چکیده شرایط و مقتضیات دوران امام علی ( ×) نسبت به هم? معصومان متفاوت است. نهج البلاغ? امام علی ( ×) که عمدتاً فرمایشات دوران پایانی عمر با برکت آن امام را در بر دارد سرشار از مسائل و نکاتی است که به صورت مستقیم به جامعه, حکومت, و حقوق مردم باز می گردد. از جمله مباحثی که به دلیل شرایط و مقتضیات زمانی امام (×) بیشتر مد نظر قرار گرفته و جای تأمل و تحقیق دارد شاخصه های جوامع نکوهیده از نگاه امام علی ( ×) است. شناخت شاخصه های جوامع نکوهیده یکی از مباحث بسیار مهم جامعه شناسی است؛ شاخصه هایی که اگر در هر جامعه ای ریشه یابد، انحطاط و عقب ماندگی را برای آن جامعه به بار خواهد آورد. در بیان امام ( ×) موارد بسیاری یافت می شود که حضرت سردمداران و زمامداران جامعه را که گرفتار هوی و هوس و آمال طولانی شده اند و مردم را از هر گونه آگاهی و بصیرت دور نگه داشته اند نکوهش می کند بعلاوه حضرت در جای جای سخنان خود جامعه را از نفاق، عهد شکنی، عدم اطاعت از فرامین رهبری، تفرقه و دوگانگی، فتنه و غرور و کبر و تعصب، جابجایی ارزش های و ....برحذر می دارد و این شاخصه ها را که یکی ازعوامل سقوط و انحطاط جوامع در طول تاریخ بوده است سخت مورد نکوهش و مذمت قرار می دهد. در این پژوهش تلاش شده است که به بررسی مبانی، مصادیق و شاخصه های نکوهش جوامع از دیدگاه امام علی ( ×) در سه حوزه سیاسی، اجتماعی و فرهنگی پرداخته شود. و در پایان به بیان راهکارهای برون رفت از این شاخصه ها همچون تقوا، یادآوری مرگ, اتحاد, ضرورت وجود رهبر در جامعه و... که درکلام نورانی امام علی ( ×) مطرح شده است اشاره شود با این توضیح که تحقق این راهکارها باعث ایجاد رشد و بالندگی و پیشرفت و عزت جوامع می شود.