إن التناص کمصلح حدیث نشأ فی أحضان البنیویین، و قد أصبح ذا أبعاد مهمه فی مجال النقد الأدبی الحدیث؛ و إن اعتمد علی الجذور التراثیه فی مجالیها النقدی و البلاغی، حیث تناوله النقاد الأقدمون فی حدیثهم عن التضمین و التلمیح و الاقتباس و السرقه الأدبیه و ... لکنّه یعد ظاهره جدیده، شائعه فی آثار کثیرمن الشعراء العرب المعاصرین و له دور هام فی انتاجاتهم الشعریه العظیمه، و من جمله هولاء الشعراء هم : خلیل حاوی، أمل دنقل، محمد عمران و عبد الوهاب البیاتی، الذین یشکل التناص فی شعرهم عنصراًً أساسیاً و موثراً، یتمثل فی قضایاهم الفردیه و الجمعیه المعاصره؛ و یبرز من خلال توظیفاتهم التراث تحت ألوان الشخصیات التراثیه و الأسطوریه و المأثورات الدینیه و الأدبیه و الشعبیه، بعد أن أضفوا علیها أردیه عصریه واقعیه، جعلوها تعیش فی العالم الحدیث، و تتحرک فیه بحریه و موضوعیه. و قد حاولنا فی هذه الدراسه أن نعرّف التناص من حیث المفهوم و المصطلح وأن نحدّده من خلال مفاهیم متعدده قریبه و قد درسنا تفاعله مع التراث و کیفیه علاقه الشعراء العرب المعاصرین به و لإبراز الجوانب التطبیقیّه علی النصوص الشعریه التی تتجسّد ظاهره التناص اخترنا ترجمه أربعه من روّاد الشعر العربی المعاصر و حاولنا الکشف عن عنصر التناص فی بعض نماذجهم الشعریه و الوصول الی مدی تمتعهم بأنواع التناص من حیث المرجعیه کالتناص الدینی، الأسطوری، الشعبی و الشعری، تحت قوانینه الثلاثه. ثم عالجنا فاعلیه التناص و دینامیته فی شعرهم بکیفیات مختلفه، عبر استحضارهم النصوص الغائبه و استلهامهم الأحداث و التجارب السابقه و استدعاءهم الشخصیات التراثیه أو المعاصره؛ مما قاد الی ابداع و انتاج نص جدید ینهض بالتجربه الجدیده.

چکیده: استفاده از اسطوره در شعر معاصر عربی رواج یافته و در زمینه نقد ادبی نیز اهمیت فراوانی کسب نموده است. بدون شک نویسندگان غربی پیش از ناقدان و شاعران عرب به استفاده از اسطوره روی آورده اند و پس از آن در شعر بسیاری از شاعران معاصر عرب پدیده ای شایع گشته و نقش بسیاری در نتیجه های شعری آنها یافته است، از مهم ترین شاعران عرب که اسطوره عنصری اساسی و موثر در شعر آنها گردید بدرشاکر السیابو خلیل حاوی و صلاح عبد الصبور و عبد الوهاب البیاتی می باشند.از جمله اشطوره هایی که در کنار دو شخصیت "شهرزاد" و "شهریار" به کار گرفته شده شخصیت اسطوره ای "سندباد" است. در این پژوهش تلاش کردیم تا تصویری از این اسطوره ارائه نموده و آن را از جهت مفهوم و اصطلاح مورد بررسی قرار دهیم و پس از آن از چگونگی ارتباط شاعران معاصر عرب با این اسطوره سخن رانده ایم و سپس جگونگی ارتباط و به کارگیری آن در نزد چهار شاعر مذکور را مورد بررسی قرار داده ایم. بدون تردید این شاعران از شخصیت سندباد در اشعار خویش بسیار بهره برده و در پس نقاب این شخصیت به بیان تجربه های جدید و رویدادهای معاصر مخصوصا رویدادهای سیاسی و اجتماعی که بر حکومت ها رفته است پرداخته اند.شایان ذکر است که بعضی از این شاعران اختلافاتی ریشه ای در به کار بردن این اسطوره در اشعارشان دارند و گاه بعضی از آنها اسطوره را تغییر داده و آن را برای بیان مقاصد خود از نو بازسازی نموده اند. الملخّص: إنّ توظیف الأسطوره ظاهره شاعت فی الشعر العربی المعاصر و اصبحت ذا أهمیه فی محال النقد الأدبی الحدیث، لقد تناولها الغربییون قبل النقاد العرب و صارت هذه الظاهره شائعه فی آثار کثیره من الشعراء العرب المعاصرین و لها دور هام فی إنتاجاتهم الشعریهو من أبرز هولاء الشعراء: بدر شاکر السیاب و خلیل حاوی و صلاح عبد الصبور و عبد الوهاب البیاتی و تشکل الأسطوره عنصرا أساسیا و موثرا فی شعرهم و من الأساطیر المتداوله توظیفها فی شعر هولاء أسطوره "السندباد" التی استخدمت إلی حانب الشخصیتین "شهرزاد" و "شهریار". لقد حاولنا فی هذه الدراسهأن نتقدم صوره من الأسطوره من حیث المفهوم و المصطلح و نتحدث عن کیفیه علاقه الشعراء العرب المعاصرین بها ثم نتطرق إلی أسطوره السندباد و أسفاره و نتحدث عن تفاعل الشعراء الأربعه المذکورین مع هذه الأسطوره و کیفیه إستخدامها فی شعرهم ومن المستنبط أنّ هولاء الشعراء أکثروا من استخدام السندباد فی اشعارهم و جعلوه رمزا بغیه التعبیر عن تجاربهم الحدیثه و القضایا المعاصره خاصه السیاسیه و الإجتماعیه التی مرّت بهم الحکومات تحت قناع هذه الشخصیه الأسطوریه، و جدیر بالذکر أنّ بعضهم إختلفوا إختلافا جذریا عن الآخرین فی معالجتها فهم لا یستمدون الأسطوره الجاهزه علی حالها بل یغیّرونها و یبنوها بناء جدیدا.

چکیده: نویسندگان از رهگذر داستان به ارائه افکار و اندیشه های خاص خود و گاه جامعه می پردازند و چه بسا آثار داستانی آینه تمام نمایی است که واقعیت های جامعه را منعکس می سازد. نویسندگان عرب نیز نقش تعیین کننده ای درگستره ادبیات معاصر بر عهده دارند. از میان آنها نویسنده مصری نجیب محفوظ توانست با کسب جایزه نوبل حضوری فعال و پر ثمر در عرصه ادبیات معاصر جهان بیابد. چه آنکه او در آثار داستانی خویش با نگرشی واقع گرایانه و جامعه شناختی عمده ترین مسائل سیاسی ـ اجتماعی مصر در برهه ای از زمان بیان نمود. باتوجه به جایگاه نجیب محفوظ در عرصه ادبیات داستانی عربی بر آن شدیم تا به تحلیل و بررسی «بین القصرین»یکی از آثار ماندگار این نویسنده بپردازیم. این پژوهش در سه فصل سیر ادبیات داستانی عرب ، زندگی نجیب محفوظ ، سیر نویسندگی وی و تحلیل عناصر رمان بین القصرین تدوین شده است. این پژوهش می نمایاند که نجیب محفوظ با در کنار هم قرار دادن عناصر داستانی در رمان بین القصرین توانست اثری در خور و شایسته تقدیم خواندگان و مخاطبان خاص خود نماید؛ اثری که موضوع آن انسان، پیوند عمیقی با زندگی اجتماعی، کشمکش ها و سیاست های آن دارد. نویسنده با نگرش اجتماعی خود در این رمان به تبین و معرفی سیمای طبقه بورژوای جامعه مصری در دوره ای خاص از تاریخ گذشته آن می پردازد. جهان بینی نویسنده که متأثر از آگاهی طبقاتی و اجتماعی است بخش عظیمی از این اثر ادبی را تشکیل می دهد. آنچه در رمان بین القصرین نمایان است، داستان رویاروی فرهنگ و تاریخ ملت مصر با فرهنگ سیاسی و سلطه گر غرب، بویژه استعمار انگیلس است. کلمات کلیدی: نجیب محفوظ، بین القصرین، عناصر داستان، جامعه مصر

