نام پژوهشگر: محمودرضا دستغیب بهشتی

بررسی مقایسه ای پیشگویی در ایران و هند در دوران باستان
پایان نامه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه شیراز - دانشکده ادبیات و علوم انسانی 1388
  مهری گلفشان   کتایون نمیرانیان

پیشگویی و اینده نگری همواره یکی از دغدغه های بشر در طول تاریخ بوده است. انسانها سعی در دانستن آن از طرق مختلف داشته اند، و همین تلاش منجر به تبدیل پیشگویی به جزیی از فرهنگ او شد. در این رساله پیشگویی در یارده فصل بین ایران و هند باستان مورد بررسی قرار گرفته است. فصل اول شامل مقدمه است. فصل دوم در بردارنده پیشگویی های دوران باستان است. فصل سوم شامل پیشگویی های دوران میانه ایران است و فصل چهارم پیشگویی های دوره نو و شاهنامه را در بر دارد. از فصل پنجم تا دهم، پیشگوی های هند آورده شده است، که این پیشگویی ها به ترتیب شامل پیشگویی های کالی یوگا،ظهور منجیان،آفرینش و دنیای مرگ و همچنین پیشگویی نادی است. در فصل یازدهم نتیجه رساله جای داده شده است، که در آن به بررسی مقایسه ای پیشگویی در ایران و هند باستان پرداخته شده است.

بررسی شخصیت اسفندیار در اوستا و شاهنامه
پایان نامه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه شیراز - دانشکده ادبیات و علوم انسانی 1387
  سارا باصری   کتایون نمیرانیان

چکیده بررسی شخصیت اسفندیار در اوستا و شاهنامه به کوشش سارا باصری پژوهش حاضر به معرفی و بررسی شخصیت اسفندیار در اوستا و شاهنامه می پردازد و تغییرات این شخصیت را در این متون بررسی می کند. از این رو سعی شده است تا جایی که امکان دارد نکات مشترک و متناقض در مورد این شخصیت در اوستا و شاهنامه مورد بررسی قرار گیرد. این پژوهش که به شیوه کتابخانه ای صورت گرفته مشمول 6 فصل می باشد. فصل اول تحت عنوان کلیات ارائه گردیده شامل تعریف و بررسی ضرورت تحقیق در زمینه اسطوره و حماسه، بیان مساله، هدف و روش و پیشینه تحقیق می باشد. در فصل دوم به بررسی اسفندیار در اوستا پرداخته شده است و فصل سوم به بررسی شخصیت اسفندیار در شاهنامه اختصاص یافته است. در فصل چهارم شخصیت اسفندیار در سایر متون مورد بررسی قرار گرفته و در فصل پنجم دیگر پهلوانان روئین تن مورد بررسی قرار گرفته اند. و در نهایت در فصل ششم به جمع بندی و نتیجه گیری و پیشنهادات پرداخته شده است. از آنجائیکه مطالب حول این شخصیت محدود و پراکنده می باشد پژوهنده سعی در ارائه رساله ای کامل و منسجم در این خصوص داشته است که امید است برای استفاده علاقه مندان مفید واقع گردد و شایان ذکر است که در این رساله از توضیح مطالب تکراری و تعریف اصطلاحات اوستایی و پهلوی که بارها در رساله های مختلف تعریف شده اند پرهیز شده است. زیرا که طرف خطاب ما در وهله اول و به خصوص در قسمتهای متون اوستا و پهلوی فرد متخصص و تحصیل کرده در این رشته بوده است. اما در قسمت شاهنامه و نتیجه گیری ها روی سخنان ما هم متخصص بوده و هم مردم فرهیخته و غیر متخصص و سعی شده که توجه آنها را به مواضع معنوی چندی جلب کنیم که برای معرفت ما به حال انسان مفید و آموزنده اند.

بررسی افعال و هزاورش ها در متن پهلوی ارداویرافنامه
پایان نامه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه شیراز - دانشکده ادبیات و علوم انسانی 1383
  مهدی کارگر   محمودرضا دستغیب بهشتی

چکیده ندارد.

