انسان و صفات زشت و زیبای او در مطاوی شعر شاعران سنتگرای معاصر به رغم تفاوت ها و شدت و ضعف ها در بسامد و محتوا، بسیار وسیع بازتاب یافته است و هر کدام آنها به فراخور توان علمی و مراتب حکمی و عرفانی خود از منظر آموزه های دینی در تبیین آن صفات اهتمام ورزیده و رجاحت انسان شناسی دینی را در کلامشان تبلور داده اند. اما از آنجایی که تاکنون پژوهش مبسوط در این زمینه به سامان نرسیده و شعر بسیاری از این سخنوران ناشناخته و نکاویده مانده است و به تموج مبانی فکری و اعتقادی آنها در شعرشان پرداخته نشده است، لذا پژوهش مستقل در این خصوص ضروری به نظر رسید؛ از این رو نگارنده برای معرفی برخی از شاعران سنتگرا و معناگرای برخوردار از شم عرفانی یا فلسفی معاصر و تبیین نوع نگرش و بینش آنها و تطبیق مضامین تربیتی و تعلیمی کلام آنها و نیز آشنا کردن خوانندگان با این مفاهیم و مطالب، دست به این پژوهش زد. این سطور با این فرضیات رقم خورد که شاعران این پژوهش در نگاه به چیستی و کیستی انسان و انعکاس اوصاف زشت و زیبای او، تحت تأثیر آموزه های دینی قرار گرفته و با الهام از مبانی اسلامی، صفات انسان را به نکوهیده و پسندیده تقسیم کرده و فضیلت و رذیلت او را در اتصاف بدان صفات دیده اند. البته برخی از شاعران حکیم و عارف این نوشتار نظیر علامه هیدجی و حسن زاده آملی، تلاش کرده اند که با معارف و باورها و یافته های اخلاقی، عرفانی و فلسفی کلامشان را پر مغز و نغز کنند و شکل و صورت گفتارشان را بیشتر با جلوه های هنری و زیبایی های ادبی نیارایند.

رساله حاضر از یک مقدمه و متن اصلی شامل 7 بخش به قرار ذیل است : 1 - ادبیات تعلیمی و کلیاتی درزمینه آن . 2 - نکات تعلیمی عرفانی 3 - نکات تعلیمی مذهبی . 4 - نکاتی برای تعلیم و تربیت کودک ، در این بخش نظریات هر دو شاعر با آوردن مضامین و مباحث مشترک و نقد و بررسی مطرح شده است . 5 - نکاتی در تعلیم شاهان ، در این بخش تعلیمات ارشادی آن دو برای شاهان مشترک است. 6 - نکات تعلیمی برای نسوان . 7 - نکات تعلیمی اخلاقی - اجتماعی .

این مجموعه در سه بخش تنظیم شده است : بخش اول که به عنوان مقدمه دو بخش دیگر است ، در اهمیت کتاب کلیله و دمنه ، معرفی منشا و فواید آن و ترجمه هایی که تاکنون از آن شده و معرفی برخی مترجمین و ترجمه هایشان وچگونگی آوردن کتاب به ایران و چند مطلب دیگر در تاثیر قصه و افسانه با استفاده از منابع مختلف مرتب شده است . بخش دوم تفکیک ، تلخیص و بازنویسی حکایتهای کتاب و استنباط نتایج ، پیامها و درس و پندهای هر یک از آنها همراه با استفاده از نظرات بعضی از اشخاص برای اثبات و یا توضیح بیشتر می باشد. در بخش آخر مواد و موضوعات مربوط به هم از جای جای کتاب کلیله و دمنه جمع آوری شده و هر کدام درتحت عناوینی که با معنا و مفاهیم آنها مطابقت داشته باشد نهاده شده است.