نام پژوهشگر: بهناز صادق پناه

ارجاع به خود در عکاسی معاصر
پایان نامه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه تربیت مدرس 1390
  بهناز صادق پناه   رضا افهمی

خود ارجاعی از خصیصه های مهم هنر معاصر است، به این معنی که در عصر حاضر بسیاری از متون هنری به گونه ای مستقل و خودبسنده، به بازنمایی خودشان یا متون هنری دیگر می پردازند. در عرصه ی عکاسی نیز از دهه های 70-1960 طیف وسیعی از عکس ها از عکس بودن خود می گویند و به خودشان، رمزگان عکس یا عکس های دیگر ارجاع می دهند که در دو گونه ی اصلی فراعکس و فراعکس خودارجاعانه قرار می گیرند. با توجه به جایگاه ویژه ی فراعکس ها و فراعکس های خودارجاعانه در جریان عکاسی معاصر، پژوهش حاضر قصد دارد به واکاوی مقوله های بازنمایی و نشانه شناسی در عکس های مذکور پرداخته و از دیدگاه نشانه شناسی، تغییرات ساحت نشانه ها و ارجاع را در این حوزه نشان دهد. چهارچوب نظری پژوهش بر نظریه ی نشانه شناسی و پساساختارگرایی متکی است و پژوهش به روش توصیفی بوده و با اتکا به بررسی های کتابخانه ای انجام شده و پس از استخراج اطلاعات، تحلیل و پالایش یافته ها، فرضیه مورد سنجش و بررسی قرار گرفته است. نتایج پژوهش نشان می دهد، پیش از ظهور فراعکس، بازنمایی در عکس ها معطوف به واقعیات بیرونی یا واقعیت ذهنی عکاس و بیرون از حوزه خود رسانه عکاسی است؛ اما در فراعکس ها بازنماییِ گفتمان عکاسی در لایه ی اول تولید معنا و بازنمایی واقعیت بیرونی در صورت اعتنا، در لایه های بعدی تولید معنا قرار می گیرد از اینرو فراعکس ها زبان و گفتمان ویژه خود را بازنمایی نموده و بازنمایی بازنمایی محسوب می شوند.همچنین در نشانه شناسی دوگانه ی سوسوری و سه گانه ی پیرسی، میان نشانه و آنچه نشانه به آن ارجاع می دهد تمایز وجود دارد، اما فراعکس ها نشانه هایی هستند که به خود یا وجوهی از خود، ارجاع می دهند و ابژه و نشانه با هم پیوند خورده و نوعی فرانشانه را پدید می آورند.