شناساندن ارزش تفسیر صحابه و تابعین، کسانی که به عصر نبوت و زمان نزول قرآن نزدیک بوده اند، می تواند گامی در جهت استفاده ی بیشتر مفسران از نظرات و آگاهی های آنان و راهنمایی برای دست یافتن به تفسیر صحیح آیات قرآن باشد. مقایسه اقوال صحابه و تابعین و دیگر مفسران با یکدیگر و نیز مقایسه روایات تفسیری نقل شده از ائمه(علیهم السلام) با تفسیر صحابه و تابعین، میزان صحت تفسیر هر یک از صحابه و تابعین را مشخص می کند و همچون غربال، نظرات صحیح از غیر صحیح آنان را، جدا می نماید. در این پایان نامه، روایات تفسیری نقل شده از سعید بن جبیر گزینش و مورد مقایسه با اقوال صحابه و تابعین و روایات رسیده از معصومین (علیهم السلام) واقع شد. از این مقایسه می توان به نظرات مختلف صحابه و تابعین، میزان اختلاف آراء آنان، ارزش تفسیر سعید بن جبیر ، میزان فاصله تفسیر صحابه و تابعین و نیز تفسیر سعید بن جبیر از تفسیر ائمه (علیهم السلام) دست یافت و مفسران می توانند از این رهگذر، در بدست آوردن تفسیر صحیح قرآن استفاده کنند. به طور خلاصه می توان گفت: به نظر می رسد پس از مقایسه ی آراء تفسیری سعید، گفتار وی به روایات تفسیری شیعه شبیه تر است و تفسیر وی دارای ارزش والایی است که می تواند مورد استفاده و مرجع مفسران قرار گیرد.

شعر ، یکی از ابواب هنر است که در ذات انسان سررشته شده و همواره در طول تاریخ لحظات شیرین وتلخ زندگی بشر را با زیبا ترین واژه ها ترکیب نموده ، طبیعت وقلب انسانها را در گوش نواز ترین آهنگها به نمایش می گذارد واین چنین به درون بشر جلا وصفا بخشیده وآینه ای می شود که جان و روح آدمیان با مرور واژگانش و با دوباره خواندنش ، لذت خاطر بیابد و لختی آرام گیرد.

پایان نامه حاضر پژوهشی درباره برخی واژگان تک کاربرد در قرآن کریم است واژگان مزبور عبارتند از امشاج ، ابابیل ، ابتر، سریا، نجس، جامده، رمضان، ال یاسین، سیناء، فظا . در این پژوهش تلاش شده است، ابتدا جایگاه واژه در ساختار سوره روشن گردد س÷س مفهوم دقیق آن با توجه به دانش ریشه شناسی ، روشن گردد. در این فرایند از دانش مقارنه بین زان های سامی مانند عبری سریانی دانش ریشه شناسی صرف و نحو و بلاغت بهره برده شده است

: برخی از آیات و سوره ها در پی اسبابی نازل شده اند که آگاهی از سبب نزول صحیح این آیات، ما را در فهم بهتر آنها یاری خواهد کرد. اما شایان ذکر است که، ثبت روایات اسباب نزول در زمان پیامبر 9و صحابه به دلیل حضور در موقعیت نزول، چندان مورد توجه قرار نگرفته است و آغاز توجه به کتابت آن در دوره تابعین بوده است. این فاصله تقریبا صد ساله، باعث ورود جعل و تحریفاتی در اسباب نزول شده است که نیاز به بررسی دقیق آن‎ها را ضروری می سازد. برخی قرآن پژوهان نیز با ردّ اجتهاد صحابه در این روایات و همچنین پذیرش عدالت صحابه، از بررسی سندی و متنی روایات و حل تعارض آنها خودداری کرده اند و این باعث ورود فرضیاتی چون تکرار نزول، تعدد نزول و... به حوزه علوم قرآنی شده است. این نوشتار که یک پژوهش توصیفی انتقادی است و با ابزار گردآوری اطلاعات اسنادی و کتابخانه ای جمع آوری شده، فرضیه تکرار نزول را که در حوزه اسباب نزول مطرح شده، مورد بررسی قرار می دهد. این فرضیه به دلیل وجود روایات متعارض، در زمینه اسباب نزول و مکی و مدنی و ناتوانی از بررسی دقیق روایات، به علت تعصب بی جا در مورد صحابه به وجود آمده است. هدف از این تحقیق ردّ فرضیه تکرار نزول درباره برخی از سوره‎ها و آیات بوده که نه تنها مخالف با قرآن و سنت است بلکه عقل نیز آن را رد می کند. نگارنده، با بررسی سندی و متنی روایات اسباب نزول و همچنین توجه به تاریخ و سیاق آیات، فرض تکرار این آیات و سور را رد کرده است.

