راسته ی hemiptera شامل شپشک های نباتی، شته ها، سفید بالک ها، پسیل ها، زنجره ها، زنجرک ها، سن ها و غیره هستند. فوق خانواده (coccoidea) یا شپشک های نباتی از آفات بسیار مهم گیاهان محسوب می شوند و یکی از بزرگ ترین فوق خانواده های شناخته شده می باشند، به طوری که در منابع مختلف حتی تا 37 خانواده، 1129 جنس و 7902 گونه و زیر گونه نیز برای آن گزارش شده است. مطالعاتی در ارتباط با شپشک های نباتی ایران در سال های دور توسط کوثری، فرح بخش، بالاچوسکی و بودنهایمر صورت گرفته است. در سال های اخیر نیز مطالعاتی توسط واحدی و مقدم روی خانواده های margarodidae و diaspididae انجام شده است، اما در کل مطالعات انجام شده خصوصا روی مرفولوژی و پراکنش آنها بسیار نا چیز بوده است. هدف از این تحقیق، بررسی فون شپشک های نباتی منطقه کرمانشاه بوده است. در مجموع 610 نمونه متعلق به 20 گونه از 5 خانواده در طی بیش از 30 مورد نمونه برداری از منطقه کرمانشاه در طی سال های 1386- 1388 جمع آوری شد. حشرات کامل پس از جمع آوری از مناطق مختلف به آزمایشگاه منتقل و از آنها اسلایدهای میکروسکوپی تهیه می شد. در این میان در حدود 1000 اسلاید میکروسکوپی تهیه و اسلاید هایی که دارای کیفیت مناسب برای مطالعه، شناسایی و کلید کردن بودند انتخاب و مورد بررسی قرار گرفتند. در ادامه نمونه ها برای تایید نهایی برای دکتر هاچسون در کشور انگلستان فرستاده شدند. در میان نمونه های زیر 4 گونه که با یک ستاره مشخص شده اند برای اولین بار از ایران و 5 گونه که با دو ستاره مشخص شده اند برای اولین بار از منطقه گزارش می گردند. diaspididae: aonidiella aurantii; chortinaspis salavatiani; chlidaspis asiatica; diaspidiotus perniciosus; diaspidiotus pronurum; diaspidiotus sp*; lepidosaphes malicola; lepidosaphes ulmi; parlatoria blanchardi; pseudaulacaspis cockerelli* & salicicola davatchii. cocciddae: coccus hesperidum; didesmococcus unifasciatus**; eulecanium tiliae & hadzibejliaspis stipae*. pseudococcidae: planococcus vovae** & trabutina crassispinosa**. eriococcidae: eriococcus costatus** & eriococcus isacanthus*. ortheziidae: orthezia urticae**.

گروه شپشک های خاکزی، به علت شیوه ی زندگی مخفی، کمتر مورد مطالعه قرار گرفته اند. برخی از آنها مانند شپشک ریشه ی گندم، دارای جنبه های اقتصادی مهمی بوده و از آفات مهم زراعی (گندم و جو) در ایران (غرب کشور)، ترکیه و سوریه می باشند و برخی مانند شپشک ریشه مرغ، می تواند در کنترل بیولوژیک علف های هرز اهمیت داشته باشد. کشتزارها و مناطق آلوده به این شپشک ها در استان کرمانشاه از قبل تعیین شد. در زمانی که شپشک ها در مرحله ی سیست بودند (شپشک ریشه ی گندم p. tritici اواخر اردیبهشت ماه و p.cynodontis اواخر تیر ماه در مرحله ی سیست بودند) ، این مزارع هر یک تا دو هفته مورد بازدید قرار گرفتند و نمونه های لازم جمع آوری گردیدند. برای این کار، بوته های آلوده از زمین بیرون آورده شده و داخل کیسه های پلاستیکی مشکی به آزمایشگاه منتقل شدند. این بوته ها در شرایط معمولی آزمایشگاه نگهداری و برای خروج حشرات کامل از داخل سیست هر دو روز یکبار مورد بررسی قرار گرفت. پس از خارج شدن حشرات بالغ، تعدادی از ماده ها برای تهیه ی پرپاراسیون درون الکل 75% نگهداری شد و تعدادی هم برای بررسی اهداف بیولوژیکی در پتری دیش قرار داده شدند. در این مطالعه، ویژگی های تاکسونومیکی ماده های بالغ و پوره های سن دو برخی از شپشک های ریشه جنس porphyrophora با استفاده از میکروسکوپ الکترونی و نوری مورد بررسی قرار گرفت. در این بررسی، شپشک های ماده و پوره های سن دو جمع آوری شده، در شیشه های حاوی الکل 75% قرار داده شدند. این نمونه ها، پس از تثبیت کردن، آب گیری و خشک کردن، بر روی پایه های آلومینیومی، چسبانده و طلا اندود شدند؛ سپس هر یک از نمونه های آماده، در داخل اتاقک مخصوص نمونه ی میکروسکوپ الکترونی قرار داده شدند و عکس هایی با بزرگنمایی های مختلف از بدن حشره، تهیه گردید و در نهایت، بر اساس این عکس ها، خصوصیات مرفولوژیکی بدن این حشرات توصیف گردید. آماده سازی نمونه ها برای مطالعه با میکروسکوپ نوری شامل مراحل: قرار دادن نمونه در داخل محلول هیدروکسید پتاسیوم 10%، آبگیری، رنگ آمیزی، قرار دادن نمونه در داخل محلول گزیلن، نصب در کانادابالزام و خشک کردن می باشد. نتیجه گیری که از این تحقیق حاصل می شود این است که میکروسکوپ الکترونی روبشی با تهیه ی تصاویر سه بعدی با بزرگنمایی مفید، اطلاعات واضح تر و بهتری نسبت به مبکروسکوپ نوری، درباره ی سطح نمونه ارائه می دهد چرا که بررسی های مرفولوژیکی از طریق تهیه ی پرپاراسیون گاهی با اشکالاتی از قبیل مخفی ماندن و نامفهوم بودن برخی از کاراکترهای مهم مواجه می باشد که این مسئله با به کارگیری میکروسکوپ الکترونی به حداقل رسید. نتایج این پژوهش نشان داد که این دو گونه از نظر صفحات غربالی ترشح کننده ی موم روی بدن، کیسه ی تخم، بدن تخم مرغی قرمزرنگ و پوشیده از موهای بلند، پاهای جلویی کننده و قوی و چندین خصوصیت دیگر شباهت دارند اما از دیدگاه تراکم موهای بلند روی بدن، تعداد بندها و شکل بند انتهایی شاخک، نحوه ی زمستانگذرانی و زمان ظهور حشره ی کامل، سیست و پوره ی سن یک متفاوت هستند.

