نام پژوهشگر: زهرا علی آبادی

سبزوار در عصر صفوی
پایان نامه دانشگاه بین المللی امام خمینی (ره) - قزوین - دانشکده ادبیات و علوم انسانی 1390
  زهرا علی آبادی   نصرالله پورمحمدی املشی

سرزمین خراسان مهمترین ایالت مرزی در شرق قلمرو صفویان محسوب می شد . این منطقه به واسطه ی موقعیت مرزی همواره تحت فشار همسایگان بویژه ازبکان قرارداشت .وجود قبر امام هشتم (ع)وسکونت تعدادی از شاهان صفوی درایام کودکی یا نوجوانی درهرات موجب می شد که شاهان صفوی به این ایالت توجه خاصی نمایند . شهر سبزواردر شمال شرق ایالت خراسان بین قومس و نیشابور واقع می شد. هنگام شکل گیری حکومت صفوی توده ی مردم شهرهای شیعه مذهب آن دوره ازجمله سبزوار از دولت صفوی ورویکردهای سیاسی ونظامی آن استقبال کردند. مردم این منطقه تجربه تشکیل دولت «شیعه اثنی عشری » سربداران را در این شهر داشتند که با ناکامی مواجه شده بود.آنان اقدامات شاه اسماعیل را جامه عمل پوشانیدن به تلاشهای علی موید سربداری می دانستند . سبزوار به عنوان اولین شهر خراسان بعد از قومس قرار داشت. این شهر درتهاجمات مکرر ازبکان به خراسان که تا سبزوار ادامه داشت؛ همواره مورد هجوم آنان قرار می گرفت .این امر موجب می شد که شاهان صفوی لشکر کشی های متعددی جهت قلع وقمع ازبکان به این ناحیه انجام دهند بطوریکه سپاهیان صفوی به سبزوار به عنوان یک شهر حمایتی جهت مقابله با ازبکان نگاه می کردند . سبزواردردوره صفویه بعد از هرات ومشهدسومین خاستگاه علم وفرهنگ در خراسان بشمار می آمد این موقعیت بویژه در دوره شاه عباس اول بواسطه کاسته شدن از رونق هرات واهمیت مشهد فزونی یافت. در دوره صفویه سبزوار از رونق تجاری، اقتصادی قابل توجهی برخوردار بود. این امر تا حد زیادی به توسعه شبکه راهها در این دوره مربوط می شد . درمسیر راههای شرق کشور که ازسبزوار می گذشت شبکه منظمی از کاروانسراها ایجاد شد که تا ثیر زیادی بر رفاه مسافرین وتجار و در نتیجه رونق تجارت داشت. این روند تا زمان شاه عباس ادامه داشت. درزمان جانشینان وی خراسان بارها مورد هجوم ازبکان قرار گرفت اما آنان هرگز موفق نشدند تا سبزوار پیش روی نمایند. آخرین پادشاه صفوی برای حفظ تاج و تخت خود حاضر شد خراسان را به افاغنه بسپارد .