دریافت پیام قرآن و شناخت عمیق تر آن، دغدغه ی مستمردانشمندان و قرآن شناسان از زمان نزول قرآن بوده است. این امر درخصوص روایت های قرآنی که بخش قابل توجهی از این کتاب آسمانی را تشکیل می دهند، از اهمیت خاصی برخوردار است و در اعصار گذشته، همواره مورد عنایت قرآن پژوهان قرار داشته است. موضوع این رساله، بکارگیری نظریه روایت و به ویژه تحلیل ساختاری برای شناخت عمیق تر روایت های قرآنی، با رهیافتی میان رشته ای است. براین اساس، نخست، با رویکردی موضوع شناسانه، زیرساختی نظری برای طرح مباحث نظریه ی روایت در قرآن کریم فراهم شده و در ادامه و به موازات آن، با رویکردی مسئله محور، رویکرد قرآن کریم به نظریه روایت و بررسی اصالت این کتاب آسمانی از رهگذر این نظریه مورد توجه واقع شده است. هم چنین مبتنی بر رویکرد قرآن به نظریه ی روایت، برخی ویژگی های آن مانند گسترش معارف قرآنی و ظرفیت آن برای معانی گسترده و نیز کارکردهای مختلف روایت در قرآن مورد تبیین قرار گرفته است.

تعلیم و تربیت به مثابه یگانه نهادی که می تواند انسان را در نیل به سعادت نهایی خویش یاری بخشد، متأسفانه با وجود گرایش مدام و کوششهای مستمر بشر توفیق چندانی در این راستا نیافته است. این امر، ضرورت بازنگری و تحول هدفمند در ساختارهای نظری و عملی این نهاد را آشکار می سازد؛ مطلوبی که جز در مکتب وحی و عالی ترین مصداق آن یعنی قرآن کریم کمال نمی یابد. پژوهش حاضر با بهره گیری از شیوه تحلیل محتوای متن و روش کتابخانه ای و اسنادی در جمع آوری داده ها، به استخراج و استنباط مبانی تربیتی قرآن کریم از منظر علامه طباطبایی(ره) در تفسیر المیزان همت گمارده و پس از آن، دلالت ها و ثمرات مبانی ویژه ایشان را در اهداف، اصول و روشهای تربیت پی جویی نموده است؛ تا از رهگذر تبیین و تحلیل اندیشه های تربیتی آن متفکر اصیل اسلامی، گامی به سوی تکمیل و تهذیب نظام جامع تربیت اسلامی بردارد. در راستای پژوهش مشاهده شد که دیدگاه های تربیتی مطرح شده در المیزان، اگرچه در کلیات و اصول، با سایر اندیشمندان تربیت اسلامی هم آواست، لیکن معارف و جزئیات فراوانی در تفسیر المیزان در حوزه های معرفت شناسی، هستی شناسی، انسان شناسی و ارزش شناسی آمده است که ثمرات مهمی در سامان دهی اهداف، اصول و روشهای تربیت دارد.

