حجاب و پوشش از احکام ضروری دین اسلام است. در ادیان الهی دیگر از جمله آئین زرتشت، یهود و مسیحیت نیز این حکم با تفاوتهایی وجود دارد. در سرزمینی که اسلام در آن ظهور کرد زنان با صورتی گشاده و گریبانی چاک در معابر آمد و شد می کردند. برخی نویسندگان چنین اظهار نظر کرده اند که پوشش اسلامی نتیجه تعامل فرهنگی بین اعراب و ایرانیان و رومیان است و در نتیجه، اسلام نسبت به چگونگی حضور زن در برابر نامحرم قانونی خاص ندارد و آن چه امروز به صورت دستوری شرعی در آمده، مستندی شرعی ندارد. این نوشتار به تحقیق درباره صحت و سقم این نظریه و به تحلیل روایات و بررسی آثار حجاب و بی حجابی و جایگاه حجاب در فقه می پردازد قدر مسلم این است که حجاب قبل از اسلام در میان بعضی ملل از جمله ایران باستان و قوم یهود و... وجود داشته و از آنچه در مکتب اسلام آمده، سخت تر بوده است. اما در عرب جاهلی حجاب وجود نداشته و بواسطه اسلام واجب شده است. اینکه ادعا شده است که حجاب رایج میان مسلمانان عادتی است که از ایرانیان، پس از مسلمان شدنشان به سایر مسلمانان سرایت کرد، سخن نادرستی است، زیرا قبل از اینکه ایرانیان مسلمان شوند آیات مربوط به حجاب نازل شده بود. درمورد سیر تحول و تطور پوشش بشری، نظرات مختلفی وجود دارد، اما آنطور که برخی از نویسندگان غربی و شرقی در مورد حجاب اسلامی اظهار نظرهایی کرده اند‏ نه از لحاظ تاریخی قابل اثبات است و نه دارای وجاهت و اصالت دینی می باشد. البته شاید سخنان این نویسندگان ناظر بر افرطی گری آن دسته از اعراب مسلمانی است که بر اساس تعصبات بیجا و تمایلات شخصی اقدام به ایجاد حرمسرا می کردند و زنان را در خانه حبس کرده مانع رفت و آمد آنان به محیط خارج از منزل می شدند، و با این عمل خود چهره ای نامناسب از اسلام به نمایش می گذاشتند. حجاب یکی از عوامل حفظ سلامت فرد و جامعه است و نبودن آن، آسیب های جدی به جامعه وارد می سازد؛ از جمله رواج فسادو ایجاد ناامنی اخلاقی، اجتماعی و فرهنگی و با بروز چنین مواردی، بتدریج آسایش از افراد جامعه سلب خواهد شد.

باسمه تعالی چکیده علامه محمدتقی مجلسی، فقیه، محدث و عارف بزرگوار دوره صفویه ،دارای آثار متعدد علمی از جمله شروح فارسی و عربی بر کتاب من لا یحضره الفقیه شیخ صدوق است. وی در دو کتاب لوامع صاحب قرانی و روضه المتین و سایر آثار حدیثی خود با بهره گیری از آیات قران کریم، احادیث اهل بیت، تاریخ، لغت و .... احادیث اهل بیت پیامبر صلی الله علیه و اله و سلم را توضیح داده و آنها را تبین کرده است. هدف از تالیف این رساله دستیابی به مبانی و روش های فقه الحدیثی مجلسی اول است، بنابراین در فصل اول مشتمل بر کلیات و ادبیات تحقیق، واژه شناسی عنوان رساله را به طور کامل بررسی و توضیح داده ایم. سپس در فصل دوم برای دستیابی به ویژگی های شخصی مجلسی و شخصیت علمی، فرهنگی او فضای فرهنگی، اجتماعی و علمی دوران صفویه را به اندازه ضرورت و نیاز ارزیابی و تحقیق کرده ایم. در فصل سوم؛ ضمن معناشناسی و ارائه تعریف از مبانی، قواعد و روش؛ مبانی فقه الحدیثی مجلسی را از میان آثارش استخراج و در سه یعد مبانی اندیشه و اعتقاد, مبانی پذیرش روایات و مبانی دلالت روایات دسته بندی و توضیح داده ایم. در فصل چهارم؛ فصلی است که به قواعد فهم احادیث از دیدگاه مجلسی در دو گروه قواعد عام و قواعد خاص در فهم احادیث بدین شرح پرداخته شده است. قواعد عام عبارتند از: قواعد ادبیات عرب، قواعد حدیثی شناسی و قواعد منبع شناسی. قواعد خاص در فهم حدیث مشتمل بر قواعد خاص برای فهم احادیث مرتبط با قرآن؛ قواعد خاص برای فهم احادیث کلامی و قواعد خاص برای فهم احادیث فقهی و اصولی. در فصل پنجم به روش ها و راه های فهم هر حدیث به صورت دقیق و جزیی با بهره گیری از علوم (دانش های) ادبی، بازیابی یا خانواده حدیث و سند و طریق شناسی (تصحیح سند) اشاره و توضیحات لازم ارایه شده است. در فصل ششم یکی از موضوعات مبتلا به در فقه و حدیث شیعه یعنی ؛ تقیه، را با شیوه بررسی موضوعی به طور کامل و مستوفی بررسی و ارزیابی نموده ایم تا توانمندی مجلسی در ارائه مباحث به صورت موضوعی مشخص شود. در بخش نتیجه گیری از مجموع فصول ضرورت تمایز بین مبانی، قواعد و روش های فهم حدیث اثبات شده است. ضمنا هریک از موارد مذکور به خودی خود دارای اهمیت و از دیدگاه مجلسی از تقسیم بندی های فراوانی برخوردار است که به تفکیک در رساله به آن اشاره شده اشت. کلید واژه:

«اصلاح ذات البین»در اصطلاح قرآنی به معنی اصلاح ارتباطات،تحکیم پیوندها و آشتی دادن مردم است. در برابرآن «افساد ذات البین»،بیانگر پدیدآمدن دوگانگی،دشمنی و نفاق در میان مردم است؛و در اصطلاخ فارسی به معنای قهر و آشتی می باشد. این رساله با عنوان«فرهنگ قهر و آشتی در تفاسیر قرآن»،به بررسی جایگاه قهر و آشتی در آیات و روایات پرداخته است. این تحقیق در 6 فصل تنظیم شده است؛پس از بررسی واژه های قرآن معادل قهر و آشتی در کتب لغت،به بیان اهمیت قهر وآشتی در قرآن و روایات پرداخته ایم و آثار دنیوی و اخروی آنرا متذکر شده ایم.در بخش دیگری،روش های برقراری آشتی و کسانی که مسئول برقراری آشتی هستند را بیان نموده ایم،همچنین با توجه به آیات و روایات اهل بیت(علیهم السلام) موانعی که باعث تحکیم پیوندها و برقراری آشتی می شود ، بررسی نموده ایم.این رساله با استناد به قرآن کریم روش های تغافل، موعظه، قهر کردن و تنبیه را برای برقراری صلح و سازش دانسته و گناهانی مانند: استهزاء، تجسس، سوءظن: غیبت، لقب زشت نهادن و عیب جویی را از موانع برقراری اصلاح روابط نام می برد.

بحث ولایت، با سرنوشت بشر و شوون روحی و اجتماعی وی پیوند خورده و نقش بارزی در شکوفایی شخصیت انسان و رسیدن او به قرب و لقاء پروردگار دارد. این تحقیق به دنبال کشف مفهوم ولایت در تفاسیر متصوفه می باشد، و در سه فصل سامان یافته است: در فصل اول به بررسی چیستیِ ولایت از دیدگاه مفسران متصوفه پرداخته شده که حاصل برداشت آنان از این مفهوم، تعمیم ولایت و عمومیت بخشیدن به آن، است. به دیگر سخن؛ به اعتقاد صوفیه، ولایت معصومین علیهم السلام در اقطاب و شیوخ صوفیه تسرّی یافته و لذا آنان را همانند ائمه ی معصوم علیهم السلام، ولیّ امر مسلمین و واجب الاطاع? می دانند. فصل دوم، شامل دیدگاه مفسران شیعه پیرامون مفهوم ولایت است. به اعتقاد شیعه، ولایت، از شئون امامت بوده و از آن غیر قابل انفکاک است و تنها پیامبراکرم صلی الله علیه وآله و دوازده امام علیهم السلام، ولیّ امر مسلمین هستند و فقط پیروی و اطاعت از ایشان واجب و ضروری است. در فصل سوم، پس از مقایسه ی برداشت مفسران شیعه و مفسران صوفیه درباره ی مفهوم ولایت، بازتاب برداشت نادرست متصوفه از این مفهوم در اعتقادات و مناسک آنان بیان می شود، که پیامد این برداشتِ غلط آنها، محصولی جز انحرافات فراوان اعتقادی و اخلاقی نخواهد داشت. بنابراین پیمودنِ مسیرِ عبودیت و بندگی، منهای ولایتِ انسانِ کامل ِمعصوم، عامل انحراف اعتقادی و رفتاری خواهد شد و قطب را در جایگاه امام علیه السلام قرار دادن و مرشد را جای ولیّ خدا نشاندن و سپس اطاعتِ کامل در برابر قطب و مرشد ـ که دین شناس و شریعت شناس نبوده و حتی برخی از آنان عوامِ محض و بی سواد هستند ـ پیامدی جز فساد فکری و انحراف اخلاقی به دنبال خویش نمی آورد. کلید واژه ها: ولایت، تصوّف، قطب، مرشد، شیعه.