چکیده شپشک ها در سرتاسر جهان پراکنده هستند. این حشرات از شیره ی گیاهان تغذیه می کنند، آن ها استایلت های خود را درون بافت برگ ، میوه ، شاخه ، ساقه ، تنه و ریشه ی گیاهان فرو برده و شیره ی پرورده را مکیده و به آن ها خسارت وارد می نمایند؛ گونه هایی که از نظر اقتصادی مهم هستند، به تعداد زیادی از گیاهان حمله می کنند. طی سال های 88 و 89 درختان و درختچه های زینتی، مخصوصاً در پارک ها و معابر عمومی، کنار جاده ها و مراتع، شهرکرمانشاه، به منظور جمع آوری شپشک های نباتی، مورد بازدید قرار گرفت. روش نمونه برداری بدین صورت بود که با بررسی قسمت های مختلف گیاهان اعم از تنه، ساقه، شاخه و برگ در صورت مشاهده ی آلودگی، شپشک ها (یا قسمتی از میزبان آلوده) را جدا و درون پلاستیک و یا هر ظرف مناسب به آزمایشگاه منتقل شدند. تاریخ، زمان، مکان و علایم آلود گی میزبان و سایرخصوصیات مزرعه ای شپشک ها، در دفتر یاداشت و با دوربین از میزبان آلوده نیز عکس تهیه شد. در آزمایشگاه نیز با استفاده از استریومیکرسکوپ مجهز به دوربین دیجیتال، از نمونه ها با بزرگنمایی مناسب، عکس تهیه شد. نمونه های بالغ را از میزبان جدا و داخل ظرف محتوی الکل 75 درصد قرار داده و برچسب زده شد و سپس از نمونه ها با استفاده از روش hodgson and henderson (2000) پرپاراسیون تهیه شد. برای شناسایی شپشک ها از منابع مختلفی استفاده شد. برای اطمینان از شناسایی درست، تعدادی از نمونه های ماکرسکوپی به همراه اسلایدهای میکروسکوپی هر نمونه را برای تایید و اظهار نظر، برای پژوهشگران با تجربه درخارج از کشور ارسال گردید. در این پژوهش، طی 40 مورد نمونه برداری، 118 نمونه متعلق به 16 گونه از 14 جنس و 5 خانواده به شرح زیر بررسی شد. نمونه هایی که با یک ستاره مشخص شده اند برای اولین بار از ایران و نمونه هایی که با دو ستاره مشخص شده اند برای اولین بار از کرمانشاه گزارش می گردند. diaspididae: diaspidiotus gigas*; leucaspis pusilla**; melanaspis inopinata; mercetaspis halli; parlatoria oleae** ; salicicola kermanensis; chortinaspis subterranea* coccidae: coccus hesperidum; parthenolecanium corni* *; parthenolecanium persicae pseudococcidae: planococcus vovae; planococcus ficus* * ; phenacoccus sp.* eriococcidae: acanthococcus insignis*; eriococcus spurius* * margarodidae: neomargarodes sp.* کلمات کلیدی: شپشک های نباتی، درختان غیرمثمر، پارک، کرمانشاه،

شپشک ها از آفات مهم محصولات کشاورزی هستند، که به محصولات زراعی، گلخانه ای، درختان مثمر و غیر مثمر در اکثر نقاط دنیا و همچنین ایران خسارت اقتصادی وارد می نمایند. به انگیزه شناسایی دشمنان طبیعی شپشکهای نباتی در منطقه کرمانشاه، برنامه نمونهبرداری بهصورت هفتگی از نیمه دوم فروردین تا اواخر مهرماه سالهای 1388 و 1389 در منطقه کرمانشاه انجام شد. طی این بررسی، 17 گونه شپشک از 4 خانوادهی مختلف جمعآوری شد. دشمنان طبیعی مربوط به 15 گونه از این شپشکها، شناسایی گردید. در مجموع 16 گونه زنبور پارازیتوئید 4 گونه هیپرپارازیتوئید، 18 گونه شکارگر و 1 گونه زنبور پارازیتوئید لارو ،chalcidoidea متعلق به بالاخانواده و chrysoperla sillemi ،coccophagus lycimnia کفشدوزک شناسایی شد. همه گونهها بهجز گونه برای فون استان کرمانشاه جدید هستند. گونههای جدید برای فون حشرات ایران با علامت (*) ،wesmaelius sp. نشان داده شدهاند. parasitoid: hymenoptera: encyrtidae: anagyrus pseudococci (girault, 1915), blastothrix brittanica girault, 1917, coccidoxenoides perminutus girault, 1915, encyrtus infidus (rossi, 1790), leptomastidea abnormis (girault, 1915), leptomastix dactylopii howard, 1885, leptomastix histrio mayr, 1876, metaphycus eruptor* (howard, 1881), metaphycus stanleyi compere, 1940, microterys hortulanus erdus, 1956, microterys sylvius* (dalman, 1820). aphelinidae: aphytis paramaculicornis debach & rosen, 1976, coccobius danzigae* (yasnosh, 1977), coccophagus lycimnia (walker, 1839), encarsia gigas* (chumakova, 1957). pteromalidae: moranila californica (howard, 1881). parasitoid of coccinellidae: encyrtidae: homalotylus turkmenicus myartseva, 1981. hyperparasitoid: eulophidae: aprostocetus sp. westwood, 1833. aphelinidae: marietta picta (andre, 1878). pteromalidae: pachyneuron muscarum (linnaeus, 1758). signiphoridae: chartocerus kurdjumovi (nilol’skaya, 1950). predator: coleoptera: coccinellidae: chilocorus bipustulatus (linnaeus, 1758), coccinula elegantula (weise, 1890), diomus rubidus* motsch, 1837, exochomus nigromaculatus (goeze, 1777), exochomus quadripustulatus (linnaeus, 1758), exochomus undulatus weise, 1878, hyperaspis polita weise, 1885, nephus biflammulatus* (motschulsky, 1837), nephus bipunctatus (kugelann, 1794), nephus fenestratus (sahlberg, 1913), nephus ulbrichi* fursch, 1977, oenopia conglobata (linnaeus, 1758), pharoscymnus pharoides marseul, 1868. nitidulidae: cybocephalus planiceps* endrody-younga,1968. hemiptera: miridae: psallus sp. diptera: cecidomyiidae: dicrodiplosis manihoti harris, 1981. neuroptera: chrysopidae: chrysoperla sillemi esben-petresen, 1935. hemerobiidae: wesmaelius sp. krugger, 1922. m. hortulanus ،m. stanleyi ،a. pseudococci براساس مشاهدات فراوانی زنبورهای پارازیتوئید در گونههای نسبت به سایر زنبورها بیشتر بوده بهطوری که در برخی نمونهها، کل زنبورهای خارج a. paramaculicornis و e. بهعنوان هیپرپارازیتوئید و کفشدوزک p. muscarum شده را به خود اختصاص میدادند. همچنین زنبور از عوامل کنترل e. nigromaculatus بهعنوان شکارگر بالاترین فراوانی را دارا بودند. کفشدوزک undulatus h. محسوب میشود، هرچند لاروهای آن توسط زنبور phenacoccus sp. ، بیولوژیک شپشک آرد آلود پارازیته میشوند. turkmenicus

بالا خانواده شپشک های نباتی، coccoidea از آفات بسیار مهم گیاهان محسوب شده و تقریبا در تمام زیستگاه های گیاهی جهان یافت می شوند. این حشرات از طریق مکیدن شیره گیاهی قسمت های هوایی و زیر زمینی گیاهان به صورت های مختلف باعث ایجاد خسارت می شوند. برخی گونه ها روی شاخه ، میوه، ریشه، تنه و برگ های میزبان تغذیه می کنند. افراد ماده دارای بدنی کیسه ای شکل، بزرگ و بیضوی هستند و پوششی انعطاف پذیر سطح بدن آنها را فرا گرفته است. حلقه بندی در قسمتهای مختلف بدن آنها در مراحل قبل از بلوغ و یا افراد بالغ برخی گونه ها به صورت متمایز و مشخص دیده می شود. طی سال های 88 و 89 نمونه برداری از شپشک های نباتی در منطقه کرمان انجام شد؛ به این منظور، با توجه به امکانات و به طور تصادفی قسمتی از پوشش گیاهی منطقه که قابل دسترس بودند، اعم از درختان مثمر و غیر مثمر، درختچه ها، بوته ها، گیاهان زراعی و علف های هرز مورد بررسی قرار گرفت. روش نمونه برداری بدین صورت بود که با بررسی قسمت های مختلف گیاهان، در صورت مشاهده ی آلودگی به شپشک ها و ثبت ویژگی های مزرعه ای آنها و عکس برداری لازم با قطع قسمت آلوده به همراه میزبان به آزمایشگاه منتقل پس از جداسازی داخل ظرف محتوی الکل 75% قرار داده می شدند. برای شناسایی دقیق تر نمونه های شپشک، در حدود 170 اسلاید میکروسکوپی به روش سمیع (1371) تهیه و اسلاید هایی که دارای کیفیت مناسب برای مطالعه، بودند انتخاب و مورد بررسی و شناسایی قرار گرفت و سپس برای تایید به پژوهشگران خارجی فرستاده شد. در این پژوهش، طی23 مورد نمونه برداری، 260 نمونه متعلق به 13گونه از 5 خانواده به شرح زیر بررسی شد. coccidae: anapulvinaria pistaciae, coccus hesperidum; eulecanium tiliae, rhodococcus turanicus. diaspididae: chlidaspis asiatica; lepidosaphes pisiaciae, melanaspis inopinata, lopholeucaspis japonica, parlatoria oleae, salicicola kermanensis. eriococcidae: eriococcus isacanthus. monophlebidae: icerya purchasi. pseudococcidae: chorizococcus mirzayansi moghaddam.

