نام پژوهشگر: رضا فهیمی

مقدمه تصحیح و تحشیه جوامع احکام النجوم
پایان نامه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه اصفهان - دانشکده ادبیات و علوم انسانی 1390
  رضا فهیمی   حسین javameh al ahkam al nojjom. abolhassan beihaghi. correction. astrology ordiances science.

کتاب جوامع احکام النّجوم اثر ابوالحسن علی ابن زید بیهقی، از کتاب های ارزشمند قرن ششم هجری است که از جهات مختلفی اهمیت دارد : از نظر محتوایی نشان دهنده اعتقادات نجومی در این دوره درباره تاثیر افلاک و کواکب در سرنوشت انسان هاست و این اعتقادات در شعر فارسی ، بویژه شعر قرن پنجم و ششم بازتاب گسترده ای دارد. از نظر واژگانی و سبک شناسی هم با توجه به اینکه این کتاب متعلّق به دوره قبل از حمله مغول است جایگاه خاصی دارد. از بسیاری منجّمان و اعلام و کتاب های نجومی در این کتاب، نام برده شده که امروزه این آثار از بین رفته اند و حتی در برخی موارد اطلاعات مربوط به آنها مختص به همین اثر است. نثر این کتاب بسیاری از ویژگی های زبانی و سبکی نثر مرسل قرن ششم هجری را داراست. این اثر ویژگی های سبکی خاصی دارد که از جمله آنها می توان به انواع تکرار ، انواع حذف ، کاربرد خاص کلمات و عبارات ، کاربرد خاص ضمایر ، و ویژگی های سبکی دیگر اشاره کرد. در این اثر علاوه بر کلمات کهن فارسی ، کلمات عربی هم به کار رفته است و حتی گاهی کلمات نادری هم وجود دارد که در فرهنگ ها کمتر به آنها اشاره شده است. نثر این کتاب با توجه به موضوع آن ، نثری منشیانه نیست. در این رساله، متن کتاب با مقابله چهار نسخه از قدیم ترین و معتبرترین نسخه های خطی این اثر تصحیح شده است که قدیم ترین نسخه، که نسخه اساس هم هست ، متعلّق به سال 800 هجری است. در قسمت مقدّمه ، علم احکام نجوم ، زندگی و آثار بیهقی ، استادان او و آثارش ، کتاب احکام نجوم و ویژگی های سبکی آن و همچنین ویژگی های رسم الخطی نسخه اساس بررسی شده است. در تعلیقات هم کلمات ، اعلام و موارد دیگری که در توضیح متن ضروری بوده است ، توضیح داده شده و در پایان فهرست های متعددی از اعلام ، مکانها ، کتب ، و اصطلاحات نجومی ارائه شده است.