نام پژوهشگر: زهرا شاعری

بررسی علل بروز واکنش های سنت گرایانه در عصر ناصری
پایان نامه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه بیرجند 1390
  زهرا شاعری   زهرا علیزاده بیرجندی

چکیده : ورود ایران به عصر جدید و آشنایی با دستاوردهای جدید غرب همراه با شکست های نظامی و سیاسی، ایران را وارد دورانی کرد که نتیجه آن رویارویی میان سنت و مدرنیته بود. این رویارویی همه ی جامعه را در اشکال مختلف در برگرفت. جامعه ی عصر ناصری (1264-1313هـ.ق) از مردمی با افکار و اعتقادات کهن و سنتی شکل یافته بود که پایبند به آداب و رسوم سنتی و آبا و اجدادی خود بودند. از سویی در دنیای غرب تحولات سیاسی، اجتماعی و اقتصادی از سده های پیش آغاز شده بود و ادامه داشت. این تحولات، دیگر کشورها را نیز تحت تأثیر قرار داده بود که ایران نیز از این قاعده مستثنی نبود. بنابراین در برابر دست آوردهای علمی و فنی که از غرب وارد ایران شد با توجه به فضای فکری و سیاسی این دوره واکنش هایی صورت گرفت. اهمیت این واکنش ها از یک سو به دلیل علت بروز آن ها و از سویی دیگر به گروه هایی بود که این واکنش ها از طرف آن ها صورت می گرفت. یکی از علل این واکنش ها را می توان سنت گرایی گروه های مختلف دانست. سنت گرایی، در برابر ورود تجدد و نوگرایی از سوی اقشار مختلف جامعه صورت گرفته و این واکنش ها هر کدام بنا به دلایل خاص خود بود. هر چند که در برخی از آن ها دلایل مشابه و مشترکی نیز وجود داشت. به طور کلی می توان گفت که این واکنش ها از یک سو به دلیل بافت و فضای فکری موجود در جامعه و از سوی دیگر به دلایل مصلحتی و پیشبرد اهداف و مقاصد فکری از سوی نخبگان فکری و در آخر به دلیل سوء استفاده اقشار ذینفع به ویژه نخبگان حکومتی می باشد. این رساله، تحقیقی تاریخی است که از طریق بررسی رساله ها و کتب تاریخی و سفرنامه ها، به تبیین علل واکنش های سنت گرایانه در میان برخی طبقات همچون شاه، نخبگان حکومتی، نخبگان فکری و توده ی مردم در عصر ناصری می پردازد. در این پژوهش اوضاع جامعه ی عصر ناصری و اصلاحات این دوره نیز بررسی شده است. واژگان کلیدی: قاجار،سنت،سنت گرایی،عصر ناصری،مدرنیته.