در این تحقیق، زنبورهای پارازیتویید شته ها (hymenoptera: braconidae: aphidiinae) در استان کرمانشاه مورد بررسی قرار گرفته و اطلاعات جدیدی در مورد فون زنبورهای aphidiinae کرمانشاه (در غرب ایران) ارائه شده است. نمونه برداری، در طول سال های 1388-1390 انجام گرفت و طی آن نمونه های متعدد گیاهان حاوی شته های سالم و پارازیته شده از مناطق مختلف استان جمع آوری شدند. شناسایی گونه ها بر اساس خصوصیات مرفولوژیک و مرفومتریک متعددی صورت گرفت. بسیاری از این خصوصیات دارای تغییرات داخل گونه ای بودند. داشتن شناخت کافی از دامنه ی میزبانی زنبورهای پارازیتویید کمک زیادی در شناسایی دقیق تر آنها می کند. به طور کلی، بیش از 200 نمونه حاوی شته های مومیایی شده جمع آوری شد و طی آن 9 جنس و 23 گونه از زنبورهای پارازیتویید شته ها از روی 44 گونه شته روی 69 گونه گیاه میزبان شناسایی شدند و 129 رابطه ی زنبور پارازیتویید-شته-گیاه میزبان گزارش گردید. از این تعداد 18 گونه ی آن برای استان جدید گزارش می شوند. گونه های lysiphlebus fabarum (marshall)، diaeretiella rapae (mintotosh)، binodoxys angelicae (haliday)،aphidius matricariae hliday و pauesia antennata (mukerji) به ترتیب فراوان ترین گونه ها بوده و به عنوان گونه های غالب شناخته شدند. همچنین گونه های praon exsoletum (nees) و aphidius colemani viereck گونه های کمیاب بوده و از مناطق محدودی جمع آوری شدند. شاخص شانون بیشترین میزان تنوع را در گونه های کرمانشاه (31/1)، سپس بیستون (27/1) و هرسین (21/1) و کمترین تنوع را در شهرستان گهواره (336/0) نشان می دهد. شاخص morisita-horn حداکثر شباهت (92 درصد) را بین گونه های کرمانشاه و ماهیدشت نشان می دهد و کمترین میزان شباهت گونه ای (1 درصد) نیز بین بیستون و سرپل ذهاب مشاهده شد. همچنین، برای جنس ها و گونه های استان کرمانشاه کلید تصویری تهیه شده است. گونه های شناسایی شده شامل گونه های زیر می باشند (گونه هایی که با * مشخص شده اند برای استان جدید هستند): adialytus ambiguus (haliday)*، a. salicaphis (fitch)*،lysiphlebus confusus tremblay and eady* ، l. fabarum (marshall)* ، aphidius colemani viereck*، a. eadi star?, gonzalez and hall* ،a. funebris mackauer* ، a. matricariae haliday*، star?* a. popovi ،a. rhopalosiphi de stefani-perez ، a. salicis haliday* ، a. smithi sharma & subba rao ، a. transcaspicus telenga*، binodoxys angelicae (haliday)* ، b. heraclei (haliday)*، trioxys pallidus (haliday)* ، praon exsoletum (nees)، p. necans (mackauer)*، p. volucre (haliday)، ephedrus niger gautier, bonnamour and gaumont* ، e. persicae froggatt، diaeretiella rapae *(m?ntosh و pauesia antennata (mukerji)* .

طی سال های 89 و 90 گیاهان، در شهرستان بهبهان و حومه، به منظور جمع آوری شپشک های نباتی مورد بازدید قرار گرفت. روش نمونه برداری بدین صورت بود که با بررسی قسمت های مختلف گیاهان در صورت مشاهده آلودگی، شپشک ها (یا قسمتی از میزبان آلوده) به آزمایشگاه منتقل شدند. خصوصیات مزرعه ای به همراه تاریخ، زمان و مکان جمع آوری نمونه ها در دفتر یادداشت و با دوربین از میزبان آلوده نیز عکس تهیه شد.

کفشدوزک کریپتولموس cryptolaemus montrouzieri mulsant, (1853) موفق ترین و فعال ترین شکارگر روی شپشک های آردآلود می باشد. شپشک آردآلود مو، planococcus ficus (signoret)، یکی از آفات مو vitis vinifera است که بعضی از باغات انگور در کرمانشاه نیز به آن آلوده هستند. پژوهش حاضر به منظور بررسی کارایی کفشدوزک شکارگر c. montrouzieri در مهار زیستی این آفت، همچنین تعیین ویژگی های جمعیتی و واکنش تابعی در شرایط آزمایشگاه، دماc °1±26 رطوبت نسبی 5±70 ، ld 12/12، انجام شد. اثر دما های مختلف بر رشد و درصد تفریخ تخم کفشدوزک بررسی شد. میانگین طول دوره تخم تا حشره بالغ کفشدوزک c. montrouzieri در دما های 20، 23، 26، c°1±30 درجه سانتی گراد به ترتیب 69/0±38/51، 51/0±95/39، 54/0±13/28، 29/0±47/23 روز به دست آمد. میانگین طول دوره انکوباسیون تخم کفشدوزک کریپتولموس در دما های مذکور به ترتیب 09/0±49/9، 66/7، 08/0±63/4، 10/0±75/3 روز به دست آمد. نتایج حاصل از تجزیه واریانس نشان داد که اثر دما های مختلف روی درصد تفریخ تخم کفشدوزک و طول دوره تفریخ تخم در سطح احتمال پنج درصد معنی دار است. بیش ترین میانگین درصد تفریخ تخم در دمای c ° 26 و کوتاه ترین زمان تفریخ تخم نیز در دمای 30 درجه سانتی گراد دیده شد که با بقیه تیمار ها اختلاف معنی دار داشت. آستانه حداقل دمایی و مجموع حرارت موثر روزانه برای مراحل تخم ، دوره لاروی، دوره شفیره-گی و دوره رشد تخم تا حشره کامل کفشدوزک به ترتیب برابر (54/14 و 26/50)، (41/14 و 7/149) و (38/14 و 39/97) و (51/12 درجه سانتی گراد و 8/371 روز-درجه) برآورد شد. در بررسی واکنش تابعی، نتایج حاصل از رگرسیون غیرخطی نشان داد که هم حشرات نر و ماده و هم لارو سن 4 کفشدوزک دارای واکنش تابعی نوع دوم هستند. در بررسی دموگرافی، امید به زندگی (ex) در دوران پیش از بلوغ سیر افزایشی داشت که در ابتدای ظهور حشرات کامل به بیشترین مقدار خود رسید و با افزایش سن حشرات کامل، شروع به کاهش کرد. نرخ ذاتی افزایش جمعیت (rm) 099/0 بود. نرخ تولید مثل خالص (r0)، نرخ ناخالص تولید مثل، نرخ متناهی افزایش جمعیت (?)، مقدار t و dt به ترتیب 27/4±37/118، 128/0±79/252، 1041/1، 2204/48 و 0015/7 روز بدست آمد. آزمایش کارایی کفشدوزک c. montrouzieri در شرایط آزمایشگاه (دمای 3±25 درجه سانتی گراد و رطوبت نسبی 5±65 درصد و دوره روشنایی طبیعی) برای کنترل شپشک آردآلود مو پرورش یافته روی گلدان های حسن یوسف solenostemon scutellarioides (l.) codd (labiateae) صورت گرفت. مقایسه تیمارها از طریق آزمون دانکن در سطح احتمال پنج درصد نیز نشان داد که تیمار حشره بالغ ماده نسبت به سایر تیمارها دارای بیشترین کارایی می باشد.

