نام پژوهشگر: محمد دخانی

تحلیل سبکی حافظ
پایان نامه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه تهران 1358
  محمد دخانی   یدالله ثمره

در این پژوهش با دیدی کلی به بررسی سبکی 50 غزل از دیوان حافظ پرداخته شده است . بررسی آوایی این پژوهش نشان داد که گرایش حافظ بیشتر به سوی استفاده از هجای cv و بعد از آن هجای cvc و سپس cvcc است . نتایج جدول خوشه های دو همخوانی نشان داد که بطور نسبی میانگین خوشه های دو همخوانی برای هر غزل 34 وقوع است . بیشترین تعداد وقوع مربوط به خوشه هایی است که یک جزء آن سایشی و جزء دیگر انفجاری است . (با توجه به نحوه تولید آواهای سایشی پرواضح است که این نوع آوا در ارائه احساسات شاعرانه و بیان اندیشه های ظریف بر دیگر طبقات همخوانی مقدم است) . کمترین تعداد وقوع خوشه های دو همخوانی مربوط به خوشه هایی است که از دو جزء غنه و دو جزء غنه - روان تشکیل شده اند. در مورد خوشه های سه همخوانی نتایج نشان داد که بالاترین درصد مربوط به گروه همخوانهای سایشی - انفجاری - انفجاری و سپس گروه سایشی - انفجاری - سایشی است . همین پژوهش نشان داد که در واژه های بسیط دو هجایی متشکل از 5 نوع طرح cv.cvc، cvc.cvcv، cv.cv، cvc.cv و cv.cvcc بوده و گرایش شاعر به طرح واکه ای cv.cvc است . از میان طرحهای واکه ای در واژه های بسیط سه هجایی گرایش بیشتر به سوی طرح cv.cv.cvc است . بخش دستوری وجوه افعال، کنایات و صورتی از افعال ساده و مرکب و چند نکته دستوری خارج از نرم، افعال اصطلاحی (مهجور و معمول)، اضافات و ... را مورد تدقیق قرار داده است . در بررسی معنایی اشعار خواجه به این نکته می رسیم که غزلیات وی بیشتر بر محور وصف و زیبایی یار و مبارزه با سالوس و زهد ریائی و شکوه از هجران یار است . همچنین به موازات اشعار مدحی و وصفی از عرضه مسائل فلسفی - اجتماعی و بیان اندرز نیز غافل نبوده است . بطور کلی هر یک از غزلهای حافظ حاوی یک موضوع اصلی است که با ابیاتی که بیانگر موضوعی فرعی هستند پیوند خورده اند. در این غزلیات ، روابط صوری به مراتب پائین تر از میزان روابط ذهنی و معنوی بین موضوع اصلی و موضوع های فرعی است .