رساله مشتمل بر شش فصل است که در فصل یکم: مفاهیم پایه تعریف شده و پیشین? تحقیق (کتابشناسی علم رسم المصحف بر اساس مسائل و اهداف آن) آمده است. در فصل دوم: دلایل کتابت و جمع و تدوین قرآن کریم با نظارت و تعلیم پیامبر اکرم و آداب کتابت قرآن و تهیه مصحف (نوشتن با رنگ سیاه بر روی صفحه سفید؛ تبیین کامل حروف و کلمات و رعایت فاصله لازم میان آنها؛ درشت‏نویسی و پیراستگی قرآن از غیر قرآن) بر پای? آموزه‎های نبوی و کِبار صحابه بررسی شده است. بر اساس زمینه‎‎های صدور حدیث نزول قرآن بر هفت حرف، رسول خدا نه تنها قرائات ناشی از اختلاف‎های لهجه‎ای و گویشی مسلمانان را تجویز کردند، بلکه از گسترش تصریفات قرآنی در سه حوز? کلمات، آیات و سوره¬ها استقبال، و آن را تحسین می¬کردند؛ قرائات تصریفی را می توان نماد پویایی و زایایی زبان قرآن دانست که صحابه آن را به صورت مزجی با آیات قرآن یا به شکلی جدید که برگرفته از ساختار زبان قرآن بود، به کار می¬بردند. از این رو، گویا روایات جمع قرآن در دوران خلفای راشدین، ناظر بر جمع قرائات تصریفی است؛ یعنی، پس از رحلت رسول خدا و درگذشتِ برخی صحابه که از قرائات تصریفی رسول خدا آگاهی داشتند، عمر بن خطّاب پیشنهاد جمع آنها را به ابوبکر داد، ولی در عین حال، در دوران خلافتش محتاطانه از گسترش دامن? این گونه قرائات در میان مسلمانان جلوگیری کرد. در ادام? این روند، عثمان بن عفّان با تهیه و تدوین مصاحف امام، مصحف‏ها و جزوه¬های حاوی قرائات برخی از صحابه در مدینه را از بین می¬برد تا رسم الخط معیار و متن مکتوب قرآن به صورتی یکسان باقی بماند. بنابراین، به نظر می‏رسد منظور از مصحف امام علی(ع) که گفته شده در آن تنزیل و تأویل، ناسخ (قرائت معیار، همگانی و تثبیت شده قرآن در میان مسلمانان) و منسوخ (قرائات تصریفی) و علوم فراوانی یافت می‏شده، دفتری حاوی قرائات تصریفی و تفسیری آن‏حضرت بوده است که حضرت علی(ع) ارائه آن‏ها را به شکل مکتوب برخلاف تعالیم نبوی می‏دید، بنابراین از دادن آن‏ها به عمر بن خطّاب امتناع ورزید تا به اصالت قرآن خدشه‏ای وارد نشود و موجب بدفهمی مردم و تشویش آیندگان نگردد. در عین حال حضرت علی(ع) متن خالص قرآن را بدون هیچ پیرایه‏ای کتابت کرده‏ بودند. ابن ندیم (د380 ق) آن را در دست ابویعلی حمزه حسنی دیده که به توارث میان فرزندان [امام] حسن دست به دست می‏گشته است. اختلاف مصاحف امصار: علل، کمیّت و منابع آن، عنوان فصل سوّم است. از 59 مورد اختلاف رسم الخط مصاحف امصار (مکّه، مدینه، کوفه، بصره و شام) در پایان سد? یکم قمری، 8 مورد آن باعث اختلاف قرائت نبوده و 51 مورد دیگر گرچه موجب تفاوت در قرائت شده‏اند؛ ولی از نظر مفهوم، این اختلاف از نوع تضاد و تناقض نیست، بلکه از قبیل تنوّع و تغایر در تعبیر است، به‏طوری‏که قرائات مختلف در هر موضع به یک معنا و مفهوم باز می‏گردند. ملاک‏های تعیین رسم‏الخط کلماتی که رسم‎الخط آنها مختلف گزارش شده‏اند نیز تبیین شده است. در فصل چهارم: قواعد رسم المصحف/ آیین نگارش قرآن؛ علّت تفاوت صورت نوشتاری برخی کلمات قرآن با صورت گفتاری آن؛ آواها و واج‎های زبان قرآن (همخوان‏ها و واکه‏ها) و دیدگاه عالمان در مورد ضبط المصحف تحلیل شده است. با فصل پنجم: تغییر خط و رسم الخط قرآن و تأثیر آن در حوز? آموزش و ترویج قرائت قرآن بررسی شده است. همچنین حروف الفبای خط کوفی، عوامل جایگزینی خط نسخ در کتابت قرآن و استدلا‎های قائلان به جواز تغییر رسم الخط بررسی و نقد گردیده و ضمن ارائ? راهبردهای آموزش و ترویج قرائت قرآن در سیر? نبوی، خاطر نشان شده که غفلت از هدف وفلسف? آموزش قرآن در سیر? نبوی، مهم‎ترین کاستی قائلان به جواز تغییر رسم المصحف است. مصاحف مشهور چاپ‎‎شده در جهان اسلام (شبه قاره هند؛ مصحف سلطانی/ به خط حافظ عثمان؛ مصحف امیری/ مصری، قاهره؛ مصحف مدینه منوّره/ به خط عثمان طه؛ مصحف مغربی و مصحف جمهوری اسلامی ایران) و علّت تفاوت رسم الخط آنها عنوان آخرین فصل رساله است. 46 تصویر نیز از قرآن‎ها و کتیبه‎های خط عربی ضمیمه است.

