جهت بررسی تنوع سیتوژنتیکی گونه بلندمازو، تجزیه و تحلیل کاریوتیپ شش جمعیت آن در شمال ایران (لوه گلستان، لاجیم و کلاردشت در استان مازندران، مازپشت، گردکوی و ورزمی در استان گیلان) با استفاده از سیستم آنالیز تصویری انجام شد. همچنین جهت بررسی تنوع مورفولوژیکی و ساختار ژنتیکی جمعیت های این گونه، بذر لازم از 34 پایه مادری مشخص از چهار رویشگاه واقع در جنگل های چمستان و لاویج از حوزه شهرستان نور، و کوهسارکنده و خرم چماز از حوزه شهرستان بهشهر جمع آوری شد. بذرها در ایستگاه تحقیقات پاسند بهشهر (ارتفاع از سطح دریا 26 متر) تبدیل به نهال شد و سپس در سال دوم در ایستگاه تحقیقات چمستان (ارتفاع از سطح دریا 100 متر) در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار و در هر تکرار برای هر پایه مادری 10 نهال، بازکاشت شد. نتایج مطالعات سیتوژنتیک نشان داد که تعداد کروموزوم های پایه این گونه 12=x است و همگی سلول های مورد بررسی دیپلوئید بودند. فرمول کاریوتیپی در کلیه جمعیت های مورد مطالعه m12بود و سایر شاخص های تقارن کروموزومی نیز مبین متقارن بودن نسبی کروموزوم ها در کلیه کاریوتیپ ها بود. نتایج تجزیه به مولفه های اصلی (pca) براساس کلیه صفات کروموزومی و تقارن کاریوتیپ نشان داد که صفات نسبت بازوها، شاخص سانترومری، شاخصa1 و درصد شکل کلی کروموزوم بیشترین نقش را در تبیین مولفه اول داشتند و طول کروموزوم، طول بازوی کوتاه و دامنه طول نسبی کروموزوم بیشترین نقش را در تبیین مولفه دوم دارا بودند. مولفه اول و دوم مجموعا 80 درصد از واریانس کل را به خود اختصاص دادند. تجزیه خوشه ای (wards) نیز جمعیت های مورد مطالعه را در دو خوشه مجزا طبقه بندی نمود. نتایج بررسی دو ساله اثر مبداء بذر و درختان مادری، همبستگی ژنتیکی و فنوتیپی و وراثت پذیری برخی از صفات مورفولوژیکی نهال ها در مجموع نشان داد که بین مبداءها، تنوع معنی داری از نظر صفات مورد بررسی وجود دارد و نونهال های پایه های مادری رویشگاه چمستان در مقایسه با مبداءهای دیگر از وضعیت مطلوب تری در هر دو سال تحقیق برخوردار بودند. به علاوه، اختلاف بین پایه های مادری در هر رویشگاه نیز از نظر اکثر صفات مورد بررسی نونهال های آنها معنی دار بود که نشان دهنده تنوع درون جمعیتی مناسب این گونه در رویشگاه های مورد مطالعه است. همچنین صفات ارتفاع کل و قطر یقه وراثت پذیری بالاتری نسبت به سایر صفات داشتند. گزینش بر اساس شاخص انتخاب در هر دو سال نیز آشکار نمود که پایه های شماره 4، 6، 9 و10 مبداء چمستان، شماره 4 مبداء لاویج، و شماره 3 و 5 مبداء خرم چماز بهترین ژنوتیپ ها بودند که می توانند به عنوان درختان مادری مناسب جهت تولید نهال کاندید شوند. همچنین بالا بودن سهم عوامل ژنتیکی در بروز صفت ارتفاع در نتاج نشان می دهد که این صفت می تواند شاخصی برای انتخاب زود هنگام باشد.

چکیده گونه درختی پده (populus euphratica oliv ) یکی از گونه های جنس صنوبر است که در مناطق وسیعی از ایران بطور طبیعی گسترش دارد. این گیاه بومی مناطق خشک و نیمه خشک با آب و خاک شور سازگار است. در این تحقیق مقایسه ای بین گروهبندی حاصل از داده های مورفولوژیکی مربوط به صفات برگ و قطر و ارتفاع درخت و داده های مولکولی حاصل از 10 آغازگر rapd در 17 پروونانس پده انجام شد. گروهبندی بدست آمده از این دو روش در بعضی حالات شباهت هایی نشان داد ولی بیشتر حالات همدیگر را تایید نکردند. که دلیل این موضوع می تواند کافی نبودن داده های مورفولوژیکی باشد. در این مطالعه پلی مورفیسم بالایی بدست آمد، بطوریکه 10 پرایمر بکار رفته در این آزمایش 6/93 % پلی مورفیسم نشان دادند. همچنین دامنه تشابه ژنتیکی از حدود 18/0 تا 73/0 متفاوت بود. با توجه به نتایج بدست آمده می توان نتیجه گرفت که تنوع بالایی بین پروونانس های پده وجود دارد و نشانگر مولکولی rapd برای مطالعه تنوع ژنتیکی پده کارایی مطلوبی را نشان داد.

