مدل مناسب گردشگری پزشکی ایران ( رویکرد تطبیقی) چکیده به عنوان یکی از زیرشاخه های گردشگری از سال 1980 به عنوان کسب و کاری جدی مطرح گردید. کشورهای درحال توسعه از آن به عنوان فرصتی برای افزایش درآمد های ارزی سود جستند. کشورهای توسعه یافته نیز آن را به عنوان موقعیتی مناسب برای برون سپاری خدمات پرهزینه پزشکی که به لحاظ اقتصادی توجیه تداشتند، بهره بردند. در ایران فعالیت های پراکنده برای کسب درآمد از این طریق صورت گرفت که متاسفانه کمتر به نتیجه مطلوب رسید. طی تحقیق حاضر تلاش گردیده است تا مدل کسب و کار گردشگری پزشکی در کشورها ی فعال مورد بررسی قرار گرفته و با فعالیتهای شرکت ها و بیمارستانهای گردشگری ایران مقایسه شود. اهمیت این نحقیق از آن جنبه است که مدل های کسب و کار گردشگری پزشکی در ایران شناسایی شده و عوامل مشترک موفقیت و عدم موفقیت احصاء می گردد. به بیان دیگر فعالان این حوزه به جواب سئوال خود در اولین قدم این کسب و کار یعنی مدل مناسب کسب و کار در ایران خواهند رسید.جامعه آماری این تحقیق شامل فعالان حوزه گردشگری پزشکی در ایران و کشورهای فعال در این زمینه بوده است. با توجه به جدید بودن موضوع تحقیق و محدودیت جامعه آماری مدنظر برای اظهار نظر در این حوزه، از روش گلوله برفی در نمونه گیری استفاده گردید. سوال اصلی تحقیق شناسایی مدل مناسب گردشگری پزشکی در ایران بوده و سئوالات فرعی عبارتند از " مدل های کسب و کار شرکت های گردشگری پزشکی فعال در دنیا چیست؟" و "اولویت بندی مولفه های مدل مناسب کسب و کار در ایران چگونه است؟" برای ارائه جواب سئوال اصلی تحقیق لازم بود ابتدا به سئوال فرعی اول پاسخ داده شود. به همین منظور بعد از استخراج مدل مرجع از مدل های کسب و کار موجود در متون مر بوط به مدیریت کسب و کار، فعالیت های شرکت ها و بیمارستان های کشورهای موفق و ایران در حوزه گردشگری پزشکی که با روش مطالعه اسنادی و مصاحبه به دست آمده بود، در اجزای مدل مرجع جانمایی گردیده و دو مدل شرکتی و بیمارستانی به عنوان جواب سئوال فرعی اول به دست آمد. پس از استخراج دو مدل کسب و کار رایج، گزاره های کسب و کار گردشگری پزشکی مر بوط به اجزای هرکدام از مدل ها که با روش کتابخانه ای و مصاحبه به دست آمده بود، با یکدیگر به صورت ماتریسی مقایسه و بررسی شد. در نتیجه این بررسی و مقایسه دلایل توفیق یا عدم توفیق شرکت ها و بیمارستان های فعال ایران و کشورهای فعال با توجه به شرایط کسب و کار و مدل انتخاب شده توسط هر بنگاه ، آشکار گردید . دلایل توفیق و ناکامی به همراه شرایط و محیط کسب و کار در ایران منتج به انتخاب مدل بیمارستانی به عنوان مدل مناسب کسب و کار گردشگری پزشکی در ایران شد. در مقایسه تمهیدات انجام شده در بیمارستان های کشورهای فعال خارجی و ایرانی که به شکل گزاره در مدل مرجع جانمایی شده بود، موارد غفلت بیمارستان های ایران مشخص گردید. این موارد طی پرسشنامه ای مورد اولویت بندی قرار گرفت. نمونه آماری پرسشنامه ها همان فعالان مشخص شده به روش گلوله برفی برای مصاحبه بود. تعداد افرادی که به این طریق شناسایی شدند 35 نفر بودند که برای تعداد 33 نفر آنها پرسش نامه ارسال گردید و 31 پاسخ دریافت گردید. برای تعیین روایی پرسش نامه از روایی محتوایی (نظر اساتید راهنما و مشاور و ادبیات پژوهش) و نیز از روایی صوری استفاده شد. برای بررسی رابطه معنی دار بین عوامل اصلی پرسش نامه و موضوع مورد بررسی نیز از آزمون تی استیودنت استفاده شد و وجود تاثیر بین عوامل اصلی پرسش نامه و موضوع مورد بررسی ثابت گردید. تعیین پایایی آزمون وهمسانی درونی سوالات نیز از طریق محاسبه ضریب آلفای کرونباخ انجام شد. نهایتاً بر اساس آزمون