در این رساله در سه فصل مجزّا به بررسی دو مقوله مهمّ شخصیّت و شخصیّت پردازی در آثار علی محمّد افغانی می پردازیم . در فصل اوّل، تئوری های مربوط به شخصیّت وشخصّیت پردازی مطرح شده و پس از آن ضمن بیان زندگی و آثار افغانی و روش او در شخصیّت پردازی، هر یک از داستانها از منظر شخصیت پردازی مورد بررسی و تحلیل قرارگرفته است. در تحلیل شخصیّت ها به طبقه اجتماعی ، سن ، ویژگی های ظاهری ، روحی و اخلاقی، پویا یا ایستا بودن شخصیت ها، درون گرایی یا برون گرایی و خوش بین یا بدبین بودن آنهاپرداخته شده است. در یک نگاه کلّی، بیشتر شخصیّت های داستانهای افغانی ، بی سواد و از طبقه ی پایین جامعه هستند. نویسنده در شخصیّت پردازی و در روند تحوّل شخصیّت ها ، با توجّه به نوع قهرمانان به خوبی از عهده کار برآمده است و ویژگی های بارز آنها را متناسب با واقعیّتهای اجتماعی تصویر کرده است.