چکیده: رساله حاضر پژوهشی است در خصوص «محمد زمان» نگارگر نامدار سده یازدهم هجری قمری مکتب اصفهان. در اینجا، نگارنده سعی نموده است که ابعاد مختلف زندگی و داستانهای پیرامون آن را که حاصل نظریات هنرپژوهان مختلف می باشد، مورد بازخوانی قرار داده و با بررسی و تجزیه و تحلیل گزیده ای از آثار او به رد یا اثبات فرضیات آن بپردازم. محمد زمان نگارگری است که به سبب ابداع و نوآوری در کارش در تاریخ نقاشی ایران حائز اهمیت است. لذا بررسی مجدد نگاره های وی از زاویه ای دیگر، دریچه ای جدید از شخصیت هنری او را پیش رو قرار می دهد. مطالعه هنر محمد زمان به روش تجزیه و تحلیلی بصریِ گزیده ای از نقاشی های موجود وی صورت گرفته که از چندین منبع مکتوب اعم از مقاله، کتب، اینترنت جهت جمع آوری و تطبیق اطلاعات استفاده شده و نتایج زیر حاصل این تحقیق می باشد: آنطور که از شواهد پیداست، محمد زمان هرگز جهت تحصیل نقاشی ازایران خارج نشده و به دین مسیحی نگرویده و تنها به صرف تجربه اندوزی در هنر اروپایی به الگوبرداری از نقاشی های اروپایی و یا هندی که در آن زمان توسط تجار و سیاحان اروپایی و ارمنیان ساکن جلفای نو در اصفهان ، به ایرانیان معرفی می شده، پرداخته، و تحت تاثیر آنها شیوه خاص خود را در نگارگری ایجاد نموده است. و همچنین حضور موضوعات مسیحی در نقاشی محمد زمان را نمی توان دلیلی کافی برای اعزام او به ایتالیا دانست زیرا او مجالس مذهبی دیگری چون ذبح اسماعیل را با مضمونی اسلامی و روشی اروپایی نقاشی کرده است. و نکته مهم دیگر اینکه گرایش نقاشانی چون محمد زمان به نقاشی اروپایی تنها یک ضرورت برای تحول در نقاشی ایرانی در شرایط اجتماعی و فرهنگی آن دوران، و همچنین ادامه ی سابقه رویکرد واقعگرایانه نگارگران پیشین و سرمشق قرار دادن هنر نقاشی وارداتی از طرف غرب، محسوب می-گردد.