اصلاح ژنتیکی و افزایش تنوع در گیاه بادرنجبویه به دلیل اهمیت داروئی و محدود بودن خزانه ژنتیکی آن امری ضروری است. لذا در این تحقیق سعی شد از دو منبع ایجاد تنوع ژنتیکی یعنی پرتوتابی با اشعه گاما و موتاژن شیمیایی برای این منظور استفاده گردد. برای یافتن مناسب ترین دز این موتاژنها، دزهای مختلف پرتوتابی (20، 25، 30، 35، 40 و 45گری) و غلظت های مختلف سدیم آزید (1/5%، 2%، 2/5%، 3% و 3/5%) همراه با شاهد مورد بررسی قرار گرفتند. صفات مختلف جوانه زنی از جمله درصد جوانه زنی، طول ساقه چه، طول ریشه چه، وزن تر ساقه چه، وزن تر ریشه چه، وزن خشک ساقه چه و وزن خشک ریشه چه در نسل اول اندازه گیری شدند. سپس مقایسه میانگین، ضرایب تنوع، دامنه تنوع و f (نسبت واریانس تیمار به شاهد) برای هر دو موتاژن اشعه گاما و سدیم آزید مورد ارزیابی قرار گرفت. بر اساس نتایج، دوز 45 گری نسبت به سایر دوزها و شاهد بیشترین اختلاف و ضریب تنوع را نشان داد که حاکی از کارامدی این دوز برای القای تنوع در گیاه بادرنجبویه بود. همچنین غلظت 3/5% از موتاژن سدیم آزید هم نسبت به سایر غلظت ها و شاهد بیشترین اختلاف و ضریب تنوع را نشان داد که حاکی از مناسب بودن این غلظت از سدیم آزید برای القای تنوع در گیاه بادرنجبویه بود. با یافتن دز مناسب پرتوتابی و غلظت مناسب موتاژن شیمیایی برای این گیاه می توان به تنوع مطلوب فنوتیپی در صفات مورفولوژیک و بذری دست یافت.