائه ی این پایان نامه بررسی زمان در داستان های جریان سیّال ذهن می باشد. در این راستا در آغاز به پدیده ی مدرنیسم و تأثیر آن در شکل گیری این گونه از رمان های ذهنی پرداخته، سپس تاریخچه ی زمان و نیز آرا و عقاید نظریّه پردازان قدیم و جدید را در این زمینه مطرح کرده ایم. به دلیل اهمّیّت سبک جریان سیّال ذهن در داستان نویسی قرن بیستم، به شرح این شیوه ی داستان نویسی پرداخته و به انواع جابه جایی های زمانی حاکم بر این رمان ها اشاره داشته ایم. زمان در این گونه از رمان ها به گونه های متفاوتی ظهور می یابد، از گذشته به آینده یا از آینده به گذشته. امّا نکته ی قابل تأمّل این است که زمان مبنا و پایه در این رمان ها زمان حال می باشد. به واقع سَیَلان اندیشه ها، خاطره ها و احساسات از طریق تداعی ذهنی در ذهن شخصیّت های رمان موجب می شود که گذشته و آینده در زمان حال شناور گردد. با توجّه به نوع و شکل جابه جایی های زمانی موجود در داستان های مورد بحث(شازده احتجاب، سنگ صبور، سمفونی مردگان، فردا، خشم و هیاهو، بوف کور و پیکر فرهاد) به طور جداگانه به شگردهای جابه جایی زمانی در روایت این رمان ها اشاره شده است.

اسطوره ی قهرمان از رایج ترین و بنیادی ترین اسطوره هایی است که در اندیشه ی ملل مختلف رشد یافته است. بشر از دیرباز در مسیر زندگی و رویارویی با مشکلات برون از تحمل، به قهرمانی نیاز پیدا می کرده که آرمان و آرزویش را در وجود او تجسم بخشد. قهرمانی که قادر باشد بر محدودیت های شخصی و بومی فائق آید و از آن گذر کند، کسی که از راه های شناخته و امن زندگی کناره بگیرد، به ندایی خاص، نه چندان رسا، پاسخ گوید و از خوان ها و مشکلات پیروز بیرون آید. برای تحقق این نیاز، بشر به ساخت اسطورگان قهرمانی از شخصیت های تاریخی روی آورده است و با کسب توفیق در این امر، توانسته است احساس تنهایی خود را در رویارویی با مشکلات و سختی ها با این شخصیت های اسطوره ای قسمت کند. تاریخ اسطوره ای جوامع انسانی آکنده از قهرمانانی است که همراه با نیرویی فوق بشری متولد شده، به سرعت رشد کرده و برای رفع نقصان جامعه ی خویش فداکارانه قدم در مسیر ناشناخته ها گذاشته اند. با غلبه بر نیروهای اهریمنی، غول ها و اژدهاهای ناشناخته، ره آوردی گره گشای را برای جامعه به ارمغان آورده اند. در این رساله با خوانشی کهن نمونه ای به تحلیل اسطورگان قهرمانی بر اساس الگوی اسطوره ی یگانه در قصه های فارسی شیخ اشراق پرداخته ایم. پژوهش حاضر در دو بخش و یازده فصل تنظیم شده است. در بخش نخست با عنوان کلیات و مبانی نظری، ابتدا به موارد قرابت و شباهت بنیادهای روان شناختی و متافیزیکی یونگ و سهروردی اشاره شده است که به طور خلاصه در سه مورد یکسانی منابع و مآخذ و نحله های فلسفی، عرفانی و فکری، توجه خاص یونگ و سهروردی به مسأله ی نور و تشابه دو مفهوم ناآگاه جمعی و کهن نمونه ی یونگ با مفاهیم عالم مثال (صورالمعلقه) و صورت مثالی سهروردی، اشاره می شود، در ادامه به بخش های مختلف روان از دیدگاه یونگ و کهن نمونه های روان شناسی تحلیلی وی که در تحلیل قصه های رمزی راه گشا بوده اند، پرداخته و اسطوره و رویا را که از دید سهروردی و یونگ محل تجلی کهن نمونه و صورت مثالی هستند بررسی می کنیم. در پایان بخش نخست برای گشایش بخش اصلی پژوهش، به اسطورگان قهرمانی و مراحل مختلف سیر آن از دیدگاه ویلفرد گورنین و نیز الگوی اسطوره ی یگانه از دیدگاه جوزف کمپبل که در چرخه ی جدایی- تشرف- بازگشت خلاصه می شود، می پردازیم. بخش دوم پژوهش با عنوان تحلیل کهن نمونه ای قصه های فارسی شیخ اشراق بر اساس الگوی اسطوره ی یگانه، شش فصل اصلی پژوهش را شکل می دهد که به ترتیب شامل تحلیل قصه های سفر مرغان، عقل سرخ، فی حاله الطفولیه، آواز پر جبرئیل و حکایت در حکایتِ پرورش زال توسط سیمرغ و حکایت رزم رستم و اسفندیار بر اساس الگوی اسطوره ی یگانه، می باشد و در پایان به جمع بندی و نتیجه گیری پژوهش حاضر خواهیم پرداخت. بخش نخست این پژوهش که راه گشای ما برای تدوین بخش اصلی است و به شناسایی کهن نمونه های آن کمک می کند، بیشتر متأثر از آثار یونگ و دیگر روان شناسان حوزه ی تحلیلی همچون فوردهام، هندرسن، مورنو و... می باشد. در بخش اصلی پژوهش تکیه ی اصلی بر کتاب قهرمان هزار چهره اثر جوزف کمپبل می باشد که البته در خلال تحلیل قصه ها، این پژوهش از آثار دیگر روان شناسان و اسطوره شناسان از جمله کتاب های میرچا الیاده همچون آیین ها و نمادهای آشناسازی، رساله در تاریخ ادیان و ... همچنین فرهنگ نمادها اثر شوالیه ژان و کتاب رمز و داستان های رمزی تقی پورنامداریان بی نیاز نبوده است.

با پیروزی انقلاب شکوهمند اسلامی در سال 1357 به رهبری بنیانگذار نظام مقدس جمهوری اسلامی ایران حضرت امام خمینی (ره) ، شاهد تحولات عظیم و بنیادی در همه ی عرصه ها، بویژه عرصه ی ادبی کشورمان هستیم. یکی از رخدادهایی که بعد از انقلاب تأثیر فراوان بر شعر گذاشت جنگ عراق علیه ایران بود.شعر متولد شده در این دوران شعر دفاع مقدس نامیده شد که غزل یکی از قالبهایی است که توانست در این عرصه خوش بدرخشد.از جمله شاعرانی که در این زمینه به سرودن شعر پرداختند می توان به سید حسن حسینی و نصراله مردانی اشاره کرد.در این رساله برآنیم تا بدانیم آیا نصراله مردانی بنیانگذار غزل حماسی بودو مضامین شعر دفاع مقدس در اشعار او و سید حسن حسینی جلوه یافته است. تا آنجا که نگارنده سراغ دارد در زمینه ی بررسی شعر دفاع مقدس با تکیه بر غزلهای نصراله مردانی و سید حسن حسینی تحقیقی صورت نگرفته است.کار اصلی این رساله بررسی غزلهای دو شاعر است تا مضامین و مفاهیم به کار برده شده توسط دو شاعر به روشنی نموده شود و محققان و علاقه مندان به این موضوعات را یاری رساند.در این رساله روش کار بیشتر به صورت کتابخانه ای بوده است

چکیده تجربه ای را که در آن به نحوی از انحاء نوعی آگاهی از حضور خدا دست می دهد، تجربه ی عرفانی می نامند و می توان گفت که بیان آن ها تقریبا غیرممکن است. عارف حقیقی کسی است که بر اساس این آگاهی عرفانی از مشاهدات خود سخن می گوید و بیان خود را محدود به استدلالات منطقی نمی نماید. عالم هستی به منزله ی سایه ای از نور ذات حق تعالی است و این عالم تجلی گاه ظهور خداوند است. موجودات جهان هستی نمود هایی از وجود خدا هستند. معرفت و شناخت پروردگار غیر ممکن است و تنها می توان به صفات او معرفت پیدا کرد. به علت آن که تجارب عرفانی ذاتا بیان ناپذیر هستند، عرفا برای توصیف تجارب عرفانی خود نماد پردازی کرده اند و یا متوسل به زبان کنایی و مجازی شده اند. بدین منظور آن ها عناصر طبیعت را دستمایه ی بیان تجارب عرفانی خود ساخته اند. آن بعدی که از تقید به شرع در تجارب عرفانی مشاهده می گردد، همان بعد معنوی و مفاهیم عمیق آن ها است که حقیقت هر کدام از واجبات شرعی را که همانا فراتر از انجام این تکالیف است، در بر دارد.در اکثر این گونه تجارب، اعتقادات مذهبی فرد، زمینه ساز کسب این تجارب می شود. تحقق نظریه ی زمینه مندی تجارب عرفانی را در تحکیم روابط اجتماعی نیز مشاهده می کنیم و این بدان دلیل است که توصیه های اجتماعی اسلام در ساخت باور های فرد نقش اساسی را داشته است. با بررسی این تجارب مشاهده گردید که رخداد اکثر این تجارب عرفانی در خواب و یا به صورت نداهای غیبی بوده است. با در نظر گرفتن نظریه های مطرح شده در باب تجارب عرفانی، با بررسی خصیصه های ذاتی این تجارب بر مبنای نظریه استیس که از ذات گرایان بنام است، بیان ناپذیری بسامد بالاتری را به خود اختصاص داده است و نظریه ی زمینه مندی تجارب عرفانی ، ارائه شده از سوی کتز که از ساخت گرایان است، به ویژه در مسائل اعتقادی و مذهبی نیز از بسامد زیادی برخوردار است. تلقی هر عارف از تجربه های عرفانی ودینـی در هر دوره از زندگی متفاوت است و در متون خاصی نمود پیدا کرده است. با بررسی تجربیات