چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

کتاب تجزیه الامصار و تزجیه الاعصار، مشهور به تاریخ وصاف، تألیف عبدالله شیرازی، ملقب به وصاف الحضره، یکی از مهم ترین متون تاریخنگاری ایرانی است. این نوشتار می کوشد با شناخت بینش تاریخی مولف،از طریق بررسی شاخصه هایی چون 1) بینش معرفت شناسانه؛ 2) بینش شریعت مدارانه؛ 3) بینش هویت گرایانه؛ 4)بینش علی و نگرش انتقادی؛ 5) بینش اجتماعی، چگونگی بازتاب این بینش را در تاریخنگاری وی بازجسته و تأثیر آن در روش تاریخنگاری او تحلیل کند. برای تحقق این هدف، پرسشی چنین مطرح است: بینش تاریخی وصاف بر روش تاریخنگاری وی چه تأثیری داشته است؟ در پاسخ به این پرسش، فرضیه زیر ارائه شده است: بینش تاریخی وصاف بر روش تاریخنگاری او تأثیر داشته و سبب اتخاذ روش علّی، انتقادی بر پایه بی طرفی تاریخی از سوی وی شده و تاریخنگاری وی را از واقعه نگاری به سطحی نزدیک به آن چه که امروز تاریخنگاری علمی خوانده می شود، ارتقا داده است. وصاف به علم بودن تاریخ باور داشته، برای آن موضوع و روش قائل بوده و در روش تاریخنگاری خود به دو رویکرد انتقادی و علّی توجه داشته و کوشیده است با نزدیک شدن به بی طرفی تاریخی، بینش تاریخی را از مرزهای سنتی و رایج آن فراتر ببرد. او بر پایه منابع مکتوب وشفاهی و از همه مهمتر مشاهدات شخصی، اسناد و مدارک ونامه های معتبر به تألیف کتاب پرداخته است. افزون بر آنچه آمد، وصاف شیرازی تاریخ را به حکمت عملی نزدیک ساخته و آن را محملی برای انعکاس آن قرار داده است. چنانکه یکی از مهمترین فواید مطالعه علم تاریخ را بهره مندی حکومتگران از آن قرار داده است. از سوی دیگر بینش اجتماعی وصاف سبب روی کرد جدی او به مسائل اجتماعی، اقتصادی جامعه و محدود نکردن اثر خویش به یک اثر صرفاً سیاسی ونظامی شده است. چنانچه اثر او مجموعه ای از اطلاعات اجتماعی، اقتصادی، مالی و دیوانی است .

بررسی نقش سیاسی و اجتماعی امرای نظامی عصر سلجوقی، از آن جهت که حاکمان سلجوقی خود ویژگی های نظامی گری داشتند، امری در جهت بازشناسایی ساختار حکومت و به تبع آن جامعه ی عصر سلجوقی محسوب می گردد. از این رو، شناسایی پایگاه سیاسی و اجتماعی امرای نظامی، به عنوان عناصر درگیر در جامعه ی آن عصر، و چگونگی سامان یابی آن ها در درون این جامعه، در شناسایی جهت گیری ها و گرایش های این عناصر قدرت موثر نشان می داد. در جهت بازشناسایی گرایش های امرای عهد سلجوقی و تاثیر آن در جامعه ی آن عصر، با استفاده از تلفیقی از نظریات جامعه شناسی در حوزه ی ساختارگرایی و کارکردگرایی و هم چنین نظریات علم سیاست در حوزه ی نظامی گری و تمامیت خواهی به دنبال تبیین الگوی رفتاری امرای نظامی عهد سلجوقی، در یک ساخت کلان هستیم، تا بدین طریق، این عناصر در یک الگوی فراگیر مورد بررسی قرار گیرند. به همین منظور با مطالعه ی پایگاه این امرا و چگونگی جای یابی آن ها در درون این ساختار، به گروه بندی هایی از امرا (امرای درباری، امرای اقطاع دار و غیره) دست می یابیم که این عناصر نظامی در درون آن جای می گرفتند و متعاقب آن، با استفاده از عوامل دیگری هم چون سازمان غلامان و نهاد اتابکی به نیروهای مسلط در روابط سیاسی و اجتماعی تبدیل می شدند. به دنبال جای یابی این امرا در درون بافت حکومت سلجوقی و توان یابی آن ها در حوزه های سیاسی و اجتماعی، گرایش نیروهای نظامی به سمت تسلط بر تمام شئون حکومتی سوق می یافت که از آن طریق در جهت تضعیف حکومت سلجوقی و به دنبال آن شکل گیری حکومت های مستقل عمل می نمود. واژگان کلیدی: امرای نظامی، پایگاه سیاسی و اجتماعی، سازمان غلامان، نهاد اتابکی، امیر- غلامان.