این رساله که تحت عنوان طلاق و حقوق زن از دیدگاه آیات و روایات تدوین و دارای مقدمه و دو بخش است، بخش اول دارای شش فصل و بخش دوم شامل چهار فصل و در آخر هم مباحثی تحت عنوان مباحث تکمیلی ذکر شده است. در مقدمه آمده است : قرآن کریم مشتمل بر تعالیم حیات بخش است که ضامن سعادت بشر در دو جهان است قرآن مجید تمام مردم را اعم از زن و مرد مخاطب ساخته و تکالیف هر کدام را روشن نموده است که اگر بشر طبق دستورات قرآن کریم عمل کند به هیچ کس ظلم نشده و همه افراد به حقوق مسلم خود خواهند رسید. در بخش اول بحثی با عنوان ضرورت شناخت حقوق زن در جامعه مطرح گشته و امده است یکی از موضوعاتی که در قرآن کریم از آن سخن به میان آمده است حقوق زن به عنوان یک فرد انسان و تکالیف خاص آنان است که ما به آن حقوق زن در اسلام می گوییم. از آنجایی که زن نصف جامعه انسانی را تشکیل می دهد و جنبه محوری دارد سعادت و شقاوت جامعه در گرو صلاح و فساد این دسته است. هر گونه افراط و تفریط نسبت به حقوق آن جامعه را دچار مشکل می کند. در فصل اول نقش خانوادگی و اجتماعی زن مورد بررسی قرار گرفته و آمده است در اسلام مرد و زن هر دو از مواهبی مانند فکر اراده و اختیار برخوردارند هر دو می توانند در تمام امور فعالیت و مالک نتیجه کار خود شوند و تصرفاتی انجام دهند این آزادی ارمغان اسلام است که در طول تاریخ از آن خبری نبوده است. در فصل دوم مساله ارث بحث شده و آورده شده همانطور که زن قبل از اسلام از ارث محروم بود تمدن های یونانیان، رومیان، یهودیت و مسیحیت نیز زنان را موجودات ضعیف و فاقد حق ارث می دانستند اما با ظهور اسلام تمام سنت های غلط منسوخ و زنان از حق ارث برخوردار شدند، در فصل سوم تفاوت ارث زن و مرد و علل دوبرابر بودن سهم مرد بررسی شده است. در فصل چهارم مساله مهریه بررسی و اشاره به تاریخچه مهر در ادوار و جوامع شده و اسلام مهریه را حق مسلم زنان دانسته و کم بودن مهریه و بخشیدن آن به شوهر مورد تشویق قرار گرفته است. در فصل پنجم وجوب نفقه برای مرد و انواع نفقه بررسی شده است. در فصل ششم حقوق اخلاقی و قانونی همسران مورد بحث قرار گرفته و آمده است که از نظر اسلام به مجرد خواندن عقد زن و مرد تعهدات و وظایفی نسبت به هم پیدا می کنندکه آیات و روایاتی در این مورد ذکر شده است. در بخش دوم مطالبی تحت عنوان عوامل استحکام پیوند خانواده ذکر و بهترین عوامل را محبت، صمیمیت، احترام متقابل، گذشت و تفاهم دانسته و صفات خوب همسران را بیان و از طلاق به عنوان فاجعه بزرگ خانوادگی یاد نموده است. در فصل اول این بخش به تاریخچه طلاق و قوانین طلاق در تمدن های بدوی اشاره شده است. در فصل دوم طلاق در عربستان قبل از اسلام و طلاق های غیرصریح رایج آن زمان بیان شده است. در فصل سوم نظام طلاق در اسلام و نیز اهمیت ازدواج و مغبوضیت طلاق مورد تاکید و راهکارهای اسلام برای به هم نخوردن زندگی خانوادگی ذکر شده است. در فصل چهارم اینکه چرا اسلام طلاق را به مرد داده است و آیا این کار ظلم به زن نیست؟ مورد بررسی قرار گرفته و با سوال و جوابی از حضرت امام این مورد بحث خاتمه پیدا کرده است. در پایان مباحثی تحت عنوان مباحث تکمیلی ذکر شده که عبارتند از 1- موانع افزایش طلاق 2- اقسام طلاق 3- شرایط و ارکان طلاق 4- مساله عده 5- حکمت و فلسفه عد در پایان خلاصه و نتیجه گیری به عمل آمده است.