این تحقیق با هدف بررسی ارتباط ویژگی های جغرافیائی به ویژه ارتفاع از سطح دریا و عرض جغرافیایی با ویژگی های مورفولوژیکی برگ و میوه همچنین بررسی تنوع مورفولوژیکی بین و درون برخی از جمعیت های گونه ی خرمندی (diospyros lotus) به منظور انتخاب بهترین جمعیت ها و بهترین پایه ها از هر جمعیت برای استفاده های دارویی، انجام شده است. به همین منظور، پنج جمعیت از این گونه در طول دو ترانسکت ارتفاعی (جمعیت های a، b و c به ترتیب با ارتفاع 300، 500 و 700 متر از سطح دریا در جنگل های بخش بندپی شرقی شهرستان بابل و جمعیت های d وe به ترتیب با ارتفاع 300 و 500 متر در شصت کلاته شهرستان گرگان) انتخاب شد. از هر رویشگاه، تعداد 10 پایه از هر جنس (نر و ماده) انتخاب گردید. سپس صفات قطر برابر سینه، ارتفاع کل و مشخصات برگ و میوه در هر پایه مورد اندازه گیری قرار گرفت. داده ها بصورت آشیانه ای و در قالب طرح کاملا تصادفی با سه تکرار تجزیه و تحلیل شد. نتایج تجزیه و تحلیل واریانس صفات برگ و میوه در بین جمعیت های مختلف، از نظر اکثر صفات مورد بررسی، اختلاف معنی داری را در سطح یک درصد نشان داد. مقایسه میانگین بین جمعیت ها نیز به طور کلی جمعیت a (ارتفاع 300 متر بندپی شرقی بابل) را دارای بالاترین میانگین ها از نظر کلیه صفات مورد بررسی برگ و میوه، معرفی کرد. طبق نتایج تجزیه و تحلیل واریانس درون جمعیت از نظر اکثر صفات برگ، تفاوت میان ژنوتیپ های جنس نر و ماده در هر جمعیت معنی دار بود که ژنوتیپ های بهتر در هر جمعیت مشخص شدند. همچنین نتایج تجزیه و تحلیل واریانس درون جمعیت ها بر اساس صفات میوه نشان داد که به غیر از جمعیت a که از نظر وزن بذر و تعداد آن هیچ اختلافی بین ژنوتیپ ها وجود نداشت، در سایر جمعیت ها از نظر کلیه صفات مورد بررسی، اختلاف معنی دار بود. نتایج نشان داد که تفاوت میان جنس نر و ماده در هر جمعیت، از نظر اکثر صفات برگ، معنی دار بود. بر اساس نتایج این تحقیق، بهترین ژنوتیپ ها به منظور جمع آوری میوه، ژنوتیپ های 5 و 6 از جمعیت a، ژنوتیپ های 2 و 6 از جمعیت b، ژنوتیپ های 3، 4 و 5 از جمعیت c، ژنوتیپ های 4 و 5 از جمعیت d و ژنوتیپ های 5 و 4 از جمعیت e، می باشند. طبق نتایج تحلیل همبستگی، بین بیشتر صفات مورد بررسی برگ و میوه، همبستگی مثبت و معنی داری وجود داشت. نتایج تجزیه به مولفه های اصلی نیز نشان داد که سه مولفه اول بیش از 60 درصد واریانس تجمعی را به خود اختصاص داده اند. بنابراین صفات سطح برگ، طول نسبی دمبرگ، شکل پهنک، عرض پهنک در 9/0 طول از قاعده برگ، شکل نوک برگ، عرض میوه و وزن بذر بیشترین تاثیر را در ایجاد تنوع داشتند. نتایج تجزیه خوشه ای که با استفاده از کلیه صفات مورد مطالعه به روش ward انجام شد، پایه های موجود در پنج جمعیت را در شش خوشه مجزا گروه بندی نمود. در نهایت می توان گفت که این گونه از تنوع مورفولوژیکی بالایی از نظر صفات میوه و برگ، در بین و درون جمعیت ها برخوردار است.