چکیده در این تحقیق نمونه های ریشه آلوده به نماتد ریشه گرهی از گلخانه های خیارکاری استان یزد جمع آوری شده و به آزمایشگاه منتقل شدند. توده تخم منفرد جدا شده از گال ها برای تکثیر در مجاورت ریشه های سالم نشاء گوجه فرنگی رقم rutgers(حساس به نماتد) در گلدان های حاوی خاک سترون قرار داده شدند. جهت تشخیص و شناسایی رایج ترین گونه این نماتد، meloidogyne javanica از خصوصیات ریخت شناسی و مولکولی استفاده گردید. پس از شناسایی گونه مورد نظر بر اساس خصوصیات مورفولوژیکی ماده بالغ و لارو سن 2، جهت شناسایی سریع و اختصاصی، dna ژنومی از مرحله تخم و لارو سن 2 نماتد استخراج گردید. dna استخراج شده توسط جفت آغازگرهای opafjav و oparjav یک قطعه 670 جفت بازی و توسط جفت آغازگرهای mjavf و mjavr یک قطعه 1600 جفت بازی تکثیر داد. در نهایت ریشه ها به دقت از خاک خارج شده و توده های تخم درون گال ها جداسازی و برای آزمایش به کار گرفته شدند. مقاومت ارقام مختلف خیار شامل بهار، دانیتو، پتوسید، استورم، دیار46، دیار42، کولتان، جانتی، بیت آلفا، میلاد، سینا، نسیم، سالار و دو توده محلی اصفهان به نام دستگردی و چمبر به رایج ترین گونه این نماتد، در آزمایشی به صورت طرح کامل تصادفی با سه تکرار مورد بررسی قرار گرفت. برای این منظور بعد از اینکه گلدان های خیار در مرحله 4 تا 5 برگی جمعیت 5000 عدد تