چکیده: این پایان نامه شامل چهار فصل است. در فصل اوّل که به کلّیّات اختصاص داده شده، مقدّمه ای آمده و مسأله بیان شده؛ آن گاه سوالاتی مطرح و فرضیه ها عنوان شده؛ سپس اهداف و روش تحقیق مشخّص گردیده است. در فصل دوّم که مروری بر مبانی نظری و پیشینه ی تحقیقاتی است، سعی شده درباره ی پیشینه ی نقد و انتقاد و اهداف آن مطالبی ذکر شود؛ آن گاه آن چه را که پیرامون زندگی شخصی امیر خسرو شایان گفتن است مکتوب گردد. ابیاتی نیز که مربوط به حسب حال امیر بوده از دیوان استخراج و در خلال مطالب درج شده است. فصل سوم که اصلی ترین بخش پایان نامه است بر دو بخش تقسیم گردیده؛ در بخش اوّل که نقد و تحلیل محتوایی است مواردی چون خداشناسی، عرفان، تصوّف، عشق و... پرداخته شده و شواهد موجود نیز از دیوان استخراج گردیده است. در بخش دوّم که نقد و تحلیل سبک شناسی است به بررسی مباحث عروضی و صنایع ادبی و نکات دستوری دیوان و تأثیر پذیری او از شاعران ماقبل و تأثیر گذاری بر شاعران ما بعد پرداخته شده است آن گاه برای جمع بندی مطالب ویژگی های سبک عراقی و هندی در غزلیات او مورد بررسی واقع شده است. از آن جا که پرداختن به صور خیال از قبیل انواع استعاره و مجاز و تبیین و تشریح آرایه های لفظی و معنوی به صورت کامل در دیوان امیرخسرو بیش از حوصله ی این تحقیق می نمود؛ پیشنهاد بنده این است که اگر روزی امکان کار برای دانشجویان گرامی فراهم شود از واجب ترین اموری است که باید بدان پرداخت.

نام خانوادگی دانشجو: فتحی نام: بهنام عنوان پایان نامه: سیمای انسان در مثنوی های سنایی غزنوی استاد (اساتید) راهنما: جناب آقای دکتر خدابخش اسداللّهی استاد (اساتید) مشاور: جناب آقای دکتر احسان شفیقی مقطع تحصیلی: کارشناسی ارشد رشته: زبان و ادبیات فارسی گرایش: دانشگاه: محقّق اردبیلی دانشکده: ادبیات و علوم انسانی پردیس نمین تاریخ فارغ التحصیلی: 19/2/1389 تعداد صفحه: 157 کلید واژه ها: مثنوی های سنایی، انسان، انسان کامل، اجتماع، اخلاق، عرفان. موضوع تحقیق حاضر، انسان در مثنوی های سنایی است. برای این منظور، به بررسیِ انسانِ موجود در عصر سنایی، ویژگی هایِ اخلاقی، عرفانی و دینی و نیازهایِ انسان آرمانی، در حدیقه الحقیقه و مثنوی های دیگر سنایی پرداخته ایم. در بخش اجتماعی و انتقادی، ویژگی های مثبت و منفیِ انسانِ عصر سنایی در قالب گروه های مختلف انسانی، نظیر طبیبان، منجّمان، خویشان، صوفیان، فقیهان و ... بحث و بررسی شده است. در بخش اخلاقی، از خصایصِ ویژه ای سخن گفته ایم که آدمی بدون آنها تحت هر شرایطی، با حیوان و حتی سایر موجودات، تفاوتی ندارد. نظیر عدالت، علم، احسان، ایثار، تواضع، قناعت و ... . همچنین از برخی رذایل مانند ظلم، جهل، بُخل، خشم و شهوت، هوی و هوس و ... سخنی به میان آمده است که انسان باید از آن ها مبرّا باشد. در بخش بعدی، ویژگی های انسان را از بُعد عرفانی با ورود به مباحثِ مقامات، احوال، هفت وادی عشق و پاره ای دیگر از اندیشه های عرفانی سنایی در حدیقه و مثنوی های او بررسی نموده ایم. در بخش آخر با طرح مباحثی چون: ضرورتِ ایمان آوردن و اطاعتِ آدمی از قرآن، رسول اکرم (ص)، تحقیق در دین، احساس تکلیف، اجرای فرایض و پرهیز از حرام، انجامِ عملِ صالح و ... به بررسیِ انسان از منظرِ دین پرداخته ایم. نتیجه آنکه آدمی آن نیست که تنها به ادایِ واجبات قیام نماید و یا به کسب علم و معرفتِ خالی روی بیاورد، بلکه باید به اخلاقِ خدایی آراسته گردد و به مرتبه ای برسد که پیوسته و بی اختیار، از وی نیکی و راحت به هم نوعانش ریزان باشد و بدون مزد و منّت به همه نیکی نماید و راستی و نیکی ذاتیِ او گردد.

