یکی ازمضامین تلمیح در ادبیات فارسی، داستان پیامبران است که به دلیل عبرت آموزی شان همواره مورد استفاده شاعران و نویسندگان قرار گرفته است. داستان یوسف نبی(ع) نیز چون دیگر انبیاءالهی، درادبیات فارسی نقشی سمبلیک و نمادین یافته است. نماد مضامینی چون، جمال، هجران، حسد و از همه مهمتر عشق. مولانا در آثار خود، به عناوین گوناگون از این داستان و وجوه گوناگونش بهره برده است، به خصوص در کلیات شمس که در میان دیگر آثار مولانا، آوای عشق در آن بلندتر به گوش می رسد. در این بررسی چگونگی استفاده از داستان حضرت یوسف در آثار مولانا، مورد کاوش قرار گرفته و آماری کمّی از این بهره گیری، ارائه شده است. این تحقیق نمایانگر این مطلب است که نام حضرت یوسف (ع) علاوه بر آنکه _چون نام دیگر پیامبران_ برای مولانا نوعی تلمیح به داستانی مذهبی، و یا رمزی از نوع خاصی تفکرباشد(چون عرفان) ، یاد آور معشوق وی یعنی شمس تبریزی نیز هست! با بررسی همه جانبه دیوان شمس این فرضیه که یوسف در غزلیات استعاره از شمس تبریزی است، نه تنها از نظر کمّی که از نظر کیفی نیز تأیید می گردد. در این رساله علاوه بر بررسی آثار مولانا،به نقش حضرت یوسف در آثار ده تن از شاعران سرآمد دیگر ؛و همچنین نقش دیگر پیامبران در دیوان شمس نیز به طور اجمالی پرداخته شده است.