در بخش اول اوضاع طبیعی را که مشتمل بر ناهمواریها، آب و هوا، پوشش گیاهی و زندگی جانوری منطقه است و همچنین راهها و مراکز ارتباطی تنکابن را به اختصار شرح دادم تا بستر جغرافیای طبیعی که مسلما بر جغرافیای تاریخی تاثیرگذار است ، روشن شود. در بخش دوم ابتدا به شرح وجه تسمیه گیلان و طبرستان پرداختم و با استناد به منابع، حدود و ثغور این دو ولایت را مشخص کردم پس از آن جایگاه منطقه تنکابن و وجه تسمیه آن را به تفصیل بررسی نمودم و در بخش سوم طوایف و تیره های معروف تنکابن را که از دوران باستانی در منطقه حضور داشتند با اتکا بر منابع بررسی کردم. بررسی رویدادهای تاریخی و سیاسی منطقه و مسیر پرفراز و نشیبی که اقوام طوایف مختلف این منطقه در گذر زمان پیمودند از مسایل جالبی است که یکی از بحث های اساسی این پژوهش را تشکیل می دهد. در بخش چهارم ییلاقات و نواحی کوهستانی تنکابن که از قدمتی طولانی برخوردارند، مورد بررسی قرار گرفته است . مرکز ثقل این بخش صرفا جغرافیای تاریخی نواحی مذکور بوده است . بخش پنجم اوضاع سیاسی تنکابن از ورود اسلام به ایران تا روی کار آمدن خاندان خلعتبری و قدرت گیری آنها که همزمان با روی کار آمدن آقامحمدخان قاجار می باشد، بررسی شد. به علت سکوت منابع از اوضاع سیاسی تنکابن در دوره های مختلف تاریخی سعی شده تا ذیل حوادث دیلمان درباره اوضاع سیاسی تنکابن را تحقیق نمایم. به طور کلی از روی کار آمدن خاندان خلعتبری و حکومت مستقل آنها در منطقه تنکابن جز در دوره های کوتاهی این منطقه تابعی از حکومت گیلان و دیلمستان و گاهی نیز رستمدار و طبرستان محسوب می شد. در بخش ششم اوضاع فرهنگی تنکابن مورد پژوهش قرار گرفته است . به دلیل مشکلاتی که در بررسی مسائل فرهنگی منطقه وجود دارد مهم ترین دلیل آن هم مکتوب نبودن زبان و ادبیات گیلکی است ، تحقیق درباره این موضوع با دشواریهای فراوانی روبروست . در بخش هفتم به دلیل قدمت منطقه آثار زیادی از دوران های مختلف چه به صورت قلاع چه به صورت اماکن مذهبی که بیشتر مربوط به عصر اسلامی است باقی مانده است . در این بخش نیز سعی کردم با استفاده از تحقیقات میدانی، قدمت و حوادث مربوط به آن را ریشه یابی نمایم.

این رساله شامل هفت بخش است : بخش نخست : به بیان مسئله و طرح سوالات و فرضیات و واژگان و روش پژوهش اختصاص دارد. بخش دوم: به بررسی و معرفی متون و منابع تاریخی می پردازد. بخش سوم: به بررسی ابزارهای سیاست مالی اختصاص دارد که شامل انواع منابع درآمد مانند خمس ، زکات و فیء می باشد. بخش چهارم: تحت عنوان سیاست های مالی امویان به تبیین آراء و سیاست های مالی خلفا و بعضا" عمال آنان در این دوره پرداخته می شود. بخش پنجم: به بررسی موارد مصرف درآمدهای بیت المال یا نحوه تخصیص درآمدهای دولت در این دوره اختصاص یافته است . بخش ششم: موقعیت خراسان در دوره امویان را مورد بررسی قرار می دهد که به مسائلی چون موقعیت جغرافیایی خراسان، فتح خراسان، اوضاع اداری - اجتماعی، مهاجرت اعراب به این منطقه و فتوحات آنان از این پایگاه می پردازد. بخش نهایی این رساله، نتایج سیاست های مالی امویان را بر تحولات اجتماعی خراسان مورد بررسی قرار می دهد. تحولاتی که سرانجام موجبات سقوط دولت اموی را فراهم آورد.

این رساله در چهار فصل مورد بررسی قرار گرفته شده است : در فصل اول پس از ذکر چگونگی پذیریش تشیع توسط ایرانیان وضعیت شیعیان امامیه به صورت مختصر در زمان حکومت های حاکم بر ایران تا آمدن مغولها بررسی شده است . فصل دوم به حمله مغول به سرزیمن ایران و پیامدهای سیاسی - اقتصادی و اجتماعی ناشی از این یورش و واکنش ایرانیان در برابر قوم جدید اختصاص یافته است . فصل سوم به اعتقادات و مذهب مغولها در زمان قاآنها و سپس عصر ایلخانان و پذیرش اسلام توسط مغولها و در این میان تاثیر اسلام بر اوضاع سیاسی و مذهبی ایران پرداخته شده است . در فصل چهارم به اصلی ترین قسمت تحقیق یعنی زمینه های گسترش تشیع در عصر ایلخانان پرداخته شده است ، زمینه هایی چون عدم وجود حکومتی قدرتمند مداقع اهل سنت بر اثر سقوط عباسیان، سقوط اسماعیلیان به عنوان مزاحمان و رقیبان اصلی شیعیان امامیه، فعالیت بسیار گسترده و نزدیکی علما و دانشمندان شیعی به مراکز قدرت پذیرش تشیع توسط تعدادی از حاکمان ایلخانی و امرای مغول، وجود پایگاههای شیعه نشین و در نهایت همگامی تشیع با تصوف برای رسیدن به اهداف اصلی خود.

یکی از اصلی ترین بخشهای معرفت تاریخ، اندیشه سیاسی است ، که عرصه گسترده ای از تاریخ را تحت پوشش داشته و دارد، اگر در گذشته تاریخ را برای عبرت می خواندند و م ی آموزاندند، امروز تاریخ را بخاطر کارکردهای عملی اش در زندگی حال و منافع آینده آن، می شناسند. بنابراین تاریخ امروز معرفتی کارکردی است و کمتر کسی یافت میشود که تاریخ را برای گذشته بخواند تاریخ اندیشه سیاسی از قدیم ترین بخشهای معرفت تاریخی و شاید بتوان گفت کهنترین بخش تاریخ است ، چه این یک واقعیت است که بشر همیشه با این اندیشه، که چه کسی و چگونه و چرا باید حکومت کند؟ می زیسته است ، هیچ زمانی این سوالات فراموش نشده، و البته در هر دوره ای بسته به دوران بشر بوده است . در جامعه ما کمتر، عالمی در رشته های مختلف تاریخی، فلسفی، ادبی،... وجود دارد که به نوعی درگیر این سئولات نشده باشد، و در مفهومی بازتر به "نقد" حاکمیت و حکومت نپرداخته باشد، اما تحلیل، تبیین و نقد و بررسی حکومت ، بسته به فضای حاکم بر هر جامعه ای بگونه ای بیان شده است که بایستی آنها را از لابلای متون مختلف جستجو کرد، یکی از مهمترین شیوه های نقد و بیان اندیشع سیاسی، شیوه "پند و اندرز و نصایح مشفقانه" است ، که ملایمترین و محتاطترین زبان گفتار سیاسی است . بیان پند و اندرز و گفتارهای نصیحت گونه کم خطرترین شکل نقد حکومتهاست ، و میزان "بسته بودن" فضای سیاسی آن جامعه را نشان می دهد. اصولا اندرزنامه نویسی "نقد درونی حکومتهای استبدادی" زیرا حکومتهائی که دارای ایدئولوژیهای رسمی دینی و مذهبی هستند، اصولا نقد بیرونی را برنمی تایند، بلکه حداکثر شعاع نقد آنها، حلقه بسیار بسته محرمیت آنهاست "هر که درین حلقه نیست فارق (یا بعبارت بهتر خارج) ازین ماجراست " که از آنها تفسیر و نعبیر به لهل عناد دشمن برانداز شده است .