ریشه یابی منتخبی از واژگان هم ریشه ی زبان های فارسی و انگلیسی
پایان نامه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه شیراز 1386
  زهرا کریمی باوریانی   محمودرضا دستغیب بهشتی

چکیده ندارد.

بررسی مقایسه ای مرگ در اساطیر ایران و مصر
پایان نامه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه شیراز - دانشکده ادبیات و علوم انسانی 1387
  الهام پورعبدالله   محمودرضا دستغیب بهشتی

چکیده ندارد.

ریشه شناسی واژه های منتخب گویش بوشهری
پایان نامه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه شیراز 1379
  عبدالعزیز بلادی   محمودرضا دستغیب بهشتی

هدف این رساله ثبت علمی تعدادی از واژگان منتخب گویش بوشهری و سپس ریشه شناسی آنها به موازات تحول زبان فارسی از دوره باستان تا عصر حاضر، به منظور جلب توجه زبانشناسان به اهمیت فوق العاده گنجینه واژگانی این گویش بوده است . در این پژوهش ابتدا به روش کتابخانه ای واژه ی مورد نظر از لابه لای منابع محلی از قبیل فرهنگ ها، سرودها، پژوهش های مردم شناختی و غیره استخراج گردید. سپس در مورد واژه های جمع آوری شده به لحاظ موقعیت جغرافیائی فرهنگی گویشوران، تلفظ واقعی و ویژگی های آوانگاشتی واژه ها و مفهوم دقیق آنها، بررسی های میدانی لازم به عمل آمد. در مرحله آخر، کار ریشه شناسی و تجزیه و تحلیل واژه های ثبت شده و معادل یابی آنها، مجددا با بهره گیری از روش کتابخانه ای و به طور عمده به کمک فرهنگ های معتبر اوستائی، فارسی باستان، پهلوی و فارسی نو به انجام رسید. در این پژوهش بیش از پانصد واژه محلی مستقل به دلیل اهمیت زبانشناختی به شیوه عملی به ثبت رسید، که کار ریشه شناسی حدود شصت و پنج درصد انها تا دوره باستان و حدود دوازده درصد نیز فقط تا دوره میانه امکان پذیر گردید. در این میان تعدادی از واژه های مربوط به گویش های همسایه و یا حتی برخی از واژگان فارسی نو نیز، به دلیل ارتباط ریشه شناختی با یک واژه محلی مطرح و مورد بررسی قرار گرفتند که در نتیجه برخی از واژه های فارسی نو نیز برای اولین بار ریشه شناسی شده و یا ریشه شناسی های تازه ای برای آنها پیشنهاد شد.

بررسی طلسم و ادعیه در ایران
پایان نامه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه شیراز 1379
  فرزانه فرشادی   محمودرضا دستغیب بهشتی

اسطوره ها ریشه هایی به بلندای سرگذشت پیدایش هر ملتی داشته و پاینده تر از هر واقعیتی امروزه پایه های فرهنگی و اعتقادی هر قومی را بنیان نهاده اند. آنچه که در پی آمده است به بررسی طلسم و ادعیه در ایران می پردازد، و آشکارا تاثیر بسیار روشن و قطعی بن مایه های اسطوره ایی را در جای جای آن می بینیم. این مجموعه در چهار فصل گردآوری شده است . فصل اول با مقدمه ی کوتاهی در خصوص نگرش ادیان آسمانی به پدیده جادوگری می پردازد، فصل دوم به پیدایش جادوگری و ریشه های احتمالی آن در بین انسانهای ابتدایی پرداخته و چگونگی دگرگون شدن و آمیختگی این اعتقادات با شیوه زندگی از دوران شکارورزی تا کشاورزی را بیان می کند، و گذری کوتاه بر تاریخچه پیدایش و گسترش اعتقادات ماسوی در ایران دارد. فصل سوم، به تقسیم بندی انواع طلسم و نحوه ی طلسم نویسی و شرایط ویژه آن اختصاص داده شده است که برای درک بهتر و روشن تر از موضوع در مواردی نمونه هایی نیز آورده شده است . در فصل چهارم به بررسی دعا از دیدگاه ادیان آسمانی اسلام، زردشتی و یهودی پرداخته شده است و کوشش شده است چندی از آفرین های همانند گردآوری شود تا نزدیکی کلام آسمانی در دین های یاد شده بیشتر از پیش دریافت گردد. در پایان یادآوری این نکته که نگارنده بدون هیچ پیش داوری به گردآوری مطالب گفته شده، اقدام نموده است و در کنار هم گذاشتن یافته ها به سادگی خوانندگان را به دریافت مفهوم و ماهیت این موضوع راهبر می گردد.