محمدعلی یعقوبی (1385هـ-1313)یکی ازشاعران معاصر عراق است که درشعرش توجه زیادی به مسائل سیاسی واجتماعی کشورش مبذول داشته است.وی دراکثرجریان هاوحادثه های سیاسی درداخل وخارج از کشورش حضوری فعال داردواین سبب گشته تاشعرش بازتابی از جریان های سیاسی-اجتماعی باشد درونمایه ی سروده های اوبیشتر انتقاد از اوضاع سیاسی جامعه ,اعلام دشمنی و نارضایتی از مداخله واستعمار انگلیس, اظهارحزن واندوه درقبال قضیه ی فلسطین, مدح ورثای برخی ازحاکمان وشخصیت های سیاسی وشوخی هاوانتقادهای تلخش ازکارگزاران ونمایندگان پارلمان عراق و...است. ما در این تحقیق برآنیم که با بررسی بن مایه های سیاسی واجتماعی شعرشاعربه بررسی این مسئله بپردازیم که چه جریان هاوحوادثی درشعرشاعرتاثیرگذاربوده,اوتاچه حدبه مسائل سیاسی واجتماعی کشورش تعهدنشان داده,برای ترسیم چنین موضوعاتی ازچه نمادهایی بهره گرفته,تاچه حددرترسیم جریان های موردنظرموفق بوده ,وتاچه حد برای وی وطن ومیهنش ازاهمیت برخورداربوده وچه تاثیراتی برجریان های سیاسی درجهان اسلام وکشورهای عربی داشته است. بابررسی اشعار یعقوبی در زمینه ی سیاسی و اجتماعی می توان دریافت که وی در بیان باورها و نظریه های نقدی خویش در مورد اوضاع جامعه ی عراق و شخصیت های سیاسی نامور آن و همچنین اعضای پارلمان این کشور و وزیران، از زبانی تلخ و نقدی بی پرده و بی باک استفاده نموده است.وی در بیان این اشعار، از مکتب کلاسیک شعر بهره برده است. خوش بینی وی نسبت به سرانجام جریان های سیاسی کشورش و بدبینی بیش از حد شاعر نسبت به یافتن ایده ای راه گشا جهت حل بحران های اجتماعی از مهمترین نتایجی است که دراین تحقیق به آن دست یافته ایم.

تعهد، نماد نوعی همبستگی و پیوند میان ادب وادیب با فرهنگ و جامعه است. خصیصه ای که ریشه در رویکرد و باور اعتقادی افراد دارد و در مباحث نقد ادبی جدید از جایگاهی ویژه برخوردار است. گرچه مصادیق آن در ادب عربی قدیم بس فزون است؛ ولی در ادبیات معاصر و نقد آثار شاعران معاصر، همواره مورد توجه پژوهشگران می باشد. در این رساله با عنایت به جایگاه شعری دو شاعر فلسطینی یعنی ابراهیم طوقان و فدوی طوقان، آن بخش از سروده های این شاعران که نشانگر تعهد و التزام آن هاست بررسی شده و نشانه ای که در این ابیات تبلور یافته معلوم گشته است. این پژوهش، پس از بررسی معنای لغوی و اصطلاحی التزام و پیشینه آن در ادب عربی و با نگاهی گذرا به موقعیت سیاسی، محل زندگی و سرگذشت فردی این دو شاعر، ابعاد تبلور تعهد نسبت به وطن و انگیزه آن ها در بیان های مختلف این شاعران را مورد تحلیل قرار داده است. با توجه به درون مایه ی اشعار و باورهای ابراهیم طوقان و فدوی طوقان، می توان این دو را در زمره ی شاعران متعهد به وطن، سیاست، اجتماع و دین به شمار آورد که تعهد خود را در ابعاد گوناگون بیان داشته اند.

عبدالوهاب بیاتی(1999-1926م) از شاعران برجسته ای است که در جریان امروز شعر عرب، چهره ای مسلم به شمار می رود. او که یکی از شاعران پیشگام شعر معاصر عربی به حساب می آید، شعرش را با سازه های سنت و شخصیت-های سنتی اصالت بخشی کرده است. در این پژوهش با نگاهی گذرا به سنت و شگردهای فراخوانی شخصیت های سنتی در شعر معاصر عربی، تلاش شده تا با واکاوی دفترهای شعری شاعر، حضور شخصیت های سنتی و شگردهای فراخوانی آن مورد بررسی قرار گیرد چرا که اگر از این زاویه به آن پرداخته نشود، چهره ی حقیقی شعر او همچنان در سایه روشن ابهام باقی خواهد ماند. بیاتی با به کارگیری میراث گذشته، از یک سو به شعر خویش بعد جدید بخشیده و آن را از قید و بند کلاسیک رهانید و از دیگر سو با به کارگیری این شخصیت ها با استفاده از شیوه های نوین شعری چون نقاب ،نماد پردازی و آشنازدایی و... رویای خویش را تحقق بخشیده و روح تازه ای در کالبد شعر دمید. از نتایج این پژوهش آن است که حضور شخصیت های سنتی در شعر بیاتی از بسامد بالایی برخوردار بوده و شاعر در پی آن است تا با بازسازی معانی از خلال این شخصیت ها افزون بر مانایی وعمق بخشی به آثار ادبی خود، از آن در راستای برانگیختن امت عرب بهره گیرد و علت آن در رسالتی است که شاعر در راستای آگاهی سیاسی توده ی مردم بر عهده ی خویش می بیند. کلمات کلیدی: عبدالوهاب بیاتی، فراخوانی، شخصیت های سنتی، شعر معاصر عربی، آشنایی زدایی