در پی تهاجم وحشیانه اردوی مغول به سرکردگی چنگیزخان، در طول راه اکثر شهرها منهدم و رودخانه ها در راستای اجرای روش ها جنگی آنها از مسیر خود منحرف می شد و روی صحرا از گریختگان و اجساد کشتگان پوشیده می گشت ، و اغلب بعد از عبور مغولها از هر شهر یا آبادی، فقط گرگها و کلاغها مخلوقات زنده ای بودند که در نواحی آباد و پرجمعیت سابق برای خوردن گوشت اجساد مردگان، منزل می گزیدند، و بدین وسیله مسیر طبیعی اکثر تمدنهای غرب آسیا را عوض نمودند و اختلال عمده ای در پیشرفت و ترقی آثار تمدنی بوجود آوردند. اکنون باید دید که چه رازی در زندگی چنگیز بوده که اینچنین از زندگی قبیله ای در عمق صحرای گبی، دارای چنان قدرت و عظمت گردید که بر حکومت های سرزمین های وسیع و متمدن چین، ایران، نایمان و روس غلبه یافت و دارای چه نبوغ و استعدادی بوده که نامش به عنوان عالیترین فرمانده نظامی در طول تاریخ ثبت شده و دارای چه قوه تعقل و تفکری بوده که دستورات و یاساهای وی در سراسر سرزمین های متصرفی، بی چون و چرا به مرحلهء اجرا درآمد و در سایه قوانین وی، یک امنیت مطلق از کرانه های دریای چین تا شرق ایران و قفقاز بوجود آمد و حتی مدتها بعد از مرگ وی، یاساها و بیلیک های او (پند و اندرز او) سرلوحهء برنامه های خانهای بعدی مغول شد. در این تحقیق بیشتر از منابع دست اول بویژه جامع التواریخ، جهانگشای جوینی، سیرت جلال الدین منکبرنی و چندین کتاب معتبر تاریخی دیگر که در قرنهای هفتم و هشتم هجری نوشته شده و در فصل مربوط به بررسی و معرفی منابع همین رساله بدانها اشارات مبسوطی خواهد شد، همچنین دهها کتاب تحقیقی و پژوهشی از جمله تاریخ مغول از مرحوم عباس اقبال آشتیانی، مغول در ایران از بر تولد اشپولر، نظام اجتماعی مغول ترجمه خانم دکتر شیرین بیانی که در فهرست منابع و ماخذ اشاره خواهد شد، استفاده شده است .