واژه نامه ریشه شناسانه گویش کردی بدره ایلام همراه با توصیف صوتی آ
پایان نامه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه شیراز 1369
  غلامحسین کریمی دوستان   محمودرضا دستغیب بهشتی

بدره از توابع استان ایلام است و در طول جغرافیایی 47 درجه و 2 دقیقه شرقی و عرض جغرافیایی 33 درجه و 18 دقیقه عرض شمالی واقع شده است . گویش ساکنان بدره کردی است .این گویش دارای 27 همخوان d /,/t/ ,/b/ ,/p/,/k/, /g/ ,/q /: /?/ , /v/ , /f/ , / s/ ,/z/ , /s/ , /x/, /h/ ,/j/ ,/c/ ,/m/ ,/n/ ,/n/ ,/i/ /l/ ,/r/ /f/ ,/w/ y/ ,/ 10 واکه ساده شامل /p/ ,/5/ ,/u/ ,/e/ ,/e/i/ ,/a/a/ : 5 واکه مرکب شامل /pu/ , /i /, /au/ ,/au/ , /ai/ : است . ساختمان هجائی آن c)c(v)c()c(است . در واژه نامه سه زبانه این پژوهش حدود 3500 واژه کردی، 3500 واژه فارسی و 2200 واژه پهلوی ساسانی وجود دارد1450 . واژه از این واژگان پهلوی با واژگان کردی و فارسی و یا با واژگان یکی از این دو زبان همانند یا هم ریشه اند . در فارسی نو، در مقایسه با کردی بدره واژگان بیشتری وجود دارند که با واژگان پهلوی ساسانی همانند یا هم ریشه است . پهلوی که یکی از زبانهای ایرانی میانه است در مقایسه با فارسی نو و کردی از افعال مرکب بسیار کمی استفاده میکند و در فارسی نو در مقایسه با کردی افعال مرکب بیشتری دیده می شود . بین واژگان کرد، فارسی و پهلوی روابطی وجود دارد که از این روابط میتوان قواعدی مانند آنچه در زیر آمده است استخراج کرد .-1 هر گاه بعد از /a/ در پهلوی / t/ دیده میشود، در فارسی نو / d/ و درکردی /y / آمده است .- 2 هر گاه در پهلوی و فارسی ترکیب - st میاید، در کردی - ss - دیده میشود. -ak - 3 پایانی پهلوی در فارسی بصورت - e و در کردی بصورت - a ظاهر میگردد. -4 هرگاه بین دو صورت باواک در پهلوی / t/ دیده میشود، در فارسی / d/ مشاهده میگردد و در کردی هیچکدام از این همخوانها دیده نمیشود .- 5 نشانه اسم مصدر ساز در پهلوی -isn در فارسی - es و در کردی est است . / e / - 6 پهلوی، اغلب در فارسی / i/ و درکردی / e / است .-7 بجای پیشوند نفی an - یا a - در پهلوی، در فارسی na - و درکردی na یا na دیده میشود .- 8 پیشوند پهلوی ham در فارسی بصورت ham و در کردی بصورت hau مشاهده میشود .- 9 هر گاه در پهلوی پیشوند ape - دیده میشود، در فارسی bi - و در کردی be میاید .

