مقدمه و هدف : با توجه به قابلیت های پرتو ایکس در تشخیص و درمان بیماری ها، کاربرد آن در پزشکی به سرعت رو به گسترش نهاده است. پس از مشخص شدن این مسئله که میزان صدمات ناشی از پرتو به نوع و میزان پرتوی دریافتی بستگی دارد، تحقیقات بسیاری برای اندازه گیری پرتوها و آثار زیانبار ناشی از آنها صورت گرفت که همچنان ادامه دارد. یکی از اقدامات لازم جهت پیشبرد هدف فوق، دزیمتری در بخش های پرتونگاری و پرتودرمانی است. هدف از این مطالعه اندازه گیری دز جذبی تعدادی از ارگان های حساس ناحیه سر و گردن در تکنیک های مختلف رادیوگرافی و مقایسه ی آنها با یکدیگر است. مواد و روش ها: در این مطالعه جهت اندازه گیری دز جذبی ارگان ها از دزیمترهای ترمولومینسانس و یک فانتوم راندو مرد معادل بدن انسان، استفاده شد. دزیمترها در مناطق خاص فانتوم مربوط به ارگان های چشم، پاروتید، تیرویید، اکسیپیتال و tmj قرار داده شدند، تکنیک های رادیوگرافی پانورامیک، واترز، کالدول، توموگرافی کامپیوتری با اشعه مخروطی و رادیوگرافی مفصل تمپورومندیبولار با تنظیمات خاص، انجام شد و میانگین دز جذب شده بوسیله دزیمترهای مربوط به هرکدام از ارگان ها محاسبه شد. یافته ها: کمترین میزان دز جذبی مربوط به چشم در تکنیک رادیوگرافی پانورامیک با دز پایین است و بیشترین دز جذبی مربوط به مفصل تمپورومندیبولار در تکنیک cbct با رزولوشن نرمال بدست آمد. ارگان های پاروتید و اکسیپیتال در تکنیک های پانورامیک انجام شده بیشترین میزان دز جذبی را داشتند و چشم کمترین دز را دریافت نمود.بیشترین دز جذبی در تکنیک tmj مربوط به ارگان های تیرویید و پاروتید بدست آمد و کمترین میزان دز جذبی در ناحیه چشم بود.در بررسی مجموع دز جذبی ارگان های مشابه در تکنیک های واترز و کالدول،کمترین دز جذبی مربوط به مفصل تمپورو مندیبولار وبیشترین دز جذبی در نواحی پاروتید و اکسیپیتال بود. در اکثر cbct های انجام شده، پاروتید دارای بیشترین دز دریافتی بود، اما در دو تکنیکcbct ناحیه سینوس، tmj و چشم دارای بیشترین مقدار دز بودند. نتیجه گیری: تکنیک رادیوگرافی cbct در مقایسه با تکنیک های روتین دوبعدی چون: پانورامیک، واترز، کالدول و رادیوگرافی tmj در شرایط مختلف رزولوشن و تنظیمات اکسپوژر متفاوت همچون میلی آمپر و ولتاژ، گاه دارای دز پایین تر، در مواردی دارای دز های نزدیک به هم و گاهی دارای دز بالاتری بوده است. بنابراین بطور کلی نمی توان این تکنیک ها را بر اساس دز دریافتی، دسته بندی کرد. و لازم است با در نظر گرفتن مجموعه ای از عوامل همچون اطلاعات مورد نیاز در برابر دز تحمیل شده به بیمار، تکنیک رادیوگرافی مورد نیاز را انتخاب کرد. کلمات کلیدی: 1-دزیمتر ترمولومینسانس 2-فانتوم راندو 3-توموگرافی کامپیوتری با اشعه ی مخروطی 4-تصویربرداری پانورامیک 5-تصویربرداری کالدول و واترز

یکی از پارامترهای محیطی که همیشه باید مورد پایش قرار بگیرد، تابش محیطی می باشد. برخلاف تصور عموم بیشترین دز تابش رادیواکتیوی که ما دریافت می کنیم ناشی از پرتوگیری از مواد پرتوزای موجود در سنگ ها و خاک های پیرامون است. با توجه به اهمیتی که تابش طبیعی دارد، هدف از انجام این پژوهش بررسی پرتوزایی طبیعی در بعضی از لیتولوژی های خاص ایران می باشد. به همین منظور از 18 لیتولوژی مختلف در چهار گروه کلی سنگ های آذرین، بوکسیت و گل قرمز، زغال سنگ ها و رسوبات واقع در محدوده ایران عملیات نمونه برداری صورت پذیرفت. از آنجایی که علت پرتوزایی طبیعی حضور رادیونوکلوئیدهای پرتوزا است لذا مطالعه پرتوزایی طبیعی متأثر از ژئوشیمی سری های پرتوزا می باشد. به همین منظور در این پژوهش پیش از نمونه برداری ابتدا به ژئوشیمی سری های پرتوزا پرداخته شد و سپس بر اساس آن محل های نمونه برداری انتخاب شد. رادیواکتیویته نمونه ها پس از آماده سازی در متد آزمایشگاهی و با استفاده از طیف سنج گاما- بتا موجود در آزمایشگاه گاما اسپکترومتری دانشگاه تبریز اندازه گیری شد. اکتیویته هر رادیوایزوتوپ از روش اسپکترومتری و با استفاده از پنجره های پیشنهادی آژانس بین المللی انرژی اتمی (iaea) اندازه گیری شد. برای بررسی بیشتر و شناسایی نوع و منشأ پرتوزایی از تعدادی از نمونه ها مقاطع نازک میکروسکوپی تهیه شد. سپس نتایج بدست آمده از اسپکترومتری نمونه ها با فراوانی کانی های پرتوزا و مطالعات ژئوشیمیایی مورد بحث قرار گرفت. در نهایت پرتوزایی نمونه ها با لیتولوژی های مشابه در دیگر نقاط جهان مورد مقایسه قرار گرفت و برای بررسی زیست محیطی تابش تولید شده پارامترهای محیطی مرتبط همچون دز سالیانه (de)، معادل رادیوم (raeq)، شاخص خطر تشعشعات داخلی (hin) و شاخص خطر تشعشعات خارجی (hex) محاسبه شد. نتایج حاصل از محاسبه شاخص ها بیانگر این امر بودند که یک نمونه گرانیتی (گرانیت تربت جام) و تمامی نمونه های گل قرمز و به خصوص یک نمونه زغال سنگ پرتوزایی بیشتر از حد استاندارد داشته و موارد استفاده از آن ها باید با ملاحظات ویژه ای صورت بپذیرد.