چکیده از جمله راه های بهبود محیط زیست و جلوگیری از ورود عناصر سنگین به زنجیره غذایی انسان و دام، کم کردن میزان دسترسی و فراهمی این فلزات برای گیاهان و ریز جانداران است. بر این اساس به منظور بررسی اصلاح کننده های آلی و معدنی بر فراهمی کادمیوم در خاک و گیاه خردل، آزمایشی با سه سطح فسفر (صفر، 150 و 300 میلی گرم بر کیلوگرم) و سه نسبت کمپوست-لجن (1:1، 1:2 و2:1) در خاکی با سه سطح کادمیوم (صفر، 5 و 10 میلی گرم بر کیلو گرم) در قالب طرح کاملا تصادفی (فاکتوریل) با سه تکرار در گلخانه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد روی گیاه خردل انجام شد. نتایج نشان داد با افزایش سطوح کادمیوم در خاک، ارتفاع گیاه، تعداد غلاف، شاخه جانبی، میزان کلروفیل و وزن خشک اندام هوایی گیاه کاهش یافت، اما با کاربرد فسفر از سمیت کادمیوم کاسته شده در نتیجه با افزایش سطوح فسفر در خاک، تعداد غلاف، شاخه جانبی، میزان کلروفیل و وزن خشک اندام هوایی گیاه افزایش یافت. کاربرد فسفر، فراهمی کادمیوم (شکل محلول و قابل تبادل) در خاک را کاهش داد. با مقایسه تاثیر نسبت های مختلف کمپوست-لجن مشخص شد که نسبت 1:2 بیشترین تاثیر را در کاهش فراهمی کادمیوم و بهبود خصوصیات رشدی گیاه داشت. با افزایش سطوح کادمیوم در خاک، هدایت الکتریکی افزایش و کربن آلی خاک کاهش یافت. بیشترین مقادیر هدایت الکتریکی، ph و کربن آلی خاک در نسبت کمپوست-لجن 2:1 مشاهده شد. افزایش غلظت کادمیوم در خاک، غلظت نیتروژن، فسفر قابل دسترس، مس و منگنز در خاک را کاهش داده و موجب افزایش پتاسیم قابل دسترس و روی در خاک گردید و با کاربرد فسفر در خاک، غلظت مس، منگنز و روی در خاک افزایش و آهن کاهش یافت. نتایج نشان داد با کاربرد فسفر و کمپوست-لجن در خاک فراهمی کادمیوم تا حدودی کاهش می یابد. واژه های کلیدی: کادمیوم، فسفر، نسبت های کمپوست به لجن، brassica juncea

یکی از مسائل مهم در مدیریت پایدار خاک های شور و سدیمی بهبود ویژگی های فیزیکی کیفیت خاک است. کاربرد مواد آلی اصلاح کننده غالبا می تواند راهکاری مناسب در اصلاح ویژگی های فیزیکی و بهبود باروری خاک های شور و سدیمی باشد. در این تحقیق به منظور بررسی تاثیر مواد اصلاحی بر کیفیت فیزیکی خاک و گیاه ذرت در یک خاک شور-سدیمی با بافت لوم، آزمایشی در قالب طرح کاملا تصادفی انجام شد. تیمارهای آزمایشی شامل کمپوست (mc)، ورمی کمپوست (vc)، کود مرغی (pm) و گچ (g) هر یک به میزان 10 تن در هکتار و تیمار شاهد (control) با سه تکرار بودند. کاربرد مواد اصلاحی باعث کاهش معنی دار جرم مخصوص ظاهری (bd) نسبت به شاهد گردید (05/0 p<)، و بیشترین میزان کاهش در تیمار گچ (9 درصد) مشاهده شد. میانگین وزنی قطر خاکدانه ها (mwd) نیز در اثر کاربرد مواد آلی و گچ نسبت به شاهد افزایش معنی داری داشته که تفاوت بین تیمار گچ و ورمی کمپوست معنی دار نبود (05/0 p<). سرعت نفوذ نهایی در تیمار گچ تفاوت معنی داری با سایر تیمارها داشته و نسبت به شاهد تقریبا 24 برابر افزایش داشت. کاربرد مواد اصلاحی باعث افزایش معنی دار شاخص sgi (شیب منحنی رطوبتی در نقطه عطف) گردید و تفاوت بین تیمار گچ و کمپوست زباله شهری معنی دار نبود (05/0 p<). کاربرد مواد آلی باعث افزایش معنی دار pawc (ظرفیت آب در دسترس گیاه) نسبت به شاهد شده و بیشترین میزان افزایش در تیمار کود مرغی (37 درصد) مشاهده شد. کود مرغی و ورمی کمپوست وزن خشک اندام هوایی، وزن هزار دانه و ارتفاع گیاه را به طور معنی داری نسبت به شاهد افزایش دادند (05/0 p<). مواد اصلاحی مورد استفاده در این پژوهش باعث افزایش معنی دار هدایت الکتریکی عصاره اشباع خاک و کاهش نسبت جذب سدیم نسبت به شاهد گردید (05/0 p<). علاوه براین نتایج نشان داد که کیفیت خاک به دست آمده با سه روش شاخص پایداری (si)، رتبه تجمعی (cr) و روش نمره دهی در نتیجه کاربرد مواد اصلاحی بهبود یافت. بیشترین میزان افزایش در روش si مربوط به تیمار کمپوست بوده و تفاوت معنی داری بین تیمار کود مرغی و ورمی کمپوست در این روش مشاهده نشد. در روش رتبه تجمعی (cr) نیز بیشترین بهبود کیفیت خاک در تیمار کمپوست مشاهده شده که تفاوت معنی داری با ورمی کمپوست نداشت. مقایسه میانگین ها به روش نمره دهی هم بیشترین میزان افزایش کیفیت خاک را در تیمار ورمی کمپوست نشان داد و تفاوت معنی داری بین سایر مواد اصلاحی مشاهده نشد. با توجه به تاثیر مثبت اصلاح کننده های آلی و گچ در بهبود خصوصیات فیزیکی خاک و گیاه ذرت کاربرد توام این مواد در خاک های شور و سدیمی پیشنهاد می گردد.

از جمله اقداماتی که در مناطق خشک و نیمه خشک می توان به وسیله آن به حفظ و ذخیره رطوبت در خاک کمک کرد، بهره گیری از اصلاح کننده های خاک می باشد. یکی از راهکار های افزایش بازده آبیاری در این مناطق استفاده از مواد سوپرجاذب است. سوپرجاذب ها، گروهی از اصلاح کننده ها می باشند که می-توانند آب حاصل از آبیاری یا بارندگی را جذب کرده و از فرونشت عمقی آن جلوگیری کنند. به منظور ارزیابی تأثیر پلی مر استاکوزورب (stockosorb)، و دور آبیاری بر رشد و نمو نهال تاغ (haloxylon persicum ) و آتریپلکس (atriplex canensens) و برخی خصوصیات خاک، پژوهشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی در سه تکرار در حسین آباد غیناب (بیرجند، ایران) انجام شد. تیمارهای آزمایشی شامل 5 سطح پلی مر استاکوزورب (0، 1/0، 2/0، 3/0 و 4/0 درصد وزنی) و سه سطح آبیاری (روزانه، هر سه روز یکبار و هر پنج روز یک بار) بودند. نتایج نشان داد که کاربرد پلیمر تأثیر مثبت و معنی-داری (05/0 p<) بر ارتفاع، وزن های تر و خشک اندام های هوایی و ریشه و طول ریشه هر دو گیاه داشت. بیشترین مقادیرتمام شاخص های رشدی گیاهان در تیمار 4/0 درصد پلیمر با دور آبیاری سه روز مشاهده شد. علاوه بر این، کاربرد پلیمر استاکوزورب موجب افزایش معنی دار (05/0 p<) رطوبت اشباع خاک و رطوبت قابل استفاده گیاه شده، ولی جرم مخصوص ظاهری و هدایت الکتریکی عصاره اشباع خاک را به طور معنی داری کاهش داد (p<0.05). با توجه به نتایج حاصل و مشکل تأمین آب برای گیاهان مناطق خشک و نیمه خشک، کاربرد 3/0 درصد وزنی سوپرجاذب همراه با دور آبیاری سه روز یک بار می تواند به عنوان یک روش موفقیت آمیز برای حفظ رطوبت و افزایش رشد و نمو گیاه تاغ و آتریپلکس توصیه شود.