طباق یکی از آرایه ها و فنون بدیعی است که در بلاغت قدیم و جدید مورد توجه پژوهشگران بوده است. این صنعت که در کتاب های نقد و بلاغت قدیم با نام های گوناگونی هم چون مطابقه، تطابق، تطبیق و تکافو شناخته شده است امروزه با نام طباق و تضاد شناخته می شود . می توان گفت در کنار این فن ادبی، متناقض نما نیز به عنوان یکی از جذاب ترین و پردامنه ترین مباحث زیبایی شناسیِ متن جایگاهی ویژه یافته است. بهره گیری از تعبیر متناقض نما از عالیترین شیوه های آشنایی زدایی هنری به شمار می رود، که موجب دور شدن از حالت عادی و در نهایت برجسته سازی کلام و تأثیر گذاری چشمگیر بر مخاطب می گردد. از جمله متونی که شگرد متناقض نما و آرایه تضاد در آن بسامدی قابل توجه و اثر گذاری دارد کتاب نهج البلاغه است. این متن که صرف نظر از بعد دینی خود، اهل ذوق و بلاغت را شیفته بیان و اسلوب خود کرده، قابلیت آن را دارد که از این دیدگاه نیز مورد بررسی و کاوش قرار گیرد. پژوهش حاضر با نگاهی گذرا به بلاغت نهج البلاغه و بررسی معنای لغوی و اصطلاحی طباق و پس از آن فن متناقض نما به پیشینه و کارکرد این دو فن می پردازد و سپس به ارائه و تحلیل نمونه های موجود از این دو صنعت در کتاب گران سنگ نهج البلاغه روی می آورد. با توجه به کارکرد طباق و متناقض نما در نهج البلاغه می توان این گونه بیان کرد که حضرت علی (ع) از این فنون به خوبی در کلام خویش استفاده نموده است. چنین استنباط می شود که هرگاه حضرت علی (ع) قصد روشنگری در مورد دنیا و یا ایجاد معرفت الهی در مردم را داشته، از این فنون بهره بیشتری برده است. می توان یکی از علت های گزینش این گونه بیان، در موضوعات پیش گفته را دو بعدی بودن دنیا و عدم شناخت حضرت حق با حواس ظاهری دانست.

شعر جاهلی ما را از اوضاع اجتماعی ، سیاسی ، تاریخی و اقتصادی آن دوران آگاه می کند و همچنین یکی از منابع مهم تاریخی برای آگاهی از اوضاع قبل از اسلام است از این روی ( دیوان العرب ) اطلاق کرده اند . از آنجا که شاعر جاهلی به شدت تحت تاثیر پدیده های حسی و مادی است و تنها زندگی پیرامون خود را می بیند ، عنصر واقع گرایی را می توان در اشعار او بوضوح دید. با نگاهی دقیق به شعر آن دوره می توان پی برد که این شعر سرتاسر حقایق زندگی است و شاعر در بیان تفاصیل و جزییات زندگی کمال صداقت و واقع گرایی را مدنظر قرار داده است . آشفتگی اوضاع اجتماعی ، ناامنی ها ، قتل و غارت ها ، کوچ های اجباری ، تراژدی های طبیعی خشکسالی ، قحطی و... زندگی عرب جاهلی را با اضطراب و دلشوریدگی درآمیخت، از این رو در شعر جاهلی به ویژه معلقات سبع به عنوان مستندترین اثر ادبی آن دوره نشانه هایی از دلشوریدگی شاعر به مثابه زبان قبائل آن ایام دیده می شود. کــــه نگارنده در این پژوهش پس از تبیین اوضاع اجتماعی دوره جــــاهلی تلاش کرده است ضمن ارائه تعریفی مستند از مفهوم (( دلنگرانی )) یا (( دلشوریدگی )) و نیز بررسی دلنگرانی در شعر صاحبان معلقات در دو زمینه ی طبیعی و غیر طبیعی موضوعاتی چون « زمان، مرگ، جن، فقر و آداب و رسوم قبیله ... » پرداخته است و با استناد به نمونه های شعری و تحلیل آنها ، بسامد دلشوریدگی ها در معلقات سبع ، شیوه پرداختن صاحبان معلقات به این پدیده شخصی معلوم گردد و در پرتو نتایج به دست آمده ، شرایط روحی مردم آن ایام تشریح شود . در این پژوهش متناسب با موضوع بر پایه روش تحلیلی و توصیفی است و با کندوکاو و در منابع و مآخذ تاریخی و ادبی مسائل مرتبط با موضوع مورد بحث را مدنظر قرار داده است. به نظر می رسد با بررسی اشعار معلقات پدیده دلنگرانی موضوعی است که اکثر شاعران این دوره قریب به اتفاق بابی از اشعار خود را به آن اختصاص داده اند به گونه ای که دلنگرانی همیشه در طول ایام زندگی همراه و همگام شاعران به ویژه صاحبان معلقات بوده است.

سنت و شخصیت های سنتی از سازه های مهم شعر معاصر عربیست. شاعران روزگار ما با بهره گیری از میراث گذشته و شخصیت های کهن، می کوشند تا ضمن اصالت بخشی به اثر ادبی خود، خواننده را به گذشته پیوند زنند و با کمک آن بتوانند به نقل غیر مستقیم تجربه های جدیدشان بپردازند. بهره گیری از عناصر یادشده به شاعران این فرصت را داده تا شعری رمزگونه و نمادین به مخاطب ارائه دهند و سبب تفسیرپذیری متن شعری خود گردند و در همان حال باعث چند لایه ای شدن آن شوند. میراث های ادبی، دینی، اسطوری، فولکلوریک و تاریخی از مهم ترین میراث های حضور یافته در شعر معاصر عربی است. در همان حال شخصیت های کهن ادبی، دینی، اسطوری، فولکلوریک و تاریخی مهم ترین شخصیت های حاضر در بستر شعری این شاعران می باشند. گرایش شاعران به فراخوانی و بکارگیری سنت و شخصیت های سنتی تحت تأثیر مکانیزم هایی چون تأثیرپذیری از غرب، جریان های سیاسی و اجتماعی حاکم بر کشورهای عربی، انگیزه های هنری، گرانبها بودن میراث و شخصیت های کهن در نظر شاعران قرار گرفت و آنان را واداشت تا آن را دستمایه اصلی شعرشان گردانند. در این میان یکی از پرکاربردترین شخصیت های حاضر در شعر معاصر عربی، شخصیت دینی حضرت مسیح (ع) است. این شخصیت که عموماً با نمادهایی همچون رنج و عذاب، اندیشه فدادهی و صلیب فراخوانی و بکارگرفته شده، با حضوری گسترده و پویا، تجلی گر پیوند شعر امروز عربی با میراث کهن دینی است. شخصیت یادشده در شعر معاصران عربی، نه به عنوان یک شخصیت صرفاً دینی بلکه با ابعاد تازه تری القاگر اندیشه و تجربه های متفاوت و متنوعی از آن شاعران است. بر این اساس، گفتار حاضر می کوشد پس از ذکر درآمدی بر میراث و گونه های آن در شعر معاصر عربی، و نیز بحثی کوتاه درباره شخصیت دینی مسیح، به نقد و تحلیل چهار سروده از چهارتن از شاعرانی بپردازد که شخصیت آن حضرت در آن به صورت محوری بکارگرفته شده است. آن شاعران عبارتند از بدرشاکرالسیاب از عراق، خلیل حاوی از لبنان، أمل دنقل از مصر و محمود درویش از فلسطین. سروده ها از نظرگاه مفهوم و محتوا، شیوه های فراخوانی شخصیت های سنتی، واژگان و ترکیب های شعری و تکنیک هایی همچون آشنایی زدایی، پارادوکس، نقاب، بینامتنی، آیرونی و.. به بوته نقد کشیده می شود.