شناخت و فهم دقیق و صحیح از مفردات قرآن کریم یکی از ضروری ترین مقدمات در فهم قرآن و تبیین و تفسیر آیات می باشد، بنابراین از گذشته تاکنون تحقیقات زیادی در زمینه مفردات قرآنی انجام شده و کتاب های فراوانی با محورهای متعدد در این زمینه نوشته شده است. لذا قرآن پژوهان و محققان برای شناخت مفردات قرآن علاوه بر استفاده از فرهنگ لغت ها و معجم های عربی بیشتر به سراغ کتب لغوی که به طور ویژه در زمینه ی مفردات قرآن نگاشته شده می روند. در این میان پیامبر اکرم و ائمه ی معصومین علیهم السلام که اولین مفسران و معلمان اصلی قرآن هستند به طور ویژه و به مناسبت های مختلف درباره ی مفردات قرآن بحث نموده اند، بنابراین بر هر قرآن پژوهی لازم است که برای شناخت و فهم صحیح قرآن به ویژه در زمینه ی مفردات علاوه بر استفاده از کتب لغوی، به روایات معصومین نیز مراجعه نماید. در این پژوهش، محقق اقوال لغویان را از گذشته تاکنون در کنار روایات معصومین «در ذیل مفردات آیات یک تا صد سوره ی آل عمران» آورده و به ارزیابی تطبیقی میان آن دو پرداخته است. لغویان بیشتر به طور مفصل به ذکر معنای لغوی و اصطلاحی مفردات، اشتقاق و اصل و ریشه و منبع لغوی آن ها، مصادیق معنایی متعدّد برای یک واژه و وجه تسمیه ی آن ها و ... پرداخته اند، ولی روایات بیشتر به ذکر معنای اصطلاحی و تأویلی واژه، مصادیق عینی و خارجی آن و وجه تسمیه واژه و...پرداخته اند. گاهی نیز روایات تنها به معنای لغوی واژه اشاره داشته اند.

اسلام فعالیتهای سیاسی احاد مسلمانان از جمله زنان را مورد تاکید قرار داده است. و هر گروه از مسلمانان ملزم هستند به فرا خور خود در فرایند های سیاسی جامعه مشارکت کنند

شناخت معنای لغوی و فهم دقیق از مفردات آیات قرآن ، از مقدمات اصلی فهم قرآن و تفسیر آن می باشد که از صدر اسلام تا به حال مطالب و کتابهای فراوانی در این مورد نوشته شده است . اما می دانیم پیامبر اکرم (9) و امامان معصوم (:) اولین و موثق ترین مفسران قرآن هستند و آنان به طور ویژه و به مناسبتهای مختلف در مورد مفردات قرآن صحبت کرده اند، لذا مراجعه به منابع روایی که در توضیح و تفسیر مفردات آیات قرآن ؛ احادیثِ صادر شده از ناحیه معصومان (:) را گردآوری کرده اند، می تواند در فهم معنای آیات بسیار کارگشا بوده و روشن کننده تفسیر آیات باشد. در مرحله اول تحقیق تلاش شده است تا اقوال مهم و متفاوت لغویون از کتابهای لغت در مورد یک واژه ی قرآنی استخراج و جمع آوری گردد و در پایان این بخش از تحقیق؛ برای هر واژه یک جمع بندی با عنوان نتیجه ی بحث لغوی ذکر شده است . در مرحله دوم تحقیق ، اغلب روایاتی که در مورد یک واژه قرآنی از ناحیه معصومان (:) صادر شده گردآوری و بررسی شده و سپس با معانی مذکور در کتب لغت مقایسه گردیده و ماحصل بررسی 2 مرحله در بخش نتیجه گیری کلی بحث آمده است و در صورت عدم تطابق معنای روایی با معنای لغوی ؛ دلیل یا قرینه یا تناسب آن بیان شده است. در پایان رساله هم یک نتیجه گیری کلی از تمام واژگان بررسی شده به عمل آمده و خلاصه ی آن در جدول انتهایی درج گردیده است