استفاده از آفت کش ها در چارچوب کنترل شیمیایی در سال های اخیر با شتاب بسیار زیادی در حال گسترش است. این ترکیبات باعث حذف و یا کاهش فعالیت دشمنان طبیعی می شوند. در حال حاضر با مشخص شدن نقش هرچه بیشتر دشمنان طبیعی در کنترل آفات و توسعه ی بکارگیری آن ها انتظار می رود که توجه خاصی به موضوع اثرات نامطلوب آفت کش ها بر روی دشمنان طبیعی صورت گیرد. در بین تمام دشمنان طبیعی شناخته شده در دنیا سهم زنبورهای خانواده ی تریکوگراما از نظر کارایی، تکنولوژی تولید انبوه، وسعت کاربرد، سازگاری در اقلیم های مختلف و قابلیت پرورش روی میزبان واسط در مقام اول است. در این مطالعه اثرات جانبی سموم دیازینون، کلرپریفوس، ایندوکساکارب، ایمیداکلوپراید، فنیتروتیون، فن والریت و دلتامترین که در زراعت محصولات مهمی مثل برنج، ذرت، پنبه و آفات درختان میوه استفاده می شوند روی زنبور پارازیتویید trichogramma brassicae bezdenko که برای کنترل بیولوژیک آفات این محصولات تولید و رها سازی می شود، بررسی شد. به این منظور تخم های پارازیت شده ی بید غلات در هفت تکرار و به مدت پنج ثانیه در هفت تا نه دز مختلف از حشره کش های فوق، غوطه ور شدند. در تیمار شاهد از آب مقطر استفاده گردید. تخم های تیمار شده تا مرحله ی خروج حشره کامل بازدید شده و میزان مرگ و میر تخم و حشرات کامل پس از 24، 48 و 72 ساعت بررسی شد. بر اساس نتایج بدست آمده از این تحقیق تمام هفت سم حشره کش باعث ایجاد اثرات زیانبار بر روی تخم های پارازیت شده ی آغشته به سم و حشره ی بالغ خارج شده از آن ها می شوند. تأثیر سوء همه آفت کش های مورد استفاده روی تخم های پارازیت شده و حشرات بالغ زنبور با گذشت زمان بیشتر می شد که این مسئله با توجه به کوچک تر شدن مقادیر محاسبه شده در lc10، lc50 و lc90 قابل توجیه است. مقدار lc50 برای سم ایندوکساکارب در زمان های تخم، 24، 48 و 72 ساعت به ترتیب: 654/1671، 301/327، 818/15 و 777/0، برای سم ایمیداکلوپراید در زمان های تخم، 48 و 72 ساعت، 455/245، 348/53، 037/1، در سم فنیتروتیون در زمان های تخم و 24 ساعت، 375/30 و 079/16، سم دیازینون در زمان تخم و 24 ساعت، 96/39 و 093/0، سم کلرپریفوس در زمان های تخم، 24 و 48 ساعت، 085/12، 118/411 و 112/17، سم فن والریت در زمان های تخم، 48 و 72 ساعت، 342/10، 7/4970 و 257/0 و بالاخره سم دلتامترین در زمان های تخم، 24، 48 و 72 ساعت، 265/10، 92/752، 863/85 و 008/0 محاسبه گردید. با استفاده از این مقادیر و حدود اطمینان محاسبه شده در سطح 95 درصد، سمیت تماسی حشره کش ها با یکدیگر مقایسه شد. بر این اساس حشره کش های ایندوکساکارب و ایمیداکلوپراید کمترین میزان تلفات زنبورها را موجب شدند که از این نظر با پنج آفت‏کش دیگراختلاف معنی‏داری داشتند. میزان کل تلفات سم ایندوکساکارب در زمان های تخم، 24، 48 و 72 ساعت به ترتیب 90/2±90/57، 00/4±21/27، 08/4±96/64 و 72/1±35/89، ‏در سم ایمیداکلوپراید 96/3±25/41، 0/0±0/0، 01/6±86/48 و 82/1±11/95، در سم فنیتروتیون 58/4±85/76، 18/7±20/74، 0/0±100 و 0/0±100، در سم دیازینون 49/3±59/38، 86/1±69/98، 0/0±100 و 0/0±100، در سم کلرپریفوس 44/7±02/62، 53/3±38/91، 22/1±59/97 و 0/0±100، در سم فن والریت 66/2±78/84، 38/2±38/2، 51/3±32/21 و 68/0±52/97 و نهایتاً در سم دلتامترین 51/2±39/84، 0/0±0/0، 01/5±69/44، 46/2±03/95 محاسبه شد. از نظر میزان کشندگی، سموم فنیتروتیون و دیازینون بیشترین تأثیر را روی کشندگی تخم و حشره بالغ داشتند و سموم کلرپریفوس، فن والریت، دلتامترین، ایمیداکلوپراید و ایندوکساکارب در درجه های بعدی اهمیت قرار گرفتند. اثرات مخرب حشره کش ها بر روی شکل ظاهری تخم های پارازیت شده و حشره ی بالغ زنبور نیز مورد بررسی قرار گرفت. نتایج حاصله نشان داد که در غلظت های بالای حشره کش های دیازینون، کلرپریفوس و فنیتروتیون، تخم های پارازیت شده که در تماس با سم قرار گرفته بودند کاملا از بین رفته و فقط پوسته ی تخم باقی مانده بود و زنبوری در آن ها مشاهده نشد. در غلظت های پایین تر بعد از شکافتن تخم مشاهده شد که حشره بالغ درون تخم تشکیل شده ولی قبل از تفریخ مرده بود. زنبورهایی که خارج شده بودند نیز دارای ناهنجاری در بال ها بودند. سم ایندوکساکارب نیز در بالاترین غلظت، تخم های پارازیت شده را بطور کامل از بین برده بود و زنبوری هم در آن ها تشکیل نشده بود، در حالیکه در غلظت های پایین تر زنبورها از تخم خارج شده و از نظر ظاهری مشکلی نداشتند. همچنین در سم ایمیداکلوپراید در زنبورهای خارج شده از تخم پارازیته که در تماس با غلظت های بالاتر قرار داشتند، بال ها بطور ناقص تشکیل شده و فقط جوانه ی بال مشاهده شد. در نتیجه ی این تحقیق مشخص شد که حشره کش های ایندوکساکارب و ایمیداکلوپراید کمترین میزان سمیت را برای حشره کامل زنبور تریکوگراما دارند. بنابراین این دو سم می توانند ترکیبات مناسب تری نسبت به سموم دیگر آزمایش شده برای استفاده در مدیریت تلفیقی آفات باشند.