یکی از مباحث قابل توجه در ارتباط با فرآیند تفسیر متن قرآنی، آگاهی از اعتبار منابعی است که این فرآیند، از آبشخور آن ها بهره می گیرد و در این میان، کتاب مقدس به عنوان یک منبع، جایگاهی پربسامد در این عرصه دارد. پژوهش پیش رو به منظور آگاهی از جایگاه کتاب مقدس در بافت موقعیّتی متن قرآنی و همچنین، چگونگی اعتبار آن در تفسیر متن قرآنی، در وهله ی نخست تلاش نموده است از ره گذر ترسیم چارچوبی از چگونگی ارتباط متن ها با یکدیگر، نحوه ی ارتباط این دو متن را نشان دهد؛ آن گاه، با بررسی ساختارهایی که کتاب مقدس در ارتباط با فرآیند تفسیر متن قرآنی نقش آفرین می شود به تبیین جایگاه این متن، در تفسیر متن قرآنی پرداخته؛ سپس، از نقش آن در ارتباط با برخی دیگر از متن های بافت متنی قرآن کریم سخن گفته است که در در مجموع، جایگاه کتاب مقدس در بافت موقعیّتی متن قرآنی را تا حدّی تبیین نموده و با تأکید بر نقش آن، در شکل گیری و خوانش متن قرآنی، کارایی اش را، در عرصه های مختلف بافت متنی قرآن کریم را نشان داده است.

واژه ها وسیله انتقال معنا هستند، از این رو چگونگی تفسیر یک واژه نقش بسزایی در تفسیر آیات قرآن کریم دارد. در آیات احکام نیز یکی از مسائل مهم در برداشتهای فقهی از آنها، نحوه تفسیر واژه ها می باشد. اختلاف نظر در معنای برخی از واژه ها در آیات احکام بعضاً به اختلاف در برداشت و استنباط فقهی از آن آیات منجر می شود. این اختلاف دیدگاهها در تفسیر یک واژه ممکن است به دلیل پاره ای از عوامل همچون اشتراک لفظی، یا اختلاف بر سر اصل و ریشه کلمه و یا اختلاف نظر در مصادیق آن واژه و ... باشد. در این تحقیق به منظور بیان تأثیر واژه و واژه شناسی در امر استنباط فقهی از آیات قرآن کریم، به بررسی واژه هایی از قرآن کریم که برداشت از معنای واژه در برداشت فقهی از آن آیه موثر بوده است از طریق: 1- بررسی و کندوکاو ریشه لغت در کتب مربوطه و تفاسیر 2- بیان دیدگاههای مفسرین و فقها و نقد و نظرات نویسندگان کتب آیات الاحکام در ارتباط با آن و همچنین جمع بندی و نتیجه گیری از مجموع گفته ها? پرداخته شده است. این اختلاف دیدگاهها گاه تنها بین مفسرین و فقهای دو فرقه و گاهی علاوه بر آن، بین مفسرین و فقهای هر کدام از فِرَق به طور خاص نیز دیده شده است.

مجموعه این رساله را، یک مقدمه و هفت فصل و دو فهرست تشکیل می دهند و شامل موضوعاتی چون تفسیر، تفسیر برای، باطن، تنزیل، جری، انطباق یا اطباق، محکم، متشابه و... می باشد.