میراث دینی یکی از غنی ترین و مهم ترین انواع سنت می باشد و به سبب قداست وقدرت تاثیر و نفوذ در مخاطب، بیشترین کاربرد را در ساختمایه های شعری به خود اختصاص داده است. کتاب مقدس قرآن که مهم ترین منبع سنت دینی اسلام است، با ساختار بی نظیر، غنای واژگانی و معانی عمیق و فصاحت و بلاغت والایش، در مقام ارزشمندترین منبع دینی، همواره الهام بخش شاعران و نویسندگان بوده است. آن ها با شگردهای گوناگون چون بینامتنی و فراخوانی که ریشه در مفاهیم کهن نقدی دارند، به بهره گیری از واژگان، معانی، شخصیت ها و شهرهای قرآنی، در راستای تعبیر از افکار، اندیشه ها و تجربه های خود پرداخته اند. در این میان سهم فراوان شاعران پیشگام عراق در بهره گیری از قرآن با اسالیب ذکر شده، غیر قابل انکار است؛ لذا در این پژوهش، در مقام اثبات این ادعا، پس از نگاهی گذرا به مسئله ی سنت، به ویژه سنت دینی و شگردهای استفاده از آن یعنی بینامتنی و فراخوانی، به بررسی و تحلیل شعر شاعرانی چون بدر شاکر السیاب، عبدالوهاب البیاتی، نازک الملائکه و احمد مطر از این دیدگاه پرداخته می شود و از این کانال می توان به نظام عقیدتی و فکری شاعران مورد نظر نیز پی برد. واکاوی در دفترهای شعری این شاعران حاکی از این واقعیت است که آنان با اهداف مشترکی چون اصالت بخشی، مانایی و عمق بخشی به اثر خود و افزودن به تاثیر و غنای آن، به استمداد از قرآن روی آورده اند؛ اما هدف مهم تر آن ها، انجام رسالت خود در جهت ترسیم اوضاع آشفته و نا به سامان سیاسی و اجتماعی کشورهای عربی به طور عام و عراق به طور خاص و برانگیختن امت عرب و آگاهی دادن به آنان می باشد. نکته ی شایان ذکر دیگر این است که تحقیق نشان از این دارد که سهم برخی از شاعران چون احمد مطر در وام گیری از قرآن بیشتر از سایرین و سهم برخی چون نازک الملائکه کمتر می باشد.

قیام امام حسین (ع) و شهادت ایشان آنچنان تأثیرگذار است که توجه بسیاری از نویسندگان و شاعران را به خود معطوف داشته تا در این زمینه دست به قلم شوند و آثاری ماندگار از خود به یادگار گذارند. ادیبان مسیحی نیز از این قافله عقب نمانده اند و به نظم و نثر آثاری کم نظیر آفریده اند.از جمله شاعران معاصر لبنانی که حماسه ی حسینی و اندیشه ی عاشورایی در سروده های آن ها بازتاب شگرفی داشته می توان به بولس سلامه، جورج شکور و ریمون قسیس اشاره کرد. این سه شاعر بر مجموعه های خویش عنوان «حماسه» نهاده اند. این پژوهش نشان می دهد که شاعران یاد شده بیشتر به جنبه ی روایی حادثه ی کربلا اهمیت داده اند تا به جنبه های دیگر و از تکنیک های رایج شعری همچون نقاب، آشنایی زدایی و ... که در دوران معاصر رواج یافته کم تر بهره برده اند و با صراحت و روشنی به بازخوانی قیام آن حضرت و حوادث سال های 60 و 61 هجری پرداخته اند. البته از میان آنان بولس سلامه به جزئیات حادثه ی عاشورا بیش از آن دو پرداخته است. پژوهش حاضر بر آن است تا به واکاوی حضور امام حسین (ع) و قیام ایشان در سروده های شاعران مذکور بپردازد و اهداف و انگیزه های آنان را از سرودن اشعار حسینی بیان نماید و مستندات تاریخی این سروده ها و جنبه های ادبی آن ها را نشان دهد.

صلاح عبدالصبور(1931-1981) یکی از شاعران معاصر عربی است که با روند مدرنیسم و نو گرایی، به نوآوری در مفاهیم و زبان شعری روی آورد. وی از شاعران پیشگام در فرایندشعر معاصر عربی به طور عام و شعر معاصر مصر به طور خاص به شمار می رود. واکاوی شعر شاعر بر ما می نماید که وی تمام توان خود را بکار می گیرد تا شعری هنری به خواننده ارائه دهد؛ چرا که این شاعر علاوه بر اینکه در حوزه مفهومِ شعری حرفی برای گفتن دارد، توجّه ویژه ای نیز به ساختار و بافت زبان شعری خود دارد. وی برآنست تا ضمن غافلگیر کردن خواننده،سخن خود را در قالب زبانی تازه و ناآشنا به مخاطب ارائه دهد که نوآوری و تازگی بیش از تکرار و تقلید در آن نمایان است. عبدالصبور براین باور است که هر چند دستیابی به معانی جدید و بیان آن در زبان عادی و شیو? معمول آن گفتنی و دریافتنی است، اما تکرار از شگفتی و تأثیر آن می کاهد و سبب می شود تا مخاطب آنگونه که شایسته است به مفاهیم متن شعری توجّه نکند. از این رو، شاعر به کاربرد معانی تازه و در کنار آن بکارگیری شگردهای نوین و کارکرد آن در بستر شعری خود توجّه خاصی مبذول داشته که آشنایی-زدایی،بینامتنی، پارادوکس و نقاب از مهم ترین آن ها به شمار می رود. از آنجا که حضور شگرد های نوین شعری در سروده های عبدالصبور از بسامد بالایی برخوردار است؛ لذا پژوهش حاضر عهده دار نقد و بررسی شیوه های یاد شده و کارکردآن هادر شعر وی می باشد. نگارنده بر این باور است که شاعر در القای مفاهیم مورد نظر خود با تسلط کافی، از تکنیک های یاد شده الهام می گیرد و بهره گیری از امکانات شیوه های جدید شعری از سازه های اصلی شعر وی به شمار می رود. بنابراین هر خواننده با درک و دریافت خاص خود از متن شعری در خوانش شعر و نقد آن شرکت می -جوید و این مسأله ایست که خواننده باید توجّه خاصی به آن داشته باشد؛ چرا که در غیراین صورت مفاهیم حقیقی شعر شاعر در سایه روشن ابهام باقی خواهد ماند.