پس از انقلاب ادبی نیما که ساختار و محتوای شعر کهن را به کلّی به هم زد، جریان ها و شاخه های متعددی از شعر نیمایی منشعب شد و با جریان ها و مکاتب ادبی غربی درآمیخت و وارد جامعه ی ادبی کشور شد. جریان شعر سپید یکی از موفّق ترینِ این جریان ها بود. جریان هایی مانند شعر موج نو و شعر حجم که تحت تأثیر مستقیم مکتب سوررئالیسم قرار داشتند، پس از شعر سپید شکل گرفتند، اشعاری که دارای معنای بسیار پیچیده و گاه دور از ذهن بود، پس از این دو جریان، جریان های ریز و درشت دیگری چون شعر گفتار و شعر حرکت و ... به وجود آمدند که چندان مورد استقبال قرار نگرفتند، تا اینکه در سال های اخیر جریانی به نام فرانو ظهور کرد، شعری کوتاه با کلماتی ساده و عینی، دارای طنزی نهان و به دور از شعارهای عشقی و سیاسی، بدون توجه به وزن، با چینش مهندسی کلمات و پایانی غیر مترقّبه. این جریان تحت تأثیر مکتب فوتوریسم شکل گرفت. در این پایان نامه سعی بر آن بوده است تا تعریفی دقیق از جریان های شعری پس از نیما، با ارائه ی نمونه های شعری از هر جریان صورت گیرد و نیز در فصلی مجزّا به بیان ویژگی های اصلی جریان شعری فرانو و تحلیل محتوایی آن پرداخته شود.

چکیده واقعیت زندگی و پدیده ی مرگ، از جمله مسائل عاطفی انسانی و اجتماعی است که همیشه ذهن و اندیشه ی آدمیان را به خود مشغول می دارد. این مسائل، علاوه بر شعر سنّتی، در قلمرو شعر نیمایی نیز با رنگ و بویی دیگر مطرح شده است. صرفِ نظر از دیگر شاعرانِ معاصر زبان فارسی که در زمینه های مختلف، از جمله زندگی و مرگ، شعر سروده اند، اخوان ثالث، فروغ فرخ زاد و سهراب سپهری از جمله شاعرانِ معاصر زبان فارسی هستند که در این زمینه داد سخن داده اند و با عمق و استقلالِ خاصّی در باب ستیز بینِ امید و نومیدی و زندگی و مرگ قلم فرسایی کرده اند. در این پژوهش، ابتدا به بررسیِ دیدگاه ِ فروغ فرخ زاد در خصوصِ زندگی و مرگ پرداخته، نشان داده-ایم که به واسط? فهمیدنِ لحنِ آب و زمین، نگرش وی نسبت به این پدیده ها از بدبینی تا خوش بینی دارای سیرِ تحولی و تعالی است. پس از آن، دیدگاهِ اخوان ثالث را بررسی کرده، گفته ایم که وی دارای نگرش منفی نسبت به مرگ و زندگی است و یأس و نومیدی در شعرهایش موج می زند. سپس ضمنِ کاوش در منظوم? فکریِ سهراب سپهری، ذکر کرده ایم که او نسبت به مرگ و زندگی، نگرش مثبتی دارد، زندگی را دوست دارد و به استقبال مرگ می شتابد.

