نام پژوهشگر: فاطمه خیرخواه ثابت مقدم

اعتدال و مصادیق آن در قرآن
پایان نامه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه تربیت مدرس 1379
  فاطمه خیرخواه ثابت مقدم   محمدباقر حجتی

هر انسانی عدل را دوست دارد و از ظلم متنفر است. اما تشخیص و عمل به اعتدال بسیار مشکل می باشد. اساس عدل خداوندی زیربنای خلقت انسان، آسمانها و زمین است. واژه شناسان و مفسران در معنای لغوی عدل - که البته با واژه هایی از قبیل: استقامت، قصد، وسط، قسط، میزان و غیره پیوند معنایی دارد - (استوا) را رقم زده اند. در معنای اصطلاحی، فضلیت (=ارزشی) است که در وسط دو طرف افراط و تفریط که هر دو مذموم می باشند، قرار دارد. و گاهی به عنوان چیزی ممدوح در کنار یک طرف مذموم (=جور) مطرح است. عدالت علاوه بر اینکه فضیلت، سرچشمه سایر فضایل و نتیجه آنهاس، نسبی یا مقید نیز هست. به این معنا که افراد مختلف به دلیل شرایط متفاوت فردی و اجتماعی خاص خویش، به شیوه های گوناگون در طریق اعتدال حرکت می کنند. به بیانی دیگر، گاهی اگر برای یک فضیلت در شرایط عادی دو طرف یا یک طرف مذمور (=رذیلت) در نظر گرفته شود، در شرایط غیرعادی و غیرمعتدل و در جهت (اعتدال نهای)، عقل و شرع چنین افراط و تفریطی را عین عدل و حرکتی ممدوح می شمارند که در این رابطه به یک آیه و یک روایت به عنوان شاهد مثال اشاره می کنیم:فاستبقو الخیراتلاسرف فی خیرمثلا در صورتی که کار (خیر) یعنی با هدف سود رساندن به دیگران باشد، هر چه افراطی تر، مطلوب تر است و فساد و خلل به نظام عالم ایجاد نمی کند. نتیجهانسان موظف است که از طبیعت و شریعت معتدل خود درس بیاموزد و اعتدال را در تمام جنبه های زندگی پیاده کند و با طرد موانع درونی (=نفس اماره) و بیرونی (=شیطان) و با توکل به خدا، تمسک به ائمه اطهار (علیهم السلام) ، تقویت ایمان، شکرگذاری و... ، اعتدال را رعایت نماید تا به بالاترین مقامات دنیوی و اخروی دست یابد.