چکیده: «نشانه¬شناسی» علم پژوهش نظام¬های دلالت معنایی است که زبان یکی از این نظام¬هاست. نشانه رابطه¬ای ذهنی و انتزاعی میان تصور صوتی یعنی «دال» و مفهومِ آن صورت، یعنی «مدلول» است که این رابطه «دلالت» خوانده می¬شود. ما در این پژوهش برآنیم تا بر اساس نظریۀ «نشانه¬شناسی» پس از ذکر کلیات بحث در فصل اول، در فصل های بعدی، سروده¬های «کلمات سبارتاکوس الأخیرة» از أمل دنقل، «مقتطفات من خطاب نوح بعد الطوفان» از عبدالعزیز المقالح، «بعد الجلید» از خلیل حاوی، «المسیح بعد الصلب» از بدر شاکر السیاب و «الرأس و النهر» از أدونیس را بر اساس اصول و تکنیک¬های نشانه¬شناسی تحلیل کنیم و به نقد و بررسی این سروده¬ها در دو محور عمودی و افقی بپردازیم. از نشانه¬شناسی سرودۀ «کلمات سپارتاکوس الأخیرۀ» که سرشار از دلالت¬ها و معانی گوناگون است چنین استنباط می¬شود که شاعر در ورای نقاب اسپارتاکوس، تمام انسان¬هایی را که زیر یوغ ستمگران مورد ظلم واقع می¬شوند، به شورش و انقلاب و پایداری فرامی¬خواند. المقالح در سرودۀ «مقتطفات من خطاب نوح» خوانشی جدید از داستان دینی حضرت نوح (ع) ارائه می دهد و با کاربست تکنیک¬های متعدد، به ترسیم دغدغه¬های سیاسی و اجتماعی خود می پردازد. حاوی سرودۀ خود را به دو بخش تقسیم می¬نماید که بخش نخست سراسر ناامیدی و سیاهی است اما در مقابل، بخش دوم سرشار از امید به رستاخیز و زندگی دوباره است. السیاب در سرودۀ خویش با کاربست تکنیک نقاب، خود را مسیحی می¬داند که باید در راه رستاخیز ملتش جان خود را فدا نماید. شاعر در این سروده، با تعبیر از آلام و آمال مسیح، از تجربۀ معاصر خویش، پرده برمی¬دارد. أدونیس در سرودۀ «الرأس و النهر» با یادآوری حادثۀ کربلا، از شکست و مرگ امت عربی در جنگ ژوئن 1967 تعبیر می¬نماید و بر آن است تا با ایجاد رابطه میان این دو واقعه از شکست و مرگ امت عربی در تاریخ معاصر سخن گوید و با فراخوانی شخصیت امام حسین (ع) امید از دست رفته¬ را به روح هم¬وطنان و تمامی عرب ها بازگرداند. کلمات کلیدی: نشانه¬شناسی، دال، مدلول، سطح عمودی، سطح افقی، شعر معاصر عربی.

نقد فرمالیستی روشی نوین در نقد ادبی است که با محور قرار دادن متنِ اثر، و نادیده گرفتن مسائل بیرونی آن همچون شخصیت مولف، مسائل اجتماعی، تاریخی و روانشناسی، در پی واکاویِ ارزش ادبی اثر بر می آید و بر آن است تا با دقت در شکل و فرم، به بررسی میزان انسجام و ادبیّت متن بپردازد. این هدف از طریق بررسی و تحلیل بافت اثر ادبی و عناصر تشکیل دهنده آن یعنی صامت و مصوّت ها، هجاها، صور خیال، استعاره ها، کنایات، سجع، جناس و ... بدست می آید. در این پژوهش با الهام از اصول نقد فرمالیستی، به بررسی نقش هر یک از عناصر یاد شده در چهار خطبه نهج البلاغه (خطبه آفرینش، اشباح، طاووس، قاصعه) می پردازیم و برآنیم کارکرد هر جزء را با توجه به کل متن بیان داریم تا در نهایت زیبایی متن فرادید مخاطب قرار گیرد. چنین استنباط می شود که حروف، واژگان و جمله های متون یادشده، در انسجام با یکدیگر بوده و مجموعه آواها و چینش خاص واژگان در پی القای معانی ای فراتر از معنای فرهنگ نامه ای آن می باشد. انسجام و کاربرد خاص واژگان به ویژگی های ظاهری ختم نشده بلکه با کاربرد مجازی و صورتهای استعاری و کنایی خود، جلوه گر معانی تازه ای هستند که در راستای اهداف هر خطبه به کار برده شده اند.

چکیده: سبک شناسی، از جمله علوم ادبی است که امروزه اهمیّت خاصی دارد و یکی از شیوه های مهم برای پی بردن به ویژگی های یک اثر و به دست آوردن معیاری از روش هنری یک هنرمند، به منظور تحلیل آثار او بر اساس زبان و ویژگی های ادبی و فکری به شمار می آید. در ادبیات، سبک روشی است که شاعر یا نویسنده برای بیان موضوع خود برمی گزیند؛ یعنی شیوۀ گفتن است. شاعر و نویسنده به واسطۀ سبک خاص خود، در تمامی مراحل از انتخاب موضوع گرفته تا نوع کلمات، لحن و سیاق تألیف عناصر گوناگون، آن گونه که خود می خواهد متن را می آفریند. شکست عرب ها برابر اسرائیل در جنگ سال 1967، تأثیر ژرفی در جامعۀ عرب گذاشت و هر کس به نوعی نسبت به آن ابراز احساسات کرد. نزار قبانی، بیاتی، فدوی طوقان و امل دنقل به عنوان چهار شاعر نامدار عربی هر کدام به گونه ای حادثۀ یاد شده را تصویر کردند؛ آنان خود را جدا از تعّهد به جامعه و مردم آن ندانسته و در سروده های خود به گونه های مختلف تعهد و التزام شان را نسبت به آن بیان داشتند. این پژوهش، پس از بررسی معنای لغوی و اصطلاحی سبک و پیشینۀ آن در ادب عربی و اروپایی و فارسی و نیز با نگاهی گذرا به موقعیت سیاسی، محل زندگی و سرگذشت فردی این چهار شاعر، به بررسیِ سبک شناسانۀ سرودۀ «هوامش علی دفتر النکسه» از نزار قبانی، «بکائیه إلی شمس حزیران» از عبد الوهاب بیاتی، «لن أبکی» از فدوی طوقان و سرودۀ «البکاء بین یدی زرقاء الیمامه» از امل دنقل، پرداخته و از این رهگذر در پی آن است تا با کاوش در سه سطح زبانی، ادبی و فکری آثار، به اجزایِ متشکلۀ ساختار متون دست یابد.

سبک شناسی روشی نقدی است که به بررسی سطح زبانی وفکری متن ادبی می¬پردازد، تا بتواند مهم ترین عناصر تشکیل دهنده¬ی آن را کشف کند، به همین دلیل متن ادبی را اساس کار خویش قرار می¬دهد و به بررسی آن همت می¬گمارد. پژوهش پیش¬ روی با روش توصیفی_تحلیلی به بررسی سبک شناسانه چهار سروده شاعر مصری"أمل دنقل"(1940-1983م) همچون«لا تصالح، من مذکرات المتنبی فی مصر» «سرحان لا یتسلم مفاتیح القدس» «مقابلة خاصة مع ابن نوح» پرداخته و به این نتیجه رسیده است که این شاعر افزون بر اینکه در حوزه مفهومِ شعری حرفی برای گفتن دارد، در حوزه زبان و بیان شعری نیز توجه منتقدان ادبی را به خود جلب کرده است. وی می کوشد تا از فرایند خودکاری زبانِ شعری بپرهیزد و به تکرار مکرر زبان پیشینیان نپردازد تا از این رهگذر به هنری تر شدن سخن و تأثیرگذاری بیشتر آن بر خواننده کمک کند و شعری به او ارائه دهد که برجستگی زبانی و تاثیرگذاری مشخصه اصلی آن است. دیگر اینکه شاعر با کاربست تکنیک¬های متعدد در راستای تاکید بر موضوع عدم صلح وسازش با اسرائیل، تمام تلاش خویش را به کار بسته است. همچنین از بررسی سروده¬های شاعر که سرشار از دلالت¬ها¬ و معانی گوناگون است چنین استنباط می¬شود که شاعر در ورای معانی به کار رفته در تلاش است تا تمام انسان¬هایی که زیر یوغ ستمگران مورد ظلم واقع می¬شوند را به شورش و انقلاب و پایداری فرا ¬خواند. دیگر اینکه محور و اندیشه اصلی سروده هایش تاکید بر حفظ وحدت عربی و عدم تفرقه و چند دستگی است و برای به ترسیم کشیدن اوج زبونی و خواری هموطنانش، شخصیت های نمادین و انقلابی و از جان گذشته را به تصویر می کشد. افزون اینکه با کاربست تکنیک¬های متعدد، به ترسیم دغدغه¬های سیاسی و اجتماعی خود و ملت کشورش می پردازد.

