تحقیق حاضر، مطالعه ای توصیفی و کیفی است که با هدف پیشنهاد الگو جهت تهیه و تدوین فرهنگ تک زبانه همایندهای زبان فارسی و مطالعه موردی همایندهای اسم و صفت انجام شده است. این پژوهش به صورت توصیفی و کیفی است، به عبارت دیگر محقق با استفاده از استدلال و بررسی همایندهای زبان فارسی که آن ها را از میان پیکره های زبانی موجود در زبان فارسی جمع آوری نموده است، به کشف راهکار دست می زند و با استفاده از جمع آوری داده های کتابخانه ای، در پی پاسخ دادن به این پرسش ها می باشد که، از میان نظریه های ارائه شده در مورد بررسی همایندها، کدامیک از نظریه ها در مورد بررسی همایندهای زبان فارسی کاربرد بیشتری دارد؟ و همچنین همایندهای زبان فارسی با کدام یک از مقوله های اسم، صفت، فعل و قید بیشتر به کار می روند؟ نتایج حاصل از تحقیق بیانگر آن است که به نظر می رسد از میان نظریه های ارائه شده درباره بررسی همایندها ، نظریه" بررسی همایندها بر اساس محور هم نشینی و جانشینی مطابق نظریه نیومارک (1988)" در مورد همایندهای زبان فارسی کاربرد بیشتری داشته باشد، خصوصاً در مورد کاربرد محور هم نشینی در زبان فارسی مشخص گردیده است که همایندهای این زبان بیشتر براساس الگوهای نحوی و دستوری شکل گرفته اند. همچنین در زبان فارسی کاربرد ترکیبات غیرفعلی در همایندها بیشتر است و ترکیبات همایند در زبان به نظر می رسد که بیشتر با اسم و صفت همراه هستند.

فرهنگ نامه شاید کاربردی ترین کتاب مرجع برای متخصصان و دانش پژوهان است. تبادل فرهنگی بین جوامع مختلف ضرورت تدوین و تألیف فرهنگ ها و واژه نامه های مختلفی را پیش می آورد. توجه فرهنگ نویسان به عرضه ی بهتر، دقیق تر و مناسب تر باعث شده که ارائه فرهنگ نامه ها در کمیت و کیفیت تنوع بیشتری داشته باشد. فرهنگ های دوزبانه ی انگلیسی به فارسی و فارسی به انگلیسی در این میان از رایج ترین و پرکاربرد ترین فرهنگ هاست. فرهنگ کیمیا تألیف کریم امامی یکی از فرهنگ هایی است که گفته می شود بعد از انتشار با استقبال خوبی همراه شد و از منظر ها و ابعاد مختلف مورد بررسی قرار گرفته است. این پژوهش سعی دارد تا به پرسش، پاسخ دهد نخست آنکه در فرهنگ فارسی- انگلیسی کیمیا معادل یابی واژگان در چارچوب ویژگی هسته ای و غیر هسته ای بودن چگونه است؟ دوم آنکه معادل یابی کدام یک از مقولات واژگانی هسته ای یا غیر هسته ای (اسم، فعل، صفت و قید) در فرهنگ فارسی- انگلیسی کیمیا کاستی بیشتری دارد؟ پس از استخراج مدخل های فرهنگ به صورت تصادفی و تجزیه و تحلیل داده ها بر اساس تقسیم بندی واژگان کارتر این نتیجه به دست آمد که بیشتر واژگان هسته ای به غیر هسته ای ترجمه شده و همچنین بیشتر واژگان غیر هسته ای نیز به هسته ای ترجمه شده است.