چکیده موضوع تحقیق حاضر، سیمای جامعه در آثار سیف فرغانی و عبید زاکانی است. برای این منظور، سیمای جامعه در آثار سیف و عبید، ویژگی های سیاسی، اجتماعی، فرهنگی، مذهبی، آداب، اعتقادات و باورها مورد تحلیل قرار گرفته است. در بخش هیئت حاکمه، نقش پادشاهان، وزیران، دبیران، حاجبان، عمیدان، قاضیان، محتسبان و... بررسی شده است. در بخش بعدی به بررسی ورزش ها و سرگرمی های جامعه ی آن عصر، شطرنج، نرد و چوگان اختصاص داده شده است. در قسمت های بعدی درباره ی اقشار مختلف جامعه مانند: روحانیان و وارستگان، خادمان علم و فرهنگ، پیشه وران و اهل حِرَف، کارگران، راندگان و طفیلیان بحث و بررسی شده است. در بخش آداب و سنن، به آداب مختلف جامعه ی عصر سیف و عبید مانند: آداب گرمابه رفتن، سوگواری، عیادت کردن، مهمانی ها، عروسی ها و ... بررسی شده است. در بخش اعتقادات و باورهای مردمی مانند اعتقاد مردم به شفابخشی نَفَس پاکان، عذاب قبر و حشر ظالمان، گنج و طلسم، فال و قرعه، قضا و قدر و چشم زخم و ... می باشد. بنابراین ادبیّات علاوه بر هدف بودن، می تواند به عنوان ابزار قدرت مندی برای بررسی اوضاع سیاسی، اجتماعی محسوب شود و بستر تعالی بخش، شکوفاگرِ اندیشه ها و حاوی عناصر سازنده ی شخصیّت انسان ها به کار آید.

موضوع این پایان نامه، تحلیل هویّت انسان درخمسه ی نظامی است، که تعریف و تفسیر هایی از واکنش های انسان در موقعیّت های گوناگون ارائه می دهد و اساس کارش تکیه بر مولّفه های دینی و آموزه های اخلاقی است. ضرورت توجّه به خود واقعی انسان، ما را بر آن داشت که در این مسیر گام برداریم و هویّت آدمی را، که یکی از مسائل مهّم فراروی بشر امروز به شمار می رود، در پنج گنج نظامی بکاویم؛ تا بتوانیم به کمال مطلوب آن برسیم.

هدف از بررسی اسطوره ی آفرینش و پیدایش در شاهنامه، اوستا، بندهش و دینکرد هفتم، شناساندن اندیشه های اساطیری و موشکافی کردن بسیاری از ناگفته ها درباره ی این اسطوره ها است. روش کار به صورت کتابخانه ای و تحلیل و تطبیق مضامین اسطوره ی آفرینش و پیدایش شاهنامه با اوستا، بندهش و دینکرد هفتم است. در دینکرد هفتم از اسطوره ی آفرینش سخنی به میان نیامده است. حال آن که در سه کتاب دیگر، اسطوره ی آفرینش از جمله عناصر چهارگانه و ترتیب آفرینش شش مخلوق به صورت یکسان آمده اگرچه در آفرینش خرد و نیز در مضامین آن ها، تفاوت هایی هم دیده می شود. چنان که ویژگی های نخستین انسان در شاهنامه بین پنج شخصیّت کیومرث، هوشنگ، جمشید، فریدون و سیاوش پخش شده حال آن که نخستین انسان در اوستا به کیومرث و در بندهش و دینکرد هفتم به مشی و مشیانه نسبت داده شده است. اسطوره ی پیدایش هم، از جمله کشف آتش، آهن، ابزارآلات، پوشیدنی ها، خوردنی ها و غیره در هر چهار کتاب به صورت کم وبیش مورد بررسی قرار گرفته است. شباهت این چهار کتاب، در اسطوره ی پیدایش طبقات چهارگانه، هفت کشور، تقسیم بندی ممالک میان سه پسر و نبرد بین خیر و شرّ است. امّا در بقیّه ی موارد متفاوت است، چنان که در شاهنامه، پیدایش عناصر و ابزار به پنج شخصیّت: کیومرث، هوشنگ، تهمورث ، جمشید و فریدون نسبت داده شده که از میان این شخصیّت ها، بیش ترین پیدایش به جمشید اختصاص یافته است. حال آن که در بندهش و دینکردهفتم، این موضوع بیش تر به مشی و مشیانه نسبت داده شده و در اوستا هم از مضامین این اسطوره ها به نیکی یاد شده است. هم چنین بسیاری از امور نظیر: ساخت کشتی، فلزّات و انواع مواد خوشبو در شاهنامه آمده است که در سه کتاب دیگر سخنی از آن ها به میان نیامده است. اکثر این تفاوت ها ناشی از آن است که در شاهنامه از منابع گسترده تری استفاده شده، همان طوری که بیش تر شباهت ها هم به دلیل آن است که اصل بسیاری از مطالب هر چهار کتاب، نشأت گرفته از اساطیر شمال شرق ایران است.