بررسی زامیاد یشت آوانویسی، برگردان، یادداشتها، واژه نامه
پایان نامه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه شیراز 1378
  حسین نجاری   محمودرضا دستغیب بهشتی

تغییر و تحول زبانی، مانند همه پدیده های اجتماعی دیگر، امری اجتناب ناپذیر سات . زبان فارسی امروز، شکل تحول یافته ای از زبانهای کهن ایران باستان است و زبان فارسی باستان و اوستایی متعلق به دوره باستان از تحول تاریخی زبان فارسی هستند. اوستا، کتاب مقدس زردشتیان، تنها مکتوبی است که بیانگر سیر تحول صرفی و نحوی زبان فارسی است . اهیمت بررسی اوستا، تنها به مطالعه اشتقاق واژگان زبان فارسی محدود نمی گردد بلکه از دیدگاه فلسفی، دین شناسی، جامعه شناسی، تاریخ، اسطوره شناسی و ... نیز ارزشمند می باشد. این پژوهش ، با تکهی بر دانش اوستایی، به بررسی یشتی کهن، حماسی و بسیار دلکش از مجموعه یشتهای اوستا پرداخته و از دو جنبه حایز اهمیت است : نخست از دیدگاه زبان شناسی، بیانگر سیر تحول صرفی و نحوی واژگان زبان فارسی است . دیگر اینکه، با پرداختن به موضوع فرکیانی که همانا عبارت از فروغ، شکوه و بزرگی و اقتدار مخصوصی است که از سوی اهورامزدا به پیامبر و کیان و پادشاهان و پهلوانان اعطاء می گردد و تجلی ظاهری آن نورانی بودن صورت شخص فرهمند است ; تاریخچه و سیر انتقال این بارقه ایزدی را از اهورامزدا بررسی نموده و پس از پرداختنی به شاهان پیشدادی و کیانی و ایزدان و پهلوانان آیین مزدیسنا تا رسیدن به سوشیانتهای آیین زردشت و استوت ارته (آخرین نجات بخش آیین زردشت) پیگیری نموده سات . زامیادیشت دارای پانزده کرده (فصل) و نود و شش بند بوده، به دو بخش اصلی تقسیم می شود: بندهای یک تا هشت فهرستی از کوههای ایران زمین است که رابطه آن با فرکیانی در اساطیر چین نیز بررسی شده است . در بندهای نه تا نود و شش نیز به ستایش فر پرداخته شده است . این یشت با سیستان ارتباط دارد. همچنین، زمینه ای ارزشمند برای شناخت بهتر شیوه تفکر ایرانیان باستان، آشنایی با فرهنگ کهن و مباحث اسطوره ای و حماسی را ارائه می نماید.

بررسی ریشه شناسانه واژگان گویش بافت
پایان نامه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه شیراز 1379
  یوسف فرهادی راد   محمودرضا دستغیب بهشتی

