چکیده تاج ریزی سیاه (solanum nigrum l.) یکی از علف های هرز مهم در مزارع چغندر قند، پنبه، ذرّت، سویا، سیب زمینی، حبوبات، سیر و پیاز، توتون، سبزیجات و باغات است. به منظور مطالع? بیولوژی جوانه زنی و سبز شدن تاج ریزی سیاه و تأثیر رقابت پنبه (gossypium hirsutum l.) بر خصوصیات رشدی آن، آزمایشاتی در سال های 1389 و 1390 در آزمایشگاه و مزرع? تحقیقاتی دانشکد? کشاورزی دانشگاه بیرجند انجام شد. در محیط ژرمیناتور، آزمایشات برای شناخت تیمارهای موثّر در شکستن خواب بذر و اثر عوامل مختلف محیطی شامل دما، نور، شوری، خشکی، اسیدیته، عمق دفن بذر و اثر رقابت پنبه با تاج ریزی سیاه بر قابلیت جوانه زنی و سبز شدن این علف هرز انجام شد. بررسی اثر دما و نور به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی و سایر آزمایشات در قالب طرح کاملاً تصادفی با سه تکرار انجام شد. آزمایش مزرعه ای در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار اجرا شد. تیمارهای آزمایش مزرعه شامل رقابت پنبه (رقم ورامین) با تراکم های 3، 6، 9 و 12 بوته در متر مربّع و تاج ریزی سیاه با تراکم 3 بوته در متر مربّع بود. در هر بلوک یک کرت شاهد به کشت خالص تاج ریزی سیاه با تراکم 3 بوته در متر مربّع اختصاص یافت. نتایج نشان داد که به جز تیمارهای سرمادهی مرطوب در دمای 3+ درج? سانتی گراد به مدّت دو هفته، خراش دهی شیمیایی با اسید سولفوریک 98% به مدّت 15 ثانیه و مجاورت با تیترات پتاسیم ppm 5000 و ppm 10000، سایر تیمارها تأثیر قابل ملاحظه ای در شکستن خواب بذر نداشتند. بذور تاج ریزی سیاه در شرایط نور/ تاریکی بیشتر از تاریکی مداوم جوانه زدند که نشان دهند? فتوبلاستیک بودن آن ها می باشد. بذور تاج-ریزی سیاه در دامن? درجه حرارت های متناوب نور/ تاریکی (15/5، 20/10، 25/15، 30/20، 35/25 و 40/30) به میزان 44/46% جوانه زدند و حدّاکثر جوانه زنی (66/66%) در دمای متناوب 30/20 درج? سانتی گراد مشاهده شد. درصد جوانه زنی بذور تاج ریزی سیاه با افزایش شوری به طور معنی داری کاهش یافت. افزایش سطوح خشکی نیز باعث کاهش معنی دار درصد جوانه زنی آن ها گردید، به طوری که در تیمار 8/0- مگاپاسکال هیچ بذری جوانه نزد. بررسی اثر اسیدیته های مختلف نشان داد که تاج-ریزی سیاه در محدود? اسیدیت? قلیایی بیشترین جوانه زنی را دارد. همراه با افزایش رقابت پنبه از درصد جوانه زنی بذور تاج ریزی سیاه کاسته شد. گیاهچه های تاج ریزی سیاه در دامن? اعماق دفن صفر تا 3 سانتی متر قادر به سبز شدن بودند و حداکثر سبز شدن (66/68%) در عمق نیم سانتی متری مشاهده گردید. نتایج آزمایش مزرعه ای نشان داد که افزایش تراکم پنبه، موجب کاهش معنی دار در قطر کانوپی، ارتفاع، قطر ساقه، تعداد گل و میوه، سطح برگ، وزن خشک برگ، وزن خشک ساقه، وزن خشک گل و میوه، تعداد میوه در بوته، تعداد دانه در میوه و تعداد دانه در بوت? تاج ریزی سیاه گردید. اطّلاعات این مطالعه برای بهبود برنامه های مدیریتی این گون? علف هرز مفید خواهد بود. واژه های کلیدی: شرایط محیطی، زادآوری، علف هرز، تداخل، تاج ریزی سیاه.