چکیده:یأس معنا و مفهومی است که از سرخوردگی ناشی می شود. این سرخوردگی ممکن است از عوامل متعددی چون عوامل سیاسی، اجتماعی، فرهنگی یا فلسفی و...سرچشمه گیرد. اخوان ثالث و فروغ فرخزاد از شاعران برجسته ی معاصرایران هستند که در اشعارشان یأس و ناامیدی بازتاب وسیعی دارد.برای این منظور در پژوهش حاضر با هدف تبیین علل گرایش آنان به نومیدی و یأس بیش تر به تحلیل محتوایی اشعار اخوان و فروغ پرداخته-ایم. بررسی ها در این زمینه نشان می دهد که یأس اخوان گذشته از یأس شخصی بیش تر سیاسی و فلسفی بوده و یأس فروغ علاوه بر یأس شخصی، انسانی، اجتماعی و فلسفی است. در اشعار اخوان، یأس شخصی بیش تر در دفتر ارغنون خود را نشان می دهد. دفتر زمستان و آخر شاهنامه بیش تر یأس سیاسی و اجتماعی اخوان را به نمایش می-گذارد و خود شعر «زمستان» بهترین نمونه برای یأس سیاسی اخوان است که وضعیت جامعه ی ایران بعد از کودتای28 مرداد را به تصویر می کشد. دفتر از این اوستا مملو از اشعار فلسفی اخوان است. یأس شخصی فروغ نیز در سه دفتر اوّلش اسیر، دیوار و عصیان دیده می شود.در دفتر تولّدی دیگر و ایمان بیاوریم به آغاز فصل سرد فروغ، بیش تر با اشعاری با مضامین یأس انسانی و فلسفی مواجه هستیم. اشعار فروغ فرخزاد رویکردی فمنیستی دارد که موجب تشدید یأس و سرخوردگی او شده است چرا که فروغ در خانواده و محیطی زندگی می کرد که دیدی سنتی نسبت به زن داشتند و زن در آن تا حدّ ابزاری برای زندگی تلقی می شده است. نگرش خیّامی از دیگر مولفه های فکری و مضمونی اشعار اخوان است که بیش تر فضای سیاسی و اجتماعی جامعه باعث این نگرش در اخوان شده است.