چکیده اکثر آفت کش های مدرن، زیست کش های عمومی بوده و برای انسان و تعداد زیادی از موجودات غیر هدف، سمی هستند. علاوه بر اثرات بلند مدتی که روی سلامتی انسان دارند، ایجاد مقاومت در آفات، مسمومیت جانوران اهلی، زنبور عسل و سایر گرده افشان ها، حیات وحش و دشمنان طبیعی آفات نیز باعث می شوند. زنبور تریکوگراما brassicae trichogramma یکی از دشمنان طبیعی آفات کلیدی چون کرم سیب، کرم ساقه خوار برنج، کرم گلوگاه انار و .... می باشد. به همین دلیل مطالعه ی اثرات جانبی سموم روی تریکوگراما می تواند اطلاعات و ابزارهای با ارزشی را در زمینه مدیریت تلفیقی آفات وحفظ این حشره مفید در ایران ارائه دهد. در این مطالعه زنبور تریکوگراما بر روی میزبان واسط (sitotroga cerealella ) پرورش داده شد. سپس اثرات چهار نوع قارچکش رایج درکنترل بیماریهای برنج (بلاست برنج) که شامل کارپروپامید(وین) تری سیکلازول( بیم) و پروپیکونازول(تیلت) و مانکوزب می باشند، بر روی تخم پارازیت شده، توسط زنبور تریکوگراما با استفاده از روش زیست سنجی ارزیابی شد. برای این منظور تخم های پارازیت شده ی بید غلات توسط زنبور را به مدت پنج ثانیه در هفت تا هشت دز مختلف از قارچ کش های فوق، غوطه ور شدند. در تیمار شاهد از آب مقطر استفاده گردید. این تخم ها تا مرحله ی خروج حشره کامل هر 24 ساعت یکبار به مدت سه روز مورد بازدید قرار گرفتند و میزان مرگ و میر تخم و حشرات کامل آمار گیری شد. قارچکش های آزمایش شده شامل کارپروپامید(وین)، تری سیکلازول(بیم)، پروپیکونازول(تیلت) و مانکوزب می باشد. نتایج حاصل از این مطالعه برای زنبورها بعد از 24 ساعت اول نشان داد که قارچکش پروپیکونازول با lc50، 44/10 پی پی ام، بیشترین تاثیر نسبت به سایر قارچکش های آزمایش شده دارد؛ قارچکش کارپروپامید که lc50 آن برابر با 83/627 پی پی ام است و lc50 برای مانکوزب 1/1735 پی پی ام و تری سیکلازول lc50 برابر با 21/802 بدست آمده است. در 48 ساعت بعد از آزمایش میزان lc50 به ترتیب برای کارپروپامید 44/15 پی پی ام، تری سیکلازول 62/474 پی پی ام، پروپیکونازول 52/0 پی پی ام و مانکوزب 84/297 پی پی ام می باشد بنابراین قارچکش‏های مورد استفاده در تحقیق حاضر، باعث افزایش تلفات و عدم تفریخ تخم حشرات می‏شوند و این موضوع زنگ خطری برای کنترل بیولوژیک حشرات و همچنین جمعیت‏های دشمنان طبیعی در طبیعت می‏باشد. قارچکش‏ها برخلاف تصور ایمن نبوده و واقعا روی تخم و حتی طول عمر حشره بالغ زنبور نیز اثرات منفی دارند. قارچکش عمومی پروپیکونازول در مقایسه با سایر قارچکش‏ها اثرات کشندگی بیشتری داشت. قدرت حشره کشی این سموم با گذشت زمان با توجه به کوچک تر شدن مقدار lc50 بیشتر می شود و این موضوع سبب کاهش توانایی جستجو زنبورهای رهاسازی شده در باغات و مزارع خواهد شد. واژگان کلیدی: اثرات جانبی، زنبور تریکوگراما، قارچکش، زیست سنجی،

شپشه ی دندانه دار برنج oryzaephilus surinamensis l. یکی از مهمترین آفات برنج در طول دوره انبارداری این محصول می باشد. با توجه به ماهیت این آفت، کنترل آن همواره سخت بوده و بکارگیری حشره کش ها و اسانس های گیاهی از گیاهان دارویی با خاصیت دورکنندگی در منابع مختلف علیه این آفت گزارش شده است. ما خاصیت کشندگی و دورکنندگی به لیمو aloysia citriodora، زنیان carum copticum ،لعل کوهستان oliveria decumbens، میخک caryophillium aromaticus ، چویل ferulago angulata ،جوالدوزک catalpa bignonioides و رازیانه foeniculum vulgare را روی این آفت بررسی نمودیم. همه اسانس های گیاهی مورد استفاده در این تحقیق از نمونه خشک گیاهان مزبور با روش تقطیر از دستگاه کلونجر استخراج شدند. غلظت های متفاوت اسانس های گیاهی به شکل سمیت تنفسی و در قالب طرح کامل تصادفی با 5 تکرار روی حشرات یک تا سه روزه این آفت در یک ظرف شیشه