آشنایی زدایی از جمله اصطلاحات متداول در ادبیات معاصر است که بر عدول از شیوه های مرسوم و معمول نگارشی اطلاق می شود که با هدفی معین انجام می شود. آشنایی زدایی نوشتاری، معنایی و شخصیتی از جمله انواع آشنایی زدایی هستند که در این پژوهش مصادیق آن در شعر ادونیس و ممدوح عدوان اررسی شده است.آشنایی زدایی نوشتاری که از جمله مهمترین پدیده های شعر معاصر است،شامل تغییر در سیستم نوشتاری مرسوم و معمول است و با هدف ایجاد دلالت های بیشتر در متن صورت می گیرد.آشنایی زدایی معنایی عبارت است از تغییر در قواعد همنشینی واژگان که شاعر برای برجسته سازی متن از آن سود می جوید. در آشنایی زدایی شخصیتی که شامل استفاده از شخصیت های سنتی و تغییر در ویژگی ها و حوادث مربوط به آن ها می شود، عوامل سیاسی و اجتماعی و فرهنگی از جمله مهم ترین انگیزه های ادونیس و ممدوح عدوان به شمار می روند.

شکی نیست که امام علی (ع) تأثیر به سزایی بر تمامی انسان ها داشته اند، حتی اگر مسلمان نباشند. شخصیت منحصر به فرد ایشان به شکل چشم گیری نظر نویسندگان وشاعران را از صدر اسلام تاکنون به خود معطوف داشته است. موضوع جالب توجه این است که شاعران مسیحی ـ گذشته از شاعران مسلمان بویژه شیعیان ـ توجه خاصی به این شخصیت دینی واسلامی، مبذول داشته اند و مهمترین اشعار معاصر خود را صحنه ی ظهور ایشان قرار داده دلاوری ها و روحیه ایثار و جهاد و شهادت طلبی و . . . ایشان را نقل نموده اند. از برجسته ترین این شاعران مسیحی می توان از «عبدالمسیح انطاکی»(1874ـ1923م) نام برد که شعر حماسی او با عنوان «حماسه ی امام علی علیه السلام»، فضایل این امام همام را بر می شمارد. این شاعر با درپیش گرفتن متد تاریخی، فضایل ومناقب امام را مجسم می سازد بدون آن که به تحریف یا بازسازی موضوع یا واقعه ای بپردازد. اما اولویت بخشیدن به جانب نقل وقایع شاعر را از پرداختن به خیال شعری در سرودن واقعیت ها وحوادث تاریخی دور ساخته است و باعث شده است تا از تکنیک های ادبی در این اشعار چشم بپوشد. از این رو این تحقیق با متد وصفی ـ تحلیلی به سروده ی حماسی این شاعر پرداخته است و سعی دارد تا پاره ای مسائل تاریخی وادبی که این سروده در بردارد را بررسی کند. کلمات کلیدی: امام علی (ع)، عبد المسیح انطاکی، ملحمه امام علی (ع)، فضائل امام علی(ع)، تحلیل محتوایی .

شگردها و اسلوب های بلاغی و بیانی، ابزارهایی هستند که شاعران و ادیبان برای بیان افکار و تجربه های خود از آن ها استفاده می کنند. این فنون به هنری سازی و ارتقاء سطح کیفی متن ادبی کمک شایانی می کنند. همچنین کاربرد کلی این شگردها باعث ایجاد پیچیدگی، برجسته سازی متن ادبی و به طور جزئی باعث توجه دهی مخاطب به مسائل پیرامون خود می شود. شرایط زمانی و مکانی و فضای حاکم بر جامعه یمن در سال های 1962م به بعد موجب مسائلی می شد که تصریح به آن ها عواقب ناگواری برای ادیبان به دنبال داشت و آنان را مجبور به پوشیده سخن گفتن می کرد؛ لذا می بینیم که از فنون مختلف بلاغی و ادبی برای بیان ایده ها و ناگفته های خود استفاده می نمودند. با واکاوی سروده های عبدالعزیز المقالح _ شاعر معاصر یمنی _ درمی یابیم؛ کاربست استعاره بسامد بالایی در شعر او دارد؛ بدان دلیل که شاعر استعاره را به صورت رمزی به کار برده و شعرش را از این رهگذر دارای ابهام کرده است. همچنین وی در بهره گیری از شگرد نقاب زبدگی به خرج داده که نشان از قدرت شاعری او دارد. دیگر اینکه وی در کاربرد این فن هنجارگریزی کرده و جنبه زیبایی شناسانه آن را بالا برده که در نهایت سبب افزودن دوچندان بر ادبیت شعرش گشته است. گفتنی است که حس آمیزی و متناقض نما نیز برای به تصویر کشیدن مسائل اجتماعی و سیاسی در یمن به کار رفته که مقالح در کاربست آن ها موفق بوده است.

چکیده خلیل الموسی (1942م-2014م) از بزرگان نقد ادبیات معاصر عربی به شمار می رود و کتاب های زیادی در این زمینه تألیف کرده و به بحث در حوزه ادبیات و بررسی دیدگاه های موجود در آن پرداخته است. یکی از مهم ترین کتاب های او کتاب «قراءات فی الشعر العربی الحدیث و المعاصر» است. این کتاب شامل 5 فصل است و نویسنده توانسته به تحلیل متون شعری به صورت علمی بپردازد و زمین? وسیعی از اصطلاحات زبانی، بلاغی و نقدی را پیش روی مخاطب قرار دهد. این کتاب با دو نمونه متن رمانتیک یعنی «المساء» اثر خلیل مطران و «افاعی الفردوس» اثر الیاس ابوشبکه شروع شده و با سه نمونه متن نو (مدرنیسم) یعنی «مناخ» اثر خلیل حاوی، «مکاشفات» اثر فایز خضور و «نشید البنفسج» اثر محمد عمران به پایان می رسد. به سبب اهمیت این کتاب در زمین? ادبیات حدیث و معاصر، در این پایان نامه به بررسی و ترجم? آن پرداختیم. این پایان نامه شامل دو فصل است: فصل اول به تعریف نقد، اهمیت آن و نقد ساختاری و محتوایی پرداخته و فصل دوم به ترجم? کتاب اختصاص دارد که شامل هفت بخش است و به صورت معنایی ترجمه شده است. با بررسی این کتاب در این پژوهش، دریافتیم که خلیل الموسی از پیروان مکتب فرمالیسم بوده که با محور قرار دادن متنِ اثر و نادیده گرفتن شرایطی که در آن شکل گرفته، در پی واکاوی ارزش ادبی اثر است و به ویژگی های ساختاری متون شعری اهمیت بیشتری می دهد. کلمات کلیدی: ترجمه، شعر معاصر عربی، قراءات فی الشعر العربی الحدیث و المعاصر، خلیل الموسی.