بافت یکی از شهرستانهای جنوب شرقی استان کرمان می باشد و در فاصله 35-65 درجه طول جغرافیایی و 30-29 درجه عرض جغرافیایی با مساحت 13160 کیلومتر مربع در شرق وجنوب شرقی کوههای لاله زار (کوه شاه)واقع شده است. اکثر مردم آن فارس زبان و به گویش بافتی صحبت می کنند. دین آنها اسلام و مذهبشان شیعه است. از نظر فرهنگی ویژگیهای خاص خود را دارا هستند. در این واژه نامه 525 واژه گویش بافت وتقریبا به همین تعداد واژه های پهلوی و فارسی نو بررسی شده اند. در ریشه شناسی هر کدام از این واژه ها تا حد امکان ریشه باستانی آنها در زبانهای هند و ایرانی و گاهی هند و اروپایی آمده است. علاوه بر واژه های هم ریشه واژگان گویش بافتی، واژگان زبانها و گویش های ایرانی نو نیز مورد بررسی قرار گرفته است. مقایسه این واژه ها نشان می دهد که الف: گویش بافتی وابسته به گروه زبانهای ایرانی است و از نظر خصوصیات آوایی، واژگان و معنایی رابطه مستقیم با این زبانها دارد. ب: به مرور زمان تحولات قانونمندی از نظر آوایی در واژگان زبانها و گوش ها روی داده است. ج: همه این زبانها و گویش ها از طریقی به یک زبان مادر بستگی دارند. د: با استفاده از ریشه شناسی واژه ها، آموزش زبانهای خویشاوند برای گویشوران یکدیگر آسانتر خواهد شد. - تحولات آوایی1- ‏‎/a/‎‏ پهلوی و فارسی نو اگر بیش از همخوان ‏‎/n/‎‏ پدیدار شود و پس از این همخوان نیز واکه به کار رفته باشد، در این گویش در بعضی مناطق ‏‎/o/‎‏ و در بعضی مناطق دیگر به صورت ‏‎/u/‎‏ ظاهر می شود. 2- درگویش بافتی و در فارسی امروز ‏‎/v/‎‏ آغازی پهلوی و زبانهای باستانی به ‏‎/g/‎‏ تبدیل شده است. 3- گاهی اوقات ‏‎/v/‎‏ بستانی و میانه در آغاز واژه در فارسی و در گویش بافتی به ‏‎/b/‎‏ تبدیل می شود و ممکن است در بعضی کلمات در این گویش ‏‎/v/‎‏حفظ شود. 4- ‏‎/ow/‎‏ در فارسی، در بافتی به شکل ‏‎/ew/‎‏ نمودار می شود.5- ‏‎/oh/‎‏ فارسی، در گویش بافتی به شکل ‏‎/a/‎‏ ظاهر می شود. 6- ‏‎/a/‎‏ بیش از همخوان ‏‎/m/‎‏ در فارسی، در بافتی به شکل ‏‎/o/‎‏ ظاهر می شود. 7- برخلاف پهلوی و فارسی نو در بسیاری از واژه ها، واکه ‏‎/a/‎‏ در بافتی به شکل ‏‎/e/‎‏ نمایان می شود. 8- در بعضی واژه ها که همخوان ‏‎/p/‎‏ پهلوی در فارسی امروز تبدیل به ‏‎/f/‎‏ شده است در این گویش خود ‏‎/p/‎‏ حفظ شده است. 9- ‏‎/v/‎‏ پهلوی و فارسی در بعضی از واژه ها در این گویش تبدیل به ‏‎/b/‎‏ می شود.10- ‏‎/d/‎‏ پهلوی و فارسی در بعضی کلمات به خصوص در پایان کلمه هنگامیکه بعد از یک همخوان واقع شود به ‏‎/t/‎‏ تبدیل می شود.

بررسی مقایسه ای ایزدباد در اساطیر ایران
پایان نامه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه شیراز 1380
  معصومه باقری حسن کیاده   محمودرضا دستغیب بهشتی