نام خانوادگی دانشجو : نوری زاده ناوی نام : سبحان عنوان پایان نامه : بررسی نظریه ی توسّل و انعکاس آن در شعر عرفانی فارسی از قرن ششم تا قرن نهم استاد راهنما : آقای دکتر احسان شفیقی استاد مشاور : آقای دکتر شکر اله پور الخاص مقطع تحصیلی : کارشناسی ارشد رشته : زبان و ادبیّات فارسی گرایش : محض دانشگاه : محقّق اردبیلی دانشکده : ادبیات و علوم انسانی پردیس نمین تاریخ فارغ التحصیلی : 16/12/90 تعداد صفحات : 180 کلید واژه ها : توسّل، شفاعت، شرک، توحید، اولیاء، سیر و سلوک، استمداد. چکیده موضوع تحقیق حاضر، توسّل به اقسام مختلف دستاویز ها و وسایط موجود، جهت تقرّب به خداوند و جلب خشنودی اوست. بازگشت انسان از این دنیای فانی به دنیای باقی،امری حتمی وگریز ناپذیر است.بر اساس تعالیم دین مبین اسلام و توصیه های شارع مقدّس و مبانی اعتقادی مسلمانان، تنها راه رهایی از عذاب اخروی و دوزخ ابدی، جلب خشنودی و رضایت الهی است. لذا ، مسلمانان جهت تحقّق آن به هرگونه امکانات و موقعیت و اسبابی تمسّک و توسّل می جویند تمسّک و توسّل،اشکال و جلوه های گوناگونی دارد از جمله: توسّل به اسماء الهی، توسّل به اعمال صالحه، توسّل به دعای صالحان و توسّل به جاه و مقام صالحان زنده و متوفّی. برای بررسی نظریّه ی توسّل و توضیح دیدگاه ها و تبیین انواع آن، از آیات قرآنی و احادیث نبوی و روایات و منابع معتبر دینی،عرفانی و کلامی بهره برده ایم. از انواع مختلف توسّل، توسّل به جاه و مقام صالحان زنده و متوفّی مخالفانی دارد که ابن تیمیّه و محمّد بن عبدالوهّاب از سرشناسان این گروه می باشند.بنیاد این پژوهش بر روش و شیوه ی کتابخانه ای و تحلیل محتوا استوار است.ابتدا آیات و احادیث مورد استناد موافقان و مخالفان مورد مطالعه قرار گرفته،یادداشت برداری شد .و پس از آن با مطالعه ی دقیق دواوین شعری شعرای قرن ششم تا نهم،شواهد شعری مرتبط با انواع و اقسام مختلف توسّل را استخراج و یادداشت برداری نمودیم.سپس با تلفیق آیات و احادیث و شواهد شعری ، بازتاب نظریه ی توسّل در شعر شاعران دوره ی مورد نظر بررسی شده است .از نتایج قطعی آن،آگاهی از بازتاب وسیع اشکال گوناگون توسّل ،به ویژه ،توسّل به صالحان،پیران طریقت،اولیاء الهی و دعای خیر آنان در شعر عرفانی فارسی است.

در فطری بودن و شهودی بودن برخی از رویا ها همگی اندیشمندان علوم انسانی اتّفاق نظر دارند. در اغلب فرهنگ های کهن، اساطیر و ادیان ، رویاها یکی از ابزارهای فراحسّی انسان برای ادراک اشراقی محسوب می شوند. همان گونه که ناخودآگاه جمعی داریم رویا های جمعی نیز داریم. خواب ها و رویاها همچون اسطوره ها می توانند جنبه ی معرفت شناسانه داشته باشند. هسته ی مرکزی بسیاری از رویاها ناخودآگاه جمعی است. ناخودآگاه هر انسانی همچون پری رویی است که تاب مستوری ندارد و گاه و بی گاه از روزن خواب و رویا به خودنمایی می پردازد. برخی از خواب ها «حجیّت » دارند و الهام-گرایانه هستند و باید آن ها را پیام هایی از از جانب روح خویش بدانیم. تصاویر موجود در رویاها لبریز از معنا و قدرت هستند و گاه نقش نجات دهندگان روحانی را بر عهده می گیرند. مهم ّترین عاملی که رویا، اسطوره و دین را به یکدیگر پیوند می دهد، نمادین بودن آن ها است . در این رساله سعی بر آن بوده است تا در بخش اوّل به تعریف خواب و رویا و پیوندهای میان آن ها و اسطوره و ناخودآگاه و نماد و دین پرداخته شود. در ادامه به انواع رویا و همسانی های آن با مرگ و رابطه اش با وحی و الهام و کیمیاگری پرداخته شده است. بخش های پایانی نیز به بررسی شباهت ها و تفاوت ها و رمزگشایی تمامی رویاهای شاهنامه و ایلیاد و ادیسه اختصاص یافته است.