عرفانی در تذکره الاولیا مشاهده می شود که عطار در تذکره الاولیا با استفاده از تمثیلات، تجربیات عرفانی خود و دیگران را بیان کرده است و هدف او از بیان آنها شفاف ساختن تجربیات عرفانی برای مخاطبان بوده است در این پژوهش سعی بر آن بوده است تا این تجارب را در متون معتبر عارفان ، به خصوص تذکره الاولیای عطار نیشابوری ،که یکی از برجسته ترین و ارزشمندترین آثار تصوف در ادب فارسی به شمار می رود، مورد بررسی قرار دهیم. این تجارب در ارتباط با مسائل گوناگونی مورد واکاوی قرار گرفته است. این پژوهش در قالب پنج فصل به این ترتیب انجام شده است: فصل اول: مقدمه و کلیات؛ فصل دوم: مفهوم خدا و هستی و جایگاه اصطلاحات عرفانی در تجربه ی عرفانی؛ فصل سوم: رابطه ی طبیعت و کسب تجربه ی عرفانی؛ فصل چهارم: فرایض دین، عامل کسب تجربه ی عرفانی و فصل پنجم: توصیه های اجتماعی اسلام، عامل کسب تجربه ی عرفانی و در انتها به نتیجه گیری پرداخته شده است.این جستار ازنظر روش به شیوه استقرایی و ازدیدگاه ابزار و میدان تحقیق به روش کتابخانه ای است کلمات کلیدی: تجربه عرفانی، هستی، طبیعت، فرهنگ اسلامی، دین.

جامعه شناسی ادبیات یکی از روش های نسبتاً جدید در مطالعات جامعه شناسی و ادبی است. این نوع به بررسی ساختار و محتوای اثر ادبی و ارتباط آن با ساختار و تحولات اجتماعی که اثر مولود آن است، می پردازد. اهمیت این نوع در بررسی آثار ادبی دوره های تاریخی که با تحولات اجتماعی و فرهنگی عمده ای همراه بوده اند، بیشتر خود را نشان می دهد. در این شیوه می توان نقش و قدرت نویسنده را درک و ترسیم پیچیدگی ها و مسایل و مشکلات جامعه را ارزیابی نمود و از افق های جدیدتر و خلاقانه تری به جامعه پرداخت. لذا نقد و بررسی ساختارهای تاریخی، سیاسی، اجتماعی، فرهنگی آثار مسعود هدف رساله ی حاضر بوده است. محمد مسعود از نویسندگان روشنفکر دوره ی رضا شاه است که بیشتر نظر به اصلاح جامعه داشته و تغییر اوضاع زندگی جوانان را خواستار بوده است. داستان های مسعود از نظر اندیشه و دید عمیق اجتماعی جایگاه ویژه ای در میان آثار داستانی آن دوره دارد. او نویسنده ای واقع گرا است و آثارش از نوع رمان های اجتماعی است تا آنجا که او را مهم ترین نماینده ژانر اجتماعی می نامند. مسعود در داستانهایش به اوضاع سیاسی و اجتماعی دوران خود بدبین است. او در تهران همه ی کثافت کاری ها و گندکاری های افراد اشراف پایتخت را به چشم خود دیده بود و از اینجا بدبینی و بینش سیاه او نسبت به همه چیز شروع شد. جامعه-ی داستانی مسعود بین دوراهی سنت و مدرنیته قرار دارد و عواملی چون جنگ جهانی اول و گسترش دیوان سالاری و رابطه-ی بیشتر با جهان خارج و مواردی دیگر باعث شده تا داستانهایش در جدال بین سنت و مدرنیته قرار بگیرد. بر این اساس سعی شده است تا از منظر جامعه شناختی رمان-های محمد مسعود مورد تحلیل قرار گیرد. برای این منظور رساله به پنج بخش تقسیم شده است: فصل اول کلیات، فصل دوم ساخت سیاسی – تاریخی، فصل سوم ساخت اجتماعی داستان و فصل چهارم ساخت فرهنگی آن را شامل می شود و در فصل آخر نتیجه گیری آمده است. واژگان کلیدی: جامعه شناسی ادبیات، جامعه شناسی رمان، رمان فارسی، محمد مسعود، سنت و مدرنیته