باد که یکی از عناصر چهارگانه می باشد، و از قدیم الایام مورد ستایش و پرستش بوده است، در اوستا با دو نام، وایو و واته خوانده می شود. وایو بیشتر جنبه معنوی این عنصر و واته جنبه مادی آنرا به نمایش می گذارد. وایو زمانی از مقتدرترین ایزدان شرق ایران بوده است. خدایی قاهر که فضای میان دو قلمرو روشنایی و تاریکی را در اختیار داشته است او به ستایندگان پیروزی می بخشد، در عین حال چهره ای شوم دارد، چرا که مرگ مسیر وایوی بیرحم است و کسی را یاری گریز از آن نیست. به دلیل همین دو جنبه ای بودن، این خدای بزرگ آریایی در دوره میانه تبدیل به دو شخصیت می شود؛ شخصیت اهورایی و شخصیت اهریمنی: وای به و وای بد. وای به خدای جنگ و باروری و از یاوران اهورامزدا و امشاسپندان است، در حالیکه وای بد دیو مرگ و از همکاران اهریمن می باشد. آنچه در این رساله می آید، بررسی و شناخت ایزدباد از دیرباز تاکنون در ایران می باشد. در تهیه مطالب این رساله کوشش شده تا حد امکان از منابع اصلی و دست اول مانند اوستا، ارداویرافنامه، بند هش، گزیده های زادسپرم ..... برای دستیابی به اصل اسطوره استفاده شود. نیز با کمک شاهنامه فردوسی، بازماندن این اسطوره را در فرهنگ ایران پس از اسلام مورد بررسی قرار می دهیم. در این رساله سعی شده تا آنجا که ممکن است بررسی کاملی از این اسطوره بدست آید، و حتی روایات عامیانه نیز مورد توجه قرار گرفته است. این تحقیق در شش فصل انجام شده است، که پنج فصل نخست آن به بررسی تحول این اسطوره در ایران پیش از اسلام می پردازد، و در فصل ششم آن تحویل این اسطوره در داستانهای حماسی ایران پس از اسلام مورد بررسی قرار می گیرد، و از اعتقاد به وقوع توفان در اساطیر ایرانی صحبت خواهد شد.

بررسی ماه یشت و ماه نیایش
پایان نامه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه شیراز 1381
  مژگان صالحی مرزیجرانی   محمودرضا دستغیب بهشتی

زبان، تاریخ و دین به هم وابسته اند . شناخت یک ملت بدون آگاهی و شناخت از زبان و دین آن ملت ممکن نیست . در این رساله به دو بخش ازاوستا به نامهای ماه یشت و ماه نیایش در حوزه زبان پرداخته شده است . اسطوره ایزد ماه که به حوزه دین وابسته است نیز بررسی شده است. پس از ذکر پیشگفتاری در باب زبانهای ایرانی باستان، از جمله اوستا، هر کدام از دو متن اوستایی در دو فصل جداگانه ، آوانویسی و به فارسی نو برگردانده شده است. اسطوره ایزد ماه در ایران و در میان سایر ملل نیز در فصلی جداگانه آمده است. درانتها واژه نامه بسامدی متون مذکور آمده است.

واژه نامه ریشه شناسنامه گویش خنجی
پایان نامه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه شیراز 1381
  بهنام نورایی   محمودرضا دستغیب بهشتی

پژوهش حاضر به ریشه شناسی گویش خنجی-یکی از گویشهای لارستانی-می پردازد. واژگان بررسی شده به فارسی امروز نرسیده یا اگر معدودی از آنها در فارسی نو دیده می شوند با دگرگونیهای معنایی ، آوایی، و یا هر دو همراهند. نگارنده در پی آن است با ریشه شناسی واژگان ضمن زنده کردن و ثبت آنها-که در حال فراموشی و خاموشی اند-هر چند اندک بر ثروت واژگانی زبان فارسی بیافراید و با اثبات اینکه گویش گفته شده ادامه منطقی زبانهای دوره باستان و میانه است، اندوخته ای گرد آورد که به کمک آن نقاط تاریک و ناآشنای تاریخی ، مردم شناسی ،آئینی و ... گویشگاه را روشن نماید.

آئین سفر در هفت خان رستم و اسفندیار و حماسه ادیسه
پایان نامه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه شیراز 1381
  شیدا شاه سنی   محمودرضا دستغیب بهشتی

اغلب ملت ها در ادبیات خویش دارای اساطیر و داستانهایی هستند که بیانگر آرزوها و تمایلات ، تاریخ و بیان احساسات آن ملت است. قهرمانان در این داستانها اغلب سفری در پیش رو دارند که این سفر خود دارای آئین و مناسکی است .پژوهش فوق به بررسی نمادها و تصاویر، استعارات و وقایع پیش آمده در دو هفت خان رستم و اسفندیار و حماسه ادیسه می نشیند.

بررسی آفرینگان ها
پایان نامه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه تهران 1365
  محمودرضا دستغیب بهشتی

چکیده ندارد.