اهمیت علم سبک شناسی در بررسی زیبایی شناسی متون و میزان روابط با آثار ادبی جدید و قدیم شناخته می شود. ناقد از طریق شناخت این علم، به کشف زیبایی های درون متن و احساس و عواطف صاحب متن پی می برد. سبک شناسی غالباً با بررسی سه سطح لغوی، ادبی و فکری به تحلیل متون می پردازد. پیشینه ی این علم، به تلاش های بی وفقه ی محققان قدیمی از جمله ارسطو بازمی گردد که نظریه های او، اساس این علم به شمار می رود.

چکیده: دانش نشانه‎شناسی با هدف بررسی روابط میان نشانه‎ها، یکی از مباحث جدید در مبانی نقد معاصر است. بن?انگذار این علم، «فرد?نان دو سوسور» زبان شناس سوئ?س? است، او نشانهشناس? را علم? معرف? م?کند که به بررس?«زندگ? نشانهها در دل زندگ? اجتماع?» م?پردازد. از نشانه‎شناسی خطبه «شقشقیه»ـ که درحقیقت شکوائیّه امام علی(ع) از ماجرای سقیفه و تصاحب ناعادلانه حکومت پس از وفات پیامبر اعظم(ص) و غصب خلافت از جانب خلفای سه گانه است ـ چنین استنباط می‎شود که علی(ع) در ورای این شکایات، هدایتگری انسان‎ها و اجرای وظیفه خود، در برابر خداوند را به مخاطب القا می‎کند و در واژگان و حروف نیز آشکار می‎کند و در خطبه «غراء» سعی دارد مخاطبان را به خدا و مرگ و دنیا هشدار دهد تا بتواند آن‎ها را به اعمال نیک نزدیک ساخته و از دنیاگرایی و زیورهای او دور سازد و در خوانش پس‎کنشانه سعی دارد با توصیف خداوند، مردم را به پیروی از دستورات او دعوت کرده و آنان را به پندپذیری از آثار گذشتگان دعوت کند. استفاده از صنعت‎های بلاغی در این خطبه نقش مهمی ایفا می‎کنند. در خطبه« 109» نیز تمام تلاش حضرت(ع) در دورکردن مخاطبان از دنیا و نزدیک‎شدن آن‎ها به خداوند و رسولش است تا بتواند آن‎ها را بهتر با معبودشان آشنا سازد. او با ذکر این مطلب که دنیا جایگاهی برای عبور و آزمایش انسان‎ها است، می‎کوشد آن‎ها را از دنیاگرایی و دام‎هایی که هر لحظه ممکن است سبب گرفتار شدن انسان‎ها شود، نجات دهد. وی مطالب مورد نظر خود را در حروف نیز آشکار می‎سازد. امیرمومنان(ع) در خطبه«176» رذیلت‎های اخلاقی را به مخاطبان خود هشدار می‎دهد و آنان را از اعمال زشتی که سبب گمراهی و واردشدن دستورات جدید در دین می‎شود، برحذر می‎دارد. با بیان اینکه تقوا و عمل صالح مهم‎ترین اصلی است که انسان‎ها باید انجام دهند، آنان را به اطاعت از دستورات الهی، انجام واجبات و ادا کردن حقوق خداوندی دعوت می‎کند. در خطبه «متقین» این‎گونه بر می‎آید که علی(ع) تنها سر آن دارد تا پرهیزکاران و ویژگی‎های آنان در شبانه‎روز را به تصویر بکشد و به ریزترین حرکات آنان اشاره کند، امّا آنچه در ورای آن می‎توان تجسّم کرد این است که علی(ع) در میان سخنان خود مخاطب را به پرهیزکاری دعوت می‎کند و از آنان نیز می‎خواهد برای افزودن به توشه خود، عمل صالح انجام دهند. کلمات کلیدی: نهج‎البلاغه، نشانه‎شناسی، حضرت علی(ع)، دال، مدلول، خوانش

سید رضا موسوی هندی از جمله شاعران آیینی معاصر عراق است که با شعر هدفدار خود از مبانی فکری شیعه و آرمان های آن دفاع کرده و تشیع مخلصانه ی خود را به نمایش گذاشته است. این پژوهش بر آن است تا با روش تحلیلی- توصیفی به بررسی شعر آیینی، زندگی نامه ی شاعر و تعاریف سبک شناسی بپردازد و ساختار زبانی، ادبی و فکری سروده های آیینی سید رضا هندی از جمله: فضای موسیقایی، واژگان، ویژگی های نحوی، خیال و تصاویر شاعرانه، تکرار، معانی درونی و... را تحلیل نماید و خصوصیات سبک شناسیک آنرا نمایان سازد. با واکاوی در سروده های این شاعر درمی یابیم که موسیقی جایگاهی درخور توجه و قابل بررسی دارد؛ شیوه ی هماهنگی و چیدمان واژه ها، آهنگ درونی کلمات و بهره گیری از انواع صنایع بدیعی لفظی و معنوی، علاوه بر ایجاد جو موسیقایی کلام، فضایی برای رشد و بالندگی معانی مورد نظر شاعر ایجاد کرده است. در رابطه با سطح فکری شاعر باید گفت: وی در اشعار خود تحت تأثیر مضامین شعری نجف اشرف و با تقلید از شاعران پیشین، با بهره گیری از کتب تاریخی ـ روایی به مدح و رثای اهل بییت علیهم السلام پرداخته است.