این رساله تحت عنوان ((جایگاه سیاسی غلامان در تاریخ ایران)) (از سامانیان تا پایان ایلخانیان) از چهال فصل تشکیل شده است. در فصل اول با عنوان ((ورود بردگان به جهان اسلام و جایگاه اجتماعی آنان)) به عوامل گریزناپذیر اسارت و بردگی کفار در زمان حیات پیامبر (ص) توجه گردیده سپس به تشریح دلایل فتوحات و ورود خیل عظیم بردگان به جهان اسلام در زمان خلفای راشدین، بنی امیه، بنی عباس و حکومتهای تاریخ میانه ایران پرداخته شده است. مبحثی نیز به تجارت پرورنق برده و نقش مهم آن در انتقال بردگان به جهان اسلام و ایران اختصاص یافته، همچنین اعتلای اجتماعی و سیاسی بردگان و رعایت حقوق انسانی و آزادی آنها متاثیر از تعالیم اسلام از نظر دور نمانده است. در فصل دوم تحت عنوان ((زمینه های بکارگیری غلامان در نظام های سیاسی ایران)) به تجزیه و تحلیل عوامل موثری چون بی اعتمادی حکومتهای وقت به حامیان محلی و قومی خود، ضرورت های تشکیل سپاه فرامحلی و تنزل تدریجی مشارکت عناصر محلی در سپاهی گری که به استفاده از غلامان در عرصه های سیاسی و نظامی دامن می زد پرداخته است. فصل سوم با عنوان ((زمینه های تفوق غلام ترکان)) درواقع به تشریح و تحلیل عواملی مانند فراوانی نفوس غلام ترکان در ایران، آشنایی یا اشتراک زبانی حکام سلسله های ایران اسلامی با زبان ترکی که موجب گردید تا غلام ترکان در قیاس با غلامان سایر اقوام در عرصه های سیاسی و نظامی تشخص و تمایز بیشتری یابند اختصاص یافته است. اقتدار غلامان در زمان خورزمشاهیان برخلاف سلسله های پیشین به دلایلی چون استفاده گسترده از قبایل خویشاوند و عناصر محلی تازیک کاهش یافت. تنزل موقعیت غلام سپاهیان در دوره ایلخانان با اتکا به عواملی چون یکه تازی امرای مغول، بکارگیری گسترده بردگان در زمین داری و عدم دسترسی آنها به غلامانی شایسته سپاهی گری به افول قطعی منجر شد. عوامل یاد شده محور مباحث فصل پایانی تحت عنوان ((افول اقتدار غلام سپاهیان)) می باشد.

موفق عباسی یکی از فرزندان متعدد متوکل است که در سال 229 ه.ق در سامرا متولد شد. وی در جریان به خلافت رسیدن معتز در سال 252ه.ق و برکناری مستعین نقش اساسی برعهده داشت و از این زمان وارد عرصه تحولات سیاسی دربار خلافت شد. در دوران خلافت معتز به جرم همکاری با ترکان توطئه علیه معتز بهمراه برادر دیگرش موید بازداشت و بعد از مدتی به بصره تبعید و سرانجام به بغداد تحت نظر قرار گرفت. بعد از خلغ مغتز در سال 255ه.ق و بدنبال آن بحران جانشینی در دربار سامرا در بغداد شورشی در حمایت از به خلافت رسیدن او رخ داد اما با به خلافت رسیدن مهتدی، احتمال خلافت او نیز منتفی شد و در اوایل خلافت مهتدی به مکه تبعید شد.معتمد که پس از قتل مهتدی توسط ترکان به خلافت نشست، درگیر مشکلات فراوانی از جمله فزون طلبی صفاریان و قیام زنگیان و غیره شد، بنابراین برادرش موفق را که فرماندهی لایق و سیاستمداری زیرک بود و در عین حال در میان سپاه ترک از نفوذ فراوانی برخوردار بود را برای همکاری به سامرا فراخواند. موفق پس از بازگشت به سامرا با استفاده از خراتی که کیان خلافت عباسی را تهدید می کرد، معتمد را به واگذاری امتیازات بیشتر وادار کرد و در نهایت بخش اعظم قدرت را از ان خود کرد. موفق با اتخاذ سیاستهای زیرکانه طولونیان را در غرب و صفاریان را در شرق به زانو درآورد. در نیتجه سیاستهای او نه تنها خلافت عباسی از خطر اضمحلال نجات پیدا کرد بلکه موجبات احیای بخشی از عظمت و قدرت سابق آن را حداقل برای مدتی فراهم ساخت.