چکیده : ناصرخسرو در حوزه ی زبان و تخیل شاعری شاخص است. همین که وی شعر را در خدمت مدح قرار نداده، زبان شعری او را از زبان دیگر معاصرانش متمایز کرده است. وی گاه با استفــــــاده از هنجارگریزی واژه هایی مخالف با زبان هنجار ساخته که خاصّ اوست وگاه با افزودن قاعده ای بر قواعد زبان هنجار واژه هایی جدید ساخته است. ترکیبات تازه و بی سابقه در دیوان او فراوان است. در حوزه ی تخیل نیز ناصرخسرو در استفاده از صور خیال خود را چندان به تکلف نینداخته؛ بلکه ضمن بیان مفاهیم فلسفی، اخلاقی و غیره از صور خیال به نحو بسیار زیبایی استفاده کرده است. علاوه بر این گاه ناصرخسرو از تصاویری استفاده کرده است که نه تنها شاعران قبل ازاو چنین تصاویری را به کار نبرده اند ، بلکه این تصاویر در دوره های بعد نیز تکرار نشده است. گاه نیز از تصاویری استفاده کرده که تا آن روزگار وی اولین کسی است که این تصاویر را به کار گرفته است حتی اگر این تصاویر در دوره های بعد تکرار شده باشد فضل تقدّم با اوست. این پژوهش در دو بخش ( تخیّل و زبان ) تدوین شده است: بخش اول یعنی تخیّل شامل چهار فصــل (تشبیه، استعاره، کنایه و مجاز ) است. همچنین بخـش دوم ( زبان) در چهار فصــل ( مقدمه، برجسته سازی، ، صرف، نحو تدوین شده است.

ابعاد شادی در شعر حافظ چکیده: شادی از بارزترین هیجانات روان آدمی است. انسان همواره این هیجان و سوی دیگر آن یعنی غم را در روان خویش احساس نموده و پیامدهای آن را در زندگی تجربه کرده است. حافظ از جمله شاعرانی است که پیام آور شادی است و این مضمون در تفکّر او والاترین جایگاه را دارا است. شـادی ناب و تـازه ای که حـافظ بشـریت را به آن فـرا می خواند، برخاسته از روحیـّه ی مثبت اندیش و نظر خیرخواهانه ی اوست. حقیقت جهان در نگاه حافظ برای آدمی، درک زیبایی و پرستش آن از طریق عشق ورزی، مهربانی و صداقت است. از نگاه حافظ در طی مسیر زندگی تا فنا و نیستی باید دم را غنیمت شمرد و از حیات و نعمات آن لذّت برد و شادی درک حضور حق را با نفحه ی ملکوتی که در درون جسم و روح داریم با شعر و رقص و می و معشوق در مجلس انس دوستان به نمایش بگذاریم. هدف از این پژوهش بررسی شادی از منظرهای گوناگون، شناخت بسترها و ابعاد آن در شعر و اندیشه ی حافظ است. بدین منظور در فصل نخست پس از مقدّمه و بیان پیشینه ی پژوهش ، اهداف و روش انجام آن بررسی و در فصل دوّم به تعاریف شادی و مفاهیم مرتبط با آن اشاره شده است. در فصل سوّم، سابقه ی شادی در فرهنگ ایران باستان و شاعران قبل از حافظ کنکاش گردیده و فصل چهارم به زندگی نامه ی حافظ و مشرب فکری او اختصاص یافته است. در فصل پنجم بسترها و زمینه هایی که شادی در دیوان حافظ با تکیه بر آنها شکل گرفته است واکاوی شده است. در فصل ششم ابعاد آفاقی و انفسی شادمانی در دیوان حافظ پرداخته شده و مبحثی تحت عنوان سخن دیگر و بسـامد واژگان مثبت در دیوان حـافظ ذکر گردیده است و سرانجام در فصل هفتم به نتیجه گیری پژوهش اختصاص دارد.

هوشنگ ابتهاج و سیاوش کسرایی هر دو از شاعران نامی معاصر هستند که در قالب های غزل، مثنوی، رباعی، دوبیتی، قطعه و اشعار نو (نیمایی) طبع آزمایی کرده اند. ابتهاج و کسرایی در آغاز، اشعار غنایی و تغزلی می-سروده اند ، اما در دهه ی سی، شرایط و اوضاع نابسامان جامعه سبب شد که به سرودن اشعار اجتماعی روی آورند. اگر چه در اشعار ابتهاج مضامین اجتماعی جالب توجهی مشاهده می شود اما عمده ی محور فکری وی عشق و مضامین غنایی و عمده ی محور فکری کسرایی، مسائل سیاسی و اجتماعی است. کسرایی و ابتهاج در اشعار خود از انواع عناصر بیانی مانند تشبیه، استعاره، مجاز و کنایه بهره جسته اند. در اشعار این دو شاعر، بسامد تشبیه و از بین انواع تشبیه، بسامد تشبیه بلیغ بالاتر است. این دو شاعر علاوه بر آن، از آرایه های لفظی و معنوی نیز در اشعار خود استفاده کرده اند - که در بین آن ها جناس و تضاد در اشعار هر دو بسامد بیشتری دارد.- زبان شعری هر دو شاعر ساده و روان است و در اشعار خود برای برجسته شدن زبان، از انواع هنجار گریزی بهره برده اند. از بین انواع هنجار گریزی، هنجار گریزی معنایی در اشعار دو شاعر از بسامد بالاتری برخوردار است و هنجار گریزی نحوی در اشعار ابتهاج نسبت به اشعار کسرایی بسامد کمتری دارد. در پژوهش حاضر به بررسی، تحلیل و مقایسه ی فرم و محتوای اشعار سیاوش کسرایی و هوشنگ ابتهاج پرداخته شده است؛ این پژوهش شامل 5 فصل است. فصل اول شامل کلیات، فصل دوم نظری اجمالی بر زندگی و آثار دو شاعر، فصل سوم بررسی فرم (ویژگی های بلاغی و زبانی) اشعار، فصل چهارم بررسی محتوای اشعار و فصل پنجم شامل مقایسه و نتیجه گیری است. روش اجرای این پژوهش اسنادی و کتابخانه ای است و به صورت تحلیلی و مقایسه ای صورت گرفته است.