چکیده پژوهش حاضر مطالعه ای توصیفی و تحلیلی است که با هدف بررسی و نقد مقوله تعریف نگاری در فرهنگ فارسی معین انجام گرفته است. انجام این تحقیق یعنی بررسی مقوله تعریف نگاری در این فرهنگ لغت با توجه به اهمیت فرهنگ لغت معین و استفاده از آن به عنوان الگویی برای تعریف نگاری برای سایر فرهنگ های لغت و با توجه به کاربرد این فرهنگ لغت برای مراجعه کاربران در جهت یافتن مترادف ها و معانی و بازبینی املا، واژگان به ویژه برای آموزش زبان خارجی به غیر فارسی زبانان، بازی با الفاظ و گزارش نویسی از اهمیت خاصی برخوردار خواهد بود. لذا در این پژوهش در پی پاسخ دادن به پرسش های زیر خواهیم بود که، مقول? تعریف نگاری در فرهنگ معین تا چه اندازه با اصول تعریف نگاری همخوانی دارد؟ و همچنین کدام مدخل ها در این فرهنگ لغت با اصول تعریف نگاری همخوانی کمتری دارد؟ این تحقیق به روش کتابخانه ای و به شیوه توصیفی- تحلیلی به بررسی اصول تعریف نگاری در فرهنگ لغت معین می پردازد. در این تحقیق، بر اساس مدل سمایی(1387) ابتدا اصول تعریف نگاری مورد مطالعه قرار خواهند گرفت. سپس مدخل ها(داده ها) که حدودا شامل ده هزار واژه می باشد و به دلیل اهمیت بسیار آن به عنوان الگویی برای دیگر فرهنگ های لغت، به روش توصیفی- تحلیلی در فرهنگ معین مورد ارزیابی قرار می گیرد نتایج حاصل از تحقیق بیانگر آن است که مقول? تعریف نگاری در فرهنگ معین در بسیاری موارد با اصول تعریف نگاری همخوانی ندارد. همچنین مقول? فعل در میان سایر مدخل های این فرهنگ لغت با اصول تعریف نگاری همخوانی کمتری دارد. کلیدواژه ها: تعریف نگاری- مدخل- فرهنگ لغت- فرهنگ معین- فرهنگ نگاری تخصصی

از آنجا که زبان مثل هر پدیده ی دیگری همواره در حال تغییر و تحول می باشد، لاجرم مقوله های دستوری آن نیز باید همسو با تغییرات موردنظر بازنگری شوند. یکی از مقوله های مهم دستوری که جای تحقیق جدی و همه جانبه دارد مقوله ی ’افزوده‘ است. افزوده یکی ازعناصر ساختمانی بند محسوب می شود که می تواند به صورت عبارت حرف اضافه ای، گروه اسمی، قید و همچنین بندهای ساده ظاهر شود. موضوع افزوده بحثی است که هم نظریه های صورت گرا و مشخصاً برنامه ی کمینه گرا (چامسکی 1995، ردفورد2004 و هگمن 2006) و هم نظریه های نقش گرا (همچون دستور نقش گرای نظام مند هلیدی و متیسون2004) به آن پرداخته اند. اما تحلیل صورت گرایان از افزوده یکسان نیست (مشخصاً گروهی از زبان شناسان افزوده ها را درجایگاه خواهر′ x(فرافکن میانه) و ذیلx′ و متمم را خواهر x (هسته) و ذیل ′x قرار می دهند و گروهی دیگر آن ها را به منزله ی خواهر و افزوده شده به فرافکن بیشینه صورت بندی می نمایند) و هم مصادیق افزوده در رویکرد نقش گرا در برابر صورت گرا همانند نیست(مشخصاً نقش گرایان تقسیم بندی بسیار مفصلی از افزوده ها پیشنهاد کرده اند). در کنار نظریه های صورت گرای یادشده، نظریه ی صورت گرای تعاملی ارنست (2002) نیز وجود دارد که به تعامل میان اصول نحوی از یک سو و ویژگی های معنایی از سوی دیگر قائل است. در این دیدگاه هم محدوده ی توزیعی وسیعی برای طبقات بزرگ افزوده و هم جزئیات درونی آنها از