رواداری، به عنوان یک عامل موثر در پیشرفت و ترقی اندیشه ها، به معنای تحمل نمودن و اجازه دادن به ابراز افکار و عقاید مخالف هست، هر¬گز به معنی پذیرش و اعتقاد به آن افکار و اندیشه ها نیست. چنانکه در دین اسلام نیز بر این مهم، فراوان تأکید شده است.رواداری مورد نظردر این مقاله، به معنای لاابالی¬گری و بی¬توجهی به مبانی و اصول اسلامی، نمی باشد ¬¬بلکه، به مفهوم واکنشی خردمندانه و احترام آمیز، در قبال حقوق و عقاید انسان ها است. فرمان روایان آل بویه به عنوان دولتی شیعه و برخوردار از سیاست رواداری مذهبی، زمینه های رشد وپویایی تشیع را فراهم نمودند.رنگ مذهبی شیعی آنان، به ویژه رواداری مذهبی، آن¬ها را در زمره یکی از مهم¬ترین خاندان¬های شیعی قرار داده است. برخی از محققان و پژوهشگران به مدارا و رواداری آن ها، تحت عنوان تسامح و تساهل پرداخته اند و نقش آن¬را در گسترش فرهنگ و تمدن آن عصر بررسی و تحقیق کرده اند، امّا به دستاوردهای رواداری مذهبی بویهیان، در گسترش تشیع و رشد شیعیان توجه کمتری نشان داده اند.موضوع بنیادی این پژوهش، تأثیر رواداری مذهبی سلاطین آل بویه، در گسترش تشیع هست. با استفاده از مطالعات و تحقیقات، متون و اسنادی که در این مقطع تاریخی در دسترس بوده است، حاصل و دست یافته های این پژوهش پاسخ به این سوال می باشد که رواداری مذهبی سلاطین آل بویه چه نقشی در گسترش تشیع داشته است؟ بویهیان به دلیل در پیش گرفتن سیاست رواداری مذهبی، آزادی بی سابقه و نسبتاً گسترده ای را برای شیعیان و جامعه شیعی، فراهم آوردند و در گسترش تشیع نقش به سزایی داشتند. درنتیجه تشیع، در این عصر به رشد فزاینده ای دست یافت. در این راستا علل مدارای آل بویه، با نگاه تأملی در پیشینه مدارا، در قرآن کریم و سیره عملی و روش تربیتی پیامبر (ص) و ائمه معصومین (ع) مدنظر قرارگرفته است، و موید این مطلب است که این رواداری مذهبی بویهیان، علاوه بر برخی ملاحظات سیاسی، ریشه درگرایش آنان به تشیع داشته است.

با عنایت به حدیث شریف متواتر «ثقلین»، جایگاه رفیع احادیث به عنوان تالی تلو قرآن کریم، در هدایت به سوی صراط مستقیم عبودیت خدای متعال آشکار است و در بین احادیث، دسته ای از احادیث که «احادیث قدسی» نامیده می شوند، جایگاه خاص خود را در این مسیر دارا هستند و از لطافت و معنویت خاصی برخوردارند و در آنها رشحات عالم غیب جلوه گر است. از دیرباز، محدثین در کتب حدیثی خود، به احادیث قدسی پرداخته اند و در مجموعه کتب اربعه حدیثی شیعه: «کافی»، شامل: اصول، فروع و روضه، «من لا یحضره الفقیه»، «تهذیب الاحکام» و «استبصار» که معتبرترین کتب حدیثی است، و به ویژه در افضل آنها، «کافی» شریف، احادیث قدسی فراوانی آورده شده است و شارحان کتب اربعه نیز، به شرح این احادیث شریفه همت گماشته اند؛ تحقیق پیش رو تحت عنوان «بررسی احادیث قدسی در کتب اربعه شیعه»، در این راستا تهیه شده و با هدف تأکید بر اهمیت احادیث قدسی و بررسی سندی و دلالی آنها، به تعریف حدیث قدسی، پیشینه کتب مستقل، کتاب شناسی و سپس، بیان سند، متن، ترجمه و شرح احادیث قدسی مذکور می پردازد و مشخص می سازد که هر سه مولف بزرگوار کتب اربعه: شیخ کلینی، شیخ صدوق و شیخ طوسی رحمهم الله، به ذکر احادیث قدسی اهتمام کرده اند و بیشترین تعداد احادیث قدسی در مجموعه کتب اربعه در «کافی» است، و نیز تعریف حدیث قدسی، و تنوع سندی و موضوعی احادیث مطرح شده را تبیین می نماید. در این تحقیق مشخص می کنیم که حدیث قدسی چگونه تعریف می شود و تعداد احادیث قدسی در کتب اربعه به چه میزان است، و نیز وضعیت سندی و دلالی و همچنین ترجمه احادیث را تبیین می کنیم.