شعر اجتماعی شعری است که محتوا و مضمون آن مسائل اجتماعی را در بر داشته باشد. در این گونه شعر، شاعر دغدغه ها، تحولات و معضلات اجتماعی را با ذهن خلاق خویش به رشته شعر در می آورد تا از رهگذر آن، عواطف و اندیشه های اجتماعی-سیاسی را با ذهن خلاق و بینش شاعرانه، مورد پالایش و استحاله ی هنری قرار دهد و به آفرینش اصیل هنری دست یابد. سعاد الصباح (...-1942م) و پروین اعتصامی (1320-1285ش) از جمله شاعرانی هستند که هر کدام به طرح مشکلات اجتماعی و اخلاقی زمان خود پرداخته اند و مضامین اجتماعی را به گونه ی شعر درآورده اند. از مضامین اجتماعی موجود در اشعار این دو شاعر فقر، آزادی خواهی، استبداد ستیزی و جایگاه زنان می باشد. این پژوهش با روش توصیفی-تحلیلی و بر اساس مکتب فرانسه با هدف بررسی تطبیقی مضامین اجتماعی در اشعار سعاد الصباح و پروین اعتصامی به تعریف نقد اجتماعی و رابطه¬ی ادبیات و جامعه و بیان کلیاتی در مورد ادبیات و مضامین شعری کویت و ایران در زمان این دو شاعر پرداخته و وضعیت زنان را در این دو کشور مورد بررسی قرار داده و سپس به معرفی دو شاعر و بیان آثار و مضامین شعری آن دو پرداخته و سپس بررسی مضامین اجتماعی یاد شده در اشعار سعاد الصباح و پروین اعتصامی را مورد توجه قرار می دهد. در تحلیل این اشعار عوامل مختلفی همچون واژگان، ترکیبات، تصاویر هنری و آرایه های موجود مورد بررسی قرار گرفته و بعد از بیان نمونه ای از شعر عربی و فارسی به تطبیق آن دو پرداخته شده است. از وجوه اختلاف شعر آن دو این است که در موضوع فقر سعاد تنها به وجود فقر در جامعه اشاره کرده اما پروین به ریشه یابی موضوع در اشعارش پرداخته، در موضوع استبداد ستیزی با توجه به حمله ی عراق به کویت اشعار سعاد بیشتر از پروین است و از وجوه اشتراک شعر آن دو این است که در موضوع آزادی خواهی سعاد جامعه را به چاه و پروین آن را به قفس تشبیه کرده است. در مورد حقوق و جایگاه زن در جامعه ی آن روز اشعار سعاد بسیار فراتر از اشعار پروین می باشد.

قرآن کریم معجزه ای جاویدان، وفرجامی برتمامی سخنوری ها تا به قیامت خواهد بود. مسلمانان پارس زبان نیزبه منظور درک وفهم پیام های نورانی آن ، نیازمند ترجمه فارسی آن می باشند. درپی این نیاز، جستار حاضرنیز پیرامون نقد وبررسی ترجمه های فارسی قرآن کریم به نگاره درآمده است. این نوشتار، به نقد ترجمه عبارت های حصری سه جزء نخستین قرآن کریم همت گمارده است. دستاورد این پژوهش در دو فصل تنظیم شده است: فصل نخست به درآمدی برترجمه ومباحث ونظریه های آن، ونیز درآمدی بر بلاغت وابزار حصر سخن رفته است، وفصل دوم نیز محمل گاه جستاراصل واساس پژوهش یعنی نقد وبررسی وتطبیق ترجمه آقایان امامی ، بهرام پور، ومشکینی (علیه الرحمه) از عبارت های حصری سه جز نخستین قرآن کریم می باشد. گفتنی است این تحقیق با تکیه برروش کتابخانه ای واستقرایی ـ استنتاجی انجام شده است وبا استفاده ازتفاسیر معتبروادبی همچون «کشاف» زمخشری و«مجمع البیان» طبرسی، مفهوم آیه حصری، واکاوی وسپس آیات حصری مشابه آیه مورد بحث ارائه گردیده است. پس ازاین مراحل، ترجمه های منتخب ومعاصرآیات حصری مطرح ودرپایان برپایه داده های تفاسیر، ترجمه فارسی این آیات درسه ترجمه مذکور ودرچارچوب سه شیوه حصری: تقدیم وتاخیر، استثناء مسبوق به نفی ، وإنماوأنما بررسی ودر نهایت تطبیق ونقد وارزیابی شده اند. البته برای تمامی عبارت های حصری مورد مداقه، ترجمه ای صحیح وخالی ازاشکال ذکر شده است. ازنتایج این تحقیق آن است که حصر «نفی واستثناء» درقیاس با دو نوع حصری دیگر، درقرآن کریم پربسامدتراست. ونیز اینکه؛ درخلال نقد ترجمه های منتخب، دریافت شد که ترجمه ادات حصری «إنما» درمقایسه با دیگرادات حصر، رساتر وصحیح تر می باشد. ضمن اینکه ناکارآمدی ترجمه تحت لفظی درقالب ترجمه عبارت های حصری روشن وتبیین گردیده است.

رمان «طفل الممحاه» اثر ابراهیم نصرالله از جمله رمان¬هایی است که مسائل سیاسی و اجتماعی کشورهای عربی در آن بازتاب یافته است. آنچه اهمیت این رمان را دو چندان ساخته بازنمایی واقعیت¬های تلخ سیاسی و اجتماعی است. رمان یاد شده به بررسی بخشی از تاریخ فلسطین در سال¬های قبل از 1948 و اوضاع و احوال حاکمان و مردم در آن برهه¬ی زمانی و شرح حقایق دردآور جنگ در قالب دغدغه-های شخصی به اسم "فواد" می¬پردازد که بعد از حادثه¬ی سقوط و زنده¬ماندن به طرز معجز¬ه¬آسا، وی را از فرزندان نظرکرده¬ای به شمار می¬آورند که آینده¬ای درخشان خواهد داشت. این تفکّر از او یک قهرمان خیالی می¬سازد که پیوسته در شناخت خود حقیقی¬اش، دچار سردرگمی است و بدون توجّه به نیرنگ¬ها، دروغ¬ها و حقایق سیاسی پیرامونش، بیهوده در مسیر رسیدن به پیروزی¬های دروغین در تلاش است. با توجّه به اهمیت رمان مورد نظر، این رساله درصدد است در فصل اول به کلّیاتی همچون معرّفی ویژگی¬های داستان و سیر شکل¬گیری آن در ادبیات کهن و معاصر عربی و فلسطین بپردازد. فصل دوم تحقیق، به معرّفی ابراهیم نصرالله و سبک ادبی وی اختصاص یافته و ضمن معرّفی رمان «طفل الممحاه» و بیان جایگاه آن، خلاصه آن را برای خوانندگان ذکر می¬کند. فصل سوم این پژوهش عهده¬دار تحلیل محتوایی داستان از منظر عنوان، حوادث، خیال، بینامتنی و عنصر اجتماعی است. فصل چهارم نیز با مدّ نظر قرار دادنِ تحلیل ساختاری رمان، آن را از لحاظ شخصیت، زاویه دید، شیوه روایت، سبک، زبان و لحن، گفتگو، پیرنگ، زمان و مکان مورد نقد و بررسی قرار داده است.

یکی از مهم ترین شخصیت هایی که شاعران معاصر عربی به آن گرایش نشان داده و بر آن تمرکز نموده اند چهره حضرت ایوب (ع) است. این چهره در شعر ایشان از حضوری پررنگ و محوری برخودار است و اساس سروده و مفهوم آن بر این شخصیت می چرخد. از جمله شاعرانی که در شعر خود به فراخوانی حضرت ایوب(ع) پرداخته وآن را به صورت حرفه ای به کارگرفته اند می توان به بدر شاکر السیاب، سعدی یوسف، سمیح القاسم، عبدالعزیز مقالح و شاذل طاقه اشاره نمود. ما در این پژوهش برآنیم تا از شاعران یادشده سروده ای ذکر نماییم که حضرت ایوب در آن حضوری فعّال دارد سپس این سروده ها را از نظرگاه ساختار و مفهوم مورد نقد و تحلیل قرار دهیم، به بیان ساده تر قصد آن داریم تا سروده های یادشده را از لحاظ سبکی تجزیه و تحلیل نماییم.