ای 41 میلی لیتری آزمایش گردید. lc50 و lc90 تیمارها با استفاده نرم افزار پروبیت محاسبه شد. 24 ساعت بعد از بکارگیری تیمارها نتایج نشان داد که دو تیمار carum copticum و ferulago angulata به ترتیب با مقادیر (lc50= 2.37?l/l air و lc90=3.49 ?l/l air) و (lc50=2.91 ?l/l air و lc90=4.71 ?l/l air) دارای بیشترین سمیت در مقایسه با 5 تیمار دیگر بودند. همان طور که مورد انتظار بود مرگ و میر آفت در غلظت های بالا افزایش یافت. نتایج آزمایش دورکنندگی نشان داد که همه تیمارها دارای اثر معنی داری روی این آفت می باشند. همچنین مشخص شد که اسانس میخک با 5/2±5/76 درصد دورکنندگی دارای بالاترین خاصیت دورکنندگی نسبت به سایر تیمارها می باشد. براساس نتایج این تحقیق می توان گفت که دو اسانس carum copticum و ferulago angulata بهترین گزینه ها برای کنترل سالم آفت شپشه ی دندانه دار برنج می باشند. کلمات کلیدی: اسانس، سمیت تنفسی، دورکنندگی، گیاهان دارویی، l. oryzaephilus surinamensis

درختچه ی گز یکی از گونه های گیاهی مهاجم است، و به نظر می رسد که در طبیعت معایب آن بیشتر از محاسن آن می باشد،این درختچه گاهی به عنوان علف هرز محسوب و در این صورت غلبه گر و خطرناک است و سبب اختلالات زیست محیطی فراوان میشود، ازآن جایی که شپشک trabutina mannipara یکی از آفات اختصاصی این گیاه مهاجم محسوب می شود در این صورت می توان از این شپشک به عنوان یکی از عوامل کنترل بیولوژیک از آن بهره گرفت و حتی با شناسایی شکارگرها و پارازیتوئیدهای این شپشک نیز می توان به نحوی زمینه ی پرورش این شکارگرها و پارازیتوئیدها را فراهم کرد و به عنوان عوامل کنترل بیولوژیک در کنترل سایر آفات باغی و زراعی از آن بهره گرفت. طی سال های 1391 و 1393 بررسی هایی در خصوص شناسایی شکارگرها و پارازیتوئیدهای ای شپشک در سرتاسر رودخانه ی منطقه ی حسین آباد بیستون کرمانشاه انجام شد. در این بررسی در مجموع چهار گونه زنبور پارازیتوئید از بالا خانواده ی chalcidoidae، از این چهار گونه سه متعلق به خانواده ی encyrtidae و یک گونه متعلق به خانواده ی pteromalidae، جهار گونه هیپرپازازیتوئید از همین بالاخانوداده که یک گونه متعلق به خانواده ی aphelinidae، یک گونه از خانواده ی signiphoridae و یک گونه متعلق به خانواده ی pteromalidae، شش خانواده شکارگر که شامل: دو گونه کنه متعلق به خانواده ی phytoseiidae، سه مگس متعلق به خانواده های chamaemyidae و drosophilidae هفت گونه کفشدوزک شکارگر خانواده ی coccinelidae و دو گونه بالتوری متعلق به خانواده های hemerobiidae و chrysopidae شناسایی شد. که در این میان کنه ی paragigagnathus insuetus و زنبور pachyneuron aphidisبرای فون کرمانشاه و بالتوریsympherobius(sympherobius) elegans برای فون ایران جدید هستند و مگسleocopomyia sogdiana تاکنون به طور اختصاصی برای ایران ثبت نشده است. parasitoids: encyrtidae: anagyrus novickyi (hoffer, 1953), coccidoxenoides perminutus (girault, 1915), blasthotrix brittanica (girault, 1917). pteromalidae: pachyneuron aphidis (bouché, 1834). hyperparasitoids: pteromalidae:pachyneuron muscarum (linnaeus, 1758).... ...aphelinidse: marietta picta (andre, 1878). signiphoridae: chartocerus kurdjumovi (nilol?skaya, 1950). predarors: coleoptera: coccinellidae: exochomus nigromaculatus (goeze, 1777), nephus biflammulatus (motschulsky, 1837), chilocorus bipustulatus (linnaeus, 1758), exochomus undulatus (weise, 1878), parexochomus (exochomus) nigripennis (erichson, 1843), menochilus sexmaculatus (fabricius, 1781), hyperaspis polita )weise, 1885). diptera: chamaemyiidae: leocopomyia sogdiana (tanasijtshuk, 1965), leocopomyia alticeps (czemy, 1936) dorsophiidae: cacoxenus (gitonides) perspicax (knab). chrysopidae: chrysoperla carnea (stephen, 1836). hemerobiidae: sympherobius(sympherobius) elegans (stephens 1836). phytoseiidae: typhlodromus (anthoseius) bagdasarjani (wainstein & arutunjani, 1967), paragigagnathus insuetus (livshitz & kuznetsov). براساس مشاهدات از بین گونه های پارازیتوئید گونه ی a. novickyi و از بین شکارگرها گونه ی l. sogdiana بیشترین فراوانی را به خود اختصاص داده اند..