فریدمن پاسخنامه ها اولویت ها به دست آمد. سه اولویت اول به ترتیب زیر می باشد: مهم ترین اولویت ایجاد ارزش و صرفه برای بیماران در ورود و خروج و ایاب و ذهاب آنها و همراهانشان مانند گرفتن تخفیف یا کوتاه کردن زمان اقامت، مهمترین اولویت پاسخ دهندگان بود. با توجه به اینکه یکی از مهترین دلایل شکل گیری گردشگری درمانی به خصوص در کشورهای در حال توسعه، توجه به صرفه جویی های اقتصادی ناشی از دریافت خدمات درمانی در کشورهای با هزینه های کمتر است و همچنین اغلب بیماران مراجعه کننده به کشورمان، از کشورهای کم درآمد به ایران مراجعه می کنند، از نظر پاسخگویان، این عامل به عنوان مهمترین اولویت تاثیر در موفقیت بیمارستان ها در حوزه جذب و ارائه خدمات به بیماران خارجی ارزیابی شده است. اولویت بعدی ایجاد ساختار مستقل از ساختار سازمانی بیمارستان برای مدیریت فرایند های گردشگری پزشکی دومین اولویت پاسخگویان به پرسشنامه بود. در بیمارستان های ایرانی فعال در حوزه گردشگری پزشکی معمولاً ساختار جدیدی برای مدیریت فرایند های گردشگری پزشکی پیش بینی نمی شود. در حالی که ساختار خود بیمارستان نیز برای امور روزمره طراحی شده است و ظرفیت پرورش یک کسب و کار جدید را ندارد. به عنوان مثال تامین مالی کسب و کار گردشگری پزشکی در بیمارستان ها با روش های نامتعارف صورت می گیرد که خود مشکلات زیادی را به بار می آورد. ساختار هزینه فقط یکی از ساختار های مورد نیاز کسب و کار است فرایندهایی مانند ترجمه، نقل و انتقال، پذیرش، تعرفه ها، آموزش و غیره ساختاری قدرتمند و مستقل از ساختار بیمارستان را می طلبد. اولویت سوم ایجاد نمایندگی در کشورهای بازار هدف اولویت سوم پاسخگویان به پرسشنامه بود. گردشگر پزشکی درکشور خود زندگی می کنند و اطلاعی از خدمات بیمارستان کشور دیگر ندارد. نمایندگی ها با سه هدف اطلاع رسانی، تشخیص های اولیه و هماهنگی سفر ضمن تبلیغات و جذب گردشگران پزشکی می توانند با انجام مراحل اولیه درمان مدت اقامت گردشگران پزشکی را در کشور هدف کاهش دهند. این نمایندگی ها به لحاظ روانی نیز نقش مهمی در آسودگی خاطر گردشگران درباره هماهنگی سفر و امکان پیگیری درمان یا موارد تخلف در کشور خود را دارند. کمترین سه عامل موثر در توسعه گردشگری درمانی نیز از نظر خبرگان عبارتند از : اولویت چهاردهم پیگیری حال بیمار پس از بازگشت به کشور خود اولویت چهاردهم پاسخگویان به پرسشنامه بود. به نظر می رسد بیمارستان های فعال در گردشگری پزشکی بیشتر نیازمند افزایش کیفیت درمانی در داخل بیمارستان باشند. اولویت 5 تا 11 به خوبی نشانگر این مطلب است. اولویت پانزدهم توجه به شبکه سازی برای پوشش درمان های بیشتر در بازار هدف ، تامین خدمات درمانی و جذب بیماران از بیمارستان های دیگر الویت پانزدهم پاسخگویان به پرسشنامه بود. در وضعیتی که بیمارستان ها وضعیت داخلی خود را برای اجرای فرایند های گردشگری پزشکی سامان نداده اند. و توانمندی مورد نظر برای مدیریند زنجیره گردشگری ایجاد نشده است، شبکه سازی را می توان در مراحل بعدی اولویت قرارداد. اولویت شانزدهم قرارداد با پزشکان کشورهای بازار هدف برای ارجاع بیمار، آخرین اولویت پاسخگویان بود. به نظر می رسد گردشگری پزشکی در کشور ما به عنوان کسب و کاری نوپا بیشتر نیازمند تمهیدات زیرساختی مانند آموزش، اطلاع رسانی و ایجاد ساختار مستقل در بیمارستان ها است و در امر بازار یابی به خاطر امکان اطلاع رسانی و تعامل متعهدانه تر و با انگیزه تر با بیمار، ایجاد نمایندگی اولویت بیشتری نسبت به قرارداد با پزشکان کشورهای بازار هدف برای ارجاع بیمار پیدا می کند کلیدواژه ها: گردشگری سلامت، گردشگری پزشکی، مدل کسب و کار، مدل مرجع