تذکر? الاولیاء، تنها اثرمنثور عطار و کتابی پرحجم در تراجم احوال اولیاست؛ که مشتمل بر شرح حال هفتاد و دو تن از بزرگان اسلام و مشایخ صوفیه است. اولین فرد اولیاء که عطار شرح حال او را می نویسد حضرت جعفربن محمد صادق(ع) است و با شرح حال حلاج پایان می پذیرد؛که بعدها 25شرح حال دیگر برکتاب افزوده شده است. این کتاب در ادبیات منثور عرفانی گل سرسبد تمام آثار است. نه در فارسی مانندی برای آن می توان یافت و نه در عربی. نثری است دل آویز که هر برگ آن دیوانِ درخشانی از زیباترین شعرهای منثور جهان است. با توجه به اهمیت و جایگاه این اثر، ضرورت پرداختن به آن در هر زمینه ای، روشن و آشکار است. تألیف و تدوین فرهنگ نوادر لغات و ترکیبات، تلمیحات و اعلام برای تذکر?الاولیاء که پژوهندگان و طالبان را در مراجعات فوری بسنده باشد و آنان را از مطالعات و مراجعات مفصل برای پیدا کردن معنی و مفهوم و موارد استعمال یک اصطلاح یا یک لغت نادر یا تلمیحی بی نیاز سازد؛ دارای اهمیت بسیار است. هدف اصلی این تحقیق، تدوین فرهنگ نامه ای جامع برای این شاهکار نثر فارسی است، که درشش بخش تنظیم و ترتیب یافته است. بخش اول: اصطلاحات عرفانی، بخش دوم:لغات و ترکیبات، بخش سوم: اعلام. این بخش در دو قسمت تدوین شده است؛ الف: اعلام اشخاص، ب: اعلام مکان. بخش چهارم: تلمیحات، بخش پنجم: آیات، بخش ششم: مأثورات صوفیه و مشایخ.

موضوع این تحقیق، بررسی و نقد دیدگاه های عرفانی بیدل دهلوی بر پایه ی مکتب ابن عربی است. با اعتقاد به این که بیدل از پیروان و طرف داران اندیشه ی وحدت وجود است، نخست به تبیین اجمالی این اندیشه پردا خته شده و برخی از جنبه های آن بررسی شده است. در بخش بعدی به چگونگی نفوذ و تأثیر آن بر عقاید بیدل پرداخته ایم وگفته ایم که از نظر بیدل عالم هستی و کل آفرینش در برابر وجود اصیل الهی اموری وهمی و خیالی است، و کثرات عالم در ارتباط با خداوند در اوج وحدت و هماهنگی قرار دارند و نگاه او به هستی، نگرشی وحدت نگرانه است. امور عالم و کثرات در واقع تجلیات و مظاهر الهی اند که از دو جنبه بدان نگریسته می شود؛ ظاهر و بطون، و گفته ایم که آفرینش را اسماءِ خداوند می داند نه چیزی جدای از مبدأ آفرینش. زمانی که این امور را از نظر قوس نزولی و جنبه ی ناسوتی مورد توجه قرار می دهد، بالاجبار با زبانی تشبیهی به توصیف و بررسی آن می پردازد و از لحاظ قوس صعودی و بازگشت به مبدأ اصلی کاملاً آن را تنزیه کرده وتجرید می نماید. از نظر وی انسان نسخه ی جامع وکامل آفرینش است که به تنهایی قابلیت بازتاب اسماء و صفات الهی را داراست. رابطه ای که وی میان هستی و خداوتد شهود می-کند برگرفته از حرکت حبی الهی و عاشقانه است و چون هر چیز به مبدائی واحد وابسته است، بنابراین میان ادیان هیچ اختلاف و جدایی موجود نیست و در وحدت وهمآهنگی به سر می برند. بیدل، عشق راعنصر ذاتی ظهور و بروز تعینات می داند. عارف در سیر به مبدأ ظهور مشتاق است و شوق او بی پایان که حتی با اتصال به معشوق نیز فروکش نمی کند. رسیدن به فنا و اضمحلال وجودی هرچیز ازخواسته های اوست. در این مرحله وی دچار حیرت و سرگشتگی حاصل از معرفت می شود که البته مذموم نیست، بلکه آن عین معرفت است. وی خاموشی و کتمان اسرار را به عارف توصیه می کند و آن را ازمکارم اخلاقی می داند. با این تعاریف بیدل به عنوان عارفی وارسته و نه صرفاً شاعری پرگو خودنمایی می کند که غزل قالبی است که اندیشه های بلند اورا پدیدار می سازد.

چکیده ندارد.