طریق ترکیب ویژگی¬های معنایی واژگانی و قواعد ترکیبی شکل می¬گیرد. اصول نحوی مسئول بنا کردن محدوده¬های اولیه¬ای از جایگاه¬های ممکن برای افزوده¬ها در زبان ها می¬باشد بدین ترتیب شالوده ی نظری رساله ی حاضر بر دو قسمت رویکرد نقش گرای ( هلیدی و متیسون 2004) و دیگر رویکرد صورت گرای که خود متشکل از دو رویکرد صورت گرای محض (برنامه ی کمینه گرای ردفورد 2004 و هگمن6 200 ) و رویکرد صورت گرای تعاملی ( ارنست 2002 ) است، می باشد .این پژوهش ابتدا قصد دسته بندی، توصیف و تحلیل افزوده های زبان فارسی را در چارچوب های مطرح دارد، سپس قصد دارد تحلیل های موجود از آن ها را با توجه به داده های زبان فارسی مورد ارزیابی و نقد قرار دهد. نهایتاً انتظار می رود این رساله هم دستاورد نظری داشته باشد و هم دستاورد توصیفی- تحلیلی وکاربردی. روش انجام این پژوهش توصیفی– تحلیلی می باشد. پیکره ی مورد بررسی این پژوهش بر گرفته از سه رمان سووشون اثر سیمین دانشور، شما که غریبه نیستید اثر هوشنگ مرادی کرمانی و عادت می کنیم اثر زویا پیرزاد است. پیکره ی مورد نظر شامل بیش از هزار جمله می باشد، که بطور مساوی از هر منبع گرفته شده است. تحلیل نمونه هایی از این داده ها در هر یک از چارچوب ها بطور جداگانه در فصل چهارم و کل پیکره ی زبانی مورد بررسی در بخش پیوست رساله ی حاضر ارائه گردیده است. بطورکلی تحلیل ارائه شده در این رساله داده بنیاد است تا نظریه بنیاد. در واقع نگارنده بر این باور است که نه نگرشی صرفاً صورت گرایانه و نه نگرشی مطلقاً نقش گرایانه به زبان هیچ یک نمی توانند تمامی واقعیت موجود را درباره ی زبان و ساز و کار آن روشن نماید. اگرچه هر کدام از رویکردهای صورت گرا و نقش گرا به صورت جداگانه مبانی نظری، مفاهیم و راهکارهای مؤثری را در راستای تدوین دستور جامع یک زبان ارائه می نمایند که در تحلیل و توصیف آن دستور از جمله دستور زبان فارسی نمی توان از آن ها چشم پوشی کرد، باوجود این هیچ یک از نظریه های مطرح شده در بحث افزوده ها به تنهایی برای تبیین داده های زبان فارسی کارآمد نمی باشند، یعنی در کنار ساختار و صورت زبان بایستی معنا، نقش کارکردی و ویژگی های رده شناختی آن در نظر گرفته شود. به باور این نگارنده، نظریه ی صورت گرایی تعاملی ارنست پذیرفتنی تر از نظریه های نقش گرایی هلیدی و متیسون و صورت گرایی محضِ ردفورد و هگمن درباره ی جایگاه و نحوه ی توزیع افزوده ها می باشد. در نظریه ی حاضر خوانش معنایی افزوده ها در رابطه با چینش نحوی آن ها قابل توجیه است. بدین معنی که نظریه ی سیطره بنیاد در کنار نظریه ی پارامتری شده می توانند جایگاه توزیع افزوده ها را معین نمایند. این رویکرد با استفاده از دستاورد های نظری دو رویکرد دیگر و با توجه به ویژگی های رده شناختی زبان ها قادر به پاسخگویی کاستی های موجود در رویکردهای صرفاً صوری یا معنایی در رابطه با مقوله ی افزوده می باشد. پس به زعم نگارنده، دیدگاهی که بتواند تعاملی میان معنا و نحو برقرار سازد و دستاورد های آن قادر به توجیه تنوعات بینازبانی باشد از کارآیی بیشتری برخوردار است و می تواند از کفایت تبیینی برخوردار باشد