مفاهیم عرفانی و بازتاب هنری آن در دیوان فخرالدّین عراقی و ابن فارض مصری چکیده پژوهش حاضر، مطالعه ای تطبیقی در چارچوب مکتب ادبیّات تطبیقی آمریکایی است که به منظور کشف روابط فرهنگی و ادبی، دو زبان فارسی و عربی صورت پذیرفته است، به همین سبب موضوع مفاهیم عرفانی و بازتاب هنری آنها در دیوان دو شاعر ایرانی و عرب؛ یعنی فخرالدّین عراقی و ابن فارض مصری مورد واکاوی قرارگرفت. چون در قرن هفتم یکی از اصلی ترین موضوعات ادبیات، در دو حوزه نظم و نثر، تصوف و عرفان است و نویسندگان و شاعران بسیاری به طرح این گونه مسائل عرفانی در آثار خود پرداخته، موجی از این دیدگاه ادبیات فارسی و عربی را به تلاطم وامی دارد. از آن نظر که شاعران پارسی گو و عرب زبان تمایل به بیان حالات عرفانی و روحی در کلام و شعر خود داشتند و فخرالدّین عراقی و ابن-فارض نماینده ی بارز این جریان اند، در این پژوهش به این موضوع پرداخته شده است.این پژوهش دو جنبه مهمّ از شعر این دو شاعر را در بر می گیرد: نخست، مهمّ ترین مفاهیم عرفانی که بارزترین مفاهیم رایج در شعر عرفانی به طورکلی، و شعر این دو شاعر به طورخاص است بررّسی می شود. مفاهیمی چون عشق و مراحل آن، می (باده)، فراق، رضا، شوق، تجلّی، صبر، وحدت، خوف، رجا، اتّحادبراساس کتاب های مهمّ عرفانی از جمله: فرهنگ اصطلاحات عرفان و مبانی عرفانو تصوّف مطالعه و در نگاه دو شاعر بررّسی می شوند که تشابهات و تفاوت های هر دو شاعر آشکار می گردد و نشان داده می شود که عشق اصلی-ترین مفهوم عرفانی به کار رفته در دیوان هر دو شاعر است. جنبه دیگر این پژوهش پرداختن به زبان شعر دو شاعر در بیان مفاهیم عرفانی ذکر شده است و در این باره، استعاره ها، تشبیه ها، کنایات و... مورد بحث و تحقیق قرار می گیرند و نشان داده می شود که سادگی و روانی مهم ّترین ویژگی زبانی هر دو شاعر است. واژگان کلیدی:مفاهیم عرفانی، دیوان، فخرالدّین عراقی، ابن فارض مصری، بازتاب هنری

چکیده بررسی کارنامه ی غزل شیراز از سال 1357 تا 1387خورشیدی در این پایان نامه کارنامه ی غزل شیراز از سال 1357 تا 1387 خورشیدی بررسی گردیده است. اهمیت این تحقیق بیش تر به دلیل تازگی موضوع است و این که تا به حال هیچ اثر مستقل و شایسته ای در پیوند با موضوع مورد نظر تألیف نشده است. در این پژوهش؛ سه نسل از شاعران غزل سرای بعد از اتقلاب اسلامی در شیراز معرفی و آثار آنان در قالب غزل ارزیابی شده است. این کار بر مبنای حدود 4500 غزل سامان یافته و به شرح زیر فصل بندی شده است. فصل اول شامل مقدمه، اهمیت و ضرورت تحقیق، روش تحقیق و مراحل پژوهش است. در فصل دوم قالب شعری غزل در آیینه ی نگاه شاعران و منتقدان معاصر به تصویر کشیده شده است تا این قالب شعری بیشتر شناخته شود و در کنار آن نیز برجسته ترین غزل سرایان معاصر به صورت مختصر معرفی شده اند. در فصل سوم کارنامه ی غزل شیراز از آغاز تا زمان انقلاب اسلامی به صورت اجمالی مرور شده است. زیرا به نظر می رسید بررسی غزل بعد از انقلاب بدون شناخت پیشینه ی آن کاری ناقص است. در فصل چهارم مهم ترین ویژگی های ساختاری غزل، بررسی شده است. در فصل پنجم اصلی ترین ویژگی های زبانی و گونه های مختلف غزل معرفی شد. در فصل ششم انواع غزل از نظر محتوا بررسی و مهم ترین ویژگی های محتوایی آن ها بازنموده شده است. در فصل هفتم نتایج بدست آمده از تحقیق نشان داده شده است.