درختچه قره قاج anagyris foetida l. (leguminosae)یکی از گونه های جنگلی منحصر به فرد و زیبا با خواص دارویی است که در سطحی در حدود 930 هکتار در منطقه تق وتوق تا کاسه کران از شهرستان گیلانغرب رویش دارد. ارتفاع این درختچه اغلب 3-1 متر بوده که رشد آن از اوایل آبان ماه شروع شده، طی پاییز و زمستان سبز بوده و در اواخر خرداد خزان می کند. در اکوسیستم قره قاج شهرستان گیلانغرب لارو دو گونه شب پره،آفت مهم این درختچه بوده و به آن خسارت می رسانند؛ که طی این تحقیق، آفات مذکور شناسایی و بیواکولوژی آنها بررسی گردید.

چکیده : شپشک ptritici)bod(از محل طوقه گندم تغذیه می کند و باعث ضعیف شدن و حتی خشک شدن گندم می شود . این شپشک فقط در مزارع دیم دیده می شود، از جو و تعدادی از گیاهان گرامینه هم تغذیه می نماید . جمعیت و شدت آلودگی این حشره در محلهای پراکندگی متفاوت است . بعضی از مزارع شهرستانهای کنگاور، هرسین، صحنه، باختران و اسلام آباد در سالهای 70-67 آلوده بود، این آفت در سه منطقه، احمد آباد، مزراله و خسروآباد از توابع شهرستان سنقر کلیائی، بررسی گردید، چون در مزارع آبی این آفت وجود نداشت با آزمایشی معلوم شد که سه بار آبیاری محصول (در اردیبهشت ماه) 1369 از نظر مرگ و میر، روی لاروهای سن دو (سیست ptritici)bod(,) تاثیر ندارد) p>0/05(اندازه سیستمها و حشرات بالغ در مزارع دیم آبیاری شده در مقایسه با آبیاری نشده، بزرگتر بود . جمعیت این آفت در دو ارتفاع، 1700 و 1900 متر از سطح دریا، بررسی شده یکسان بود،) p>0/01(شروع آلودگی اواخر اسفندماه و اوج آلودگی اواسط اردیبهشت ماه وزمان ظهور حشرات بالغ نیمه اول خرداد ماه می باشد، میانگین سیستمهای این آفت در احمدآباد، مزراعه و خسروآباد به ترتیب 16 /5,13/4 و 0/077 در متر مربع بود . میانگین بوته های آلوده در هر متر مربع از مزرعه به ترتیب در هر یک از مناطق 6 و 7 و 0/04 بود بطور متوسط تقریبا روی هر بوته آلوده دو سیست وجود داشت . برای اولین بار گزارش می گردد که لارو و حشرات بالغ lithophilus sp از خانوا coccinelhds از پوره های سن دو و حشرات بالغ، شپشک غول آسای ریشه گندم و کنه tyrophagus putrescentim از خانواده acaridae،از پوره های سن یک (مرده و زند تغذیه می نماید . خصوصیات مرفولوژیک قسمتهای مختلف بدن هر یک ازمراحل مختلف و ماده شپشک(ptritici پوره های سن یک و حشره بالغ نر تاکنون توصیف نشده)و کفشدوزک شکاری lithophilus با ترسیم شکل، عکس و بررسی دقیق آنها انجام گرفت افراد نر ptritici دارای پنج مرحله و افراد ماده دارای سه مرحله زندگی هستند دوره تغذیه ماده ها در حدود 10 روز طولانی تر از نرها می باشد، دوره نشو و نمای جنینی 98)105-90(روز و میانگین تعداد تخم در آزمایشگاه 97) 259- 8 (عدد بود، اما متوسط تخمها و پوره ها در کیسه های تخم در شرایط مزرعه)367- 67 (208 و 173)291-91(بود، عمق تخمگذاری 5) 5/5-4 (سانتیمتر بود . اغلب ، سیست نرها نسبت به ماده ها کوچکترند . شاخک ماده ها 8 بندی، فاقد سوراخ تنفس قفس سینه ای دارند، که درون اطاقک آن چهار منفذ چند حفره ای قرار دارد . شاخک نرها 9 بندی و روی نیم حلقه های پشتی ششم و هفتم شکم، آنها دو دسته رشته های مومی سفید و بلند قرار دارند بال و هالتر به طرز خاصی بهم متصل می شوند آلت تناسلی حشره نر میله ای اسکلروتینی، سخت و در قاعده کمی انحناء دارد که بوسیله میله قاعده ای)1(و پوسته غشائی)2(به بند انتهائی شکم متصل می شود . حشرات نر و ماده هر یک چند بار جفت گیری می نمایند، گاهی تا هشت حشره نر بر پشت ماده قرار گرفته و برای جفت گیری با هم رقابت می نمایند .