رمان کلیدر ، نوشته ی محمود دولت آبادی، اثری سیاسی اجتماعی با بن مایه ای تاریخی است که آئینه ی تمام نمای مسائل و مناسبات اجتماعی در جامعه ی ایران، در سالهای وقوع حوادث داستان؛ یعنی سال های پس از شهریور 20 تا بهمن 1327 است. رویکرد دولت آبادی برای گریز از تاریخ نویسی و نیز بیان بی پرده و روزنامه وار مشکلات و مسائل سیاسی اجتماعی که ماندگاری اثر را تهدید می کنند، بیان هنری و غیرمستقیم مسائل است. در این رمان به مسائلی اجتماعی ؛ نظیر مهاجرت و غربت، مدرنیسم وارداتی، روشنفکری و حزب توده، فقر، نقش و قدرت ارباب ها در حکومت، ظلم و فساد حکومت، نقش مذهب در جامعه، تضادّ طبقاتی، رابطه ی حاکمیت و مردم، روابط قومی و ایلی، رابطه ی فرد و جامعه و مسخ شدگی انسان در جامعه ی درگیر استبداد، گرفتاری جامعه ی استبداد زده در دور تسلسل ظلم و رخوت، نقش نهاد خانواده، باورهای عامیانه، اعتیاد و بیکاری، امنیت، قهرمان محوری، تقدیر گرائی و فرهنگ مرد سالار، از طریق شگردهایی هنری- ادبی نظیر استفاده از شخصیّت ها و مکان های تعمیم پذیر و نماد گونه، توصیف موقعیّت ها، دیالوگ نویسی، توصیف تیپ و چهره ی آدم ها، بهره گیری از نماد هایی نظیر آب، باد و آتش، توجّه به حالات شخصیت ها، تشبیه، کنایه، پیشگوئی و تکرار، نحوه ی مرگ آدم ها، تکرار غلبه ی شب و سیاهی بر فضای داستان، نام گذاری آدم ها، وجود پررنگ انسان های ناقص و خانواده های از هم گسیخته در قصّه و ... پرداخته شده است. این پژوهش که به نوعی در مقوله ی اجتماعیّات در ادبیات و شاید گاهی جامعه شناسی ادبیات می گنجد، به شناسایی و بررسی این مناسبات و بازتاب ها در متن اثر می پردازد و در نهایت در پی کشف نکات مکتوم در دل اثری سترگ چون کلیدر است. نکاتی که نه تنها ما را با جامعه ی سال های نه چندان دور ایران آشناتر می کند و به تقویت فهم اجتماعی امروزی ما یاری می رساند، بلکه در جهت بهره گیری از الگوهای بیان هنری نیز راهگشا و هدایتگر است.