چکیده مهمترین امتیاز دابلد هاپلوئید ها در اصلاح گیاهان، رسیدن به خلوص کامل ژنتیکی در کمترین زمان ممکن می باشد. بنابر این ژنوتیپ های مطلوب در یک نسل، با صرفه جویی در وقت و زمان به منظور معرفی رقم و یا لاین خالص بدست می آیند. در میان فناوری های مختلف تولید دابلد هاپلوئید ها، جنین-زایی میکروسپور معمول تر است. هدف از این مطالعه بهینه سازی القای جنین زایی در میکروسپورهای جداشده گندم نان می باشد. در این پژوهش از سیستم کشت ساده و موثر میکروسپورهای جدا شده در تعدادی از هیبریدهای f1 شامل:,m85-6 × 90 ,m85-8 × 90 mv17 × شیرودی، کویر ×mv17 و کویر × بم، بدون اعمال تیمار تنشی مشخص (جنین زایی مستقیم) استفاده گردید. میکروسپورها در محیط a2 با میزان متفاوت قند مالتوز (60 و 90 گرم در لیتر) بسته به ژنوتیپ کشت شدند. تجزیه واریانس داده ها نشان داد که از نظر صفات جنین زایی و باززایی بین هیبریدها تفاوت معنی دار وجود دارد. اما بین دو محیط و اثر متقابل آنها تفاوت معنی داری مشاهده نشد. مقایسات میانگین به روش دانکن نشان داد که هیبریدهایm85-6 × 90 ،mv17 × شیرودی وmv17 × کویر بیشترین جنین زایی را در میان سایر هیبریدها داشتند. اما در مورد باززایی جنین ها، هیبرید × mv17 شیرودی و m85-6 × 90 بالاترین میزان باززایی جنین را داشتند. اثر 2,4-d به عنوان تنش جهت القای جنین زایی در رقم فلات که یک رقم پاسخ پذیر به کشت میکروسپور می باشد، برررسی شد. میکروسپورها در سه غلظت 15، 25 و 35 میلی گرم در لیتر 2,4-d به مدت 30 دقیقه تحت تیمار قرار گرفتند، در حالیکه از میکروسپورهای بدون اعمال تیمار 2,4-d به عنوان شاهد استفاده شد. نتایج نشان داد که فراوانی جنین زایی در میکروسپورهای تحت تنش با2,4-d در مقایسه با میکروسپورهای شاهد برتر می باشد. تجزیه های آماری نشان داد بیشترین جنین زایی با اعمال تیمار 2,4-d در غلظت 15 میلی گرم در لیتر در میان سایر غلظت ها و شاهد بوده و بیشترین جنین های قابل باززایی از غلظت 15 و 25 میلی گرم در لیتر بدست آمدند. طبق نتایج بدست آمده2,4-d به عنوان یک تنش نو در القای جنین زایی میکروسپورهای گندم معرفی می شود. همچنین استفاده از 4-3 تخمدان در هر میلی لیتر از کشت میکروسپورهای جدا شده در مقایسه با یک تخمدان موجب افزایش تعداد جنین تولید شده گردید.

امروزه با توجه به فناوری کشت بافت و سلول گیاهی دانشمندان و محققین تلاش می کنند تا راه کارهای اساسی جهت کشف ناشناخته های عالم گیاهی را بدست آورند که در این میان میکروسپور کانون توجه اصلاح نباتات، باغبانی و علوم گیاهی قرار گرفته است. تولید گیاهان هاپلوئید/ دابلد هاپلوئید باعث سرعت بخشیدن به برنامه های به نژادی، بهبود کارآیی انتخاب، شناسایی ارتباطات و اثرات متقابل ژنی، تخمین واریانس ژنتیکی و تعداد ژن های کنترل کننده صفات کمی، ایجاد جابجایی ها ، تسهیل انتقال ژن و ایجاد گیاهان تراریخته و مطالعات ساده تر جهش ها، زیرا تنها یک گروه کروموزم وجود دارد و بر طرف نمودن محدودیت تولید لاین های خالص در گیاهان دوپایه و گیاهان خودناسازگار، علاوه بر تولید لاین های خالص هموزیگوت که امکان تولید هیبرید های f1 خالص را جهت تولید جمعیت کاملاً یکنواخت فراهم می کند. ایجاد گیاهان نر، زیرا این گونه گیاهان عملکرد بیش تری

یکی از روشهای نوین اصلاح کلزا، کشت میکروسپورهای جدا شده و سپس باززایی جنین و تولید گیاهان هاپلوئید/دابل هاپلوئید از آن ها است. بدین منظور آزمایشی به منظور بهینه سازی روش موتاسیون در جنین زایی میکروسپورهای کلزا، باززایی جنین ها و تولیدگیاهان هاپلوئید، از هیبریدهای hyola 401 و hyola 420 انجام شد. در مرحله اول میکروسپورهای کلزا در مرحله انتهای تک هسته ای جدا شدند. استوک ems برای غلظت های 1/0 ، 2/0 و 3/0 درصد با استفاده از محیط کشت nln13 تهیه شد و میکروسپورها در غلظت های مورد نظر و با زمان های 30 ، 60 و 90 دقیقه تیمار شدند. بعد از اعمال تیمار، میکروسپورها در محیط nln13 کشت شدند. سپس به مدت 14 روز در دمای 30 درجه قرار داده شدند. نتایج نشان داد در هر دو هیبرید در غلظت 1/0 % موتاژن و زمان 90 دقیقه بیشترین تعداد جنین ها به دست آمد و در مقایسه با کنترل و سایر غلظت ها و زمان ها اختلاف معنی دار بود بطوریکه در مدت زمان 90 دقیقه هر سه غلظت بکار برده شده از ems و شاهد اختلاف معنی داری با هم داشتند و البته هر چه غلظت در این زمان افزایش یافت تعداد جنین های بدست آمده کمتر بود. درمرحله دوم جنین ها به انکوباتور با دمای 25 درجه سانتیگراد منتقل شدند و بعد از رشد کامل به محیط b5 همراه با جیبرلیک اسید منتقل شدند. سپس تاثیر ems بر جنین های نرمال قابل انتقال به محیط باززایی بررسی شد. در هر دو هیبرید غلظت 1/0 % موتاژن و زمان 90 دقیقه که بیشترین تعداد جنین ها را داشت، دارای کمترین تعداد جنین های نرمال بود. غلظت 3/0 % از ems در زمان 60 دقیقه برای hyola 401 و در زمان 90 دقیقه برای hyola 420 دارای بیشترین جنین های نرمال بود. غلظت پایین ems گرچه باعث افزایش میزان جنین زایی شد اما تعداد جنین های نرمال به دست آمده کمتر بود. در مرحله سوم که اثر ems بر باززایی کل بررسی شد، گیاهچه ها به محیط b5 بدون جیبرلیک اسید انتقال داده شدند. نتایج در هر دو هیبرید نشان داد که در غلظت و زمان اعمال تیماری که ems بیشترین تعداد جنین های نرمال را دارا بود، گیاهچه ها نیز دارای بیشترین تعداد باززایی بودند. همچنین غلظت بالاتر ems در ژنوتیپ های مورد نظر تعداد جنین های نرمال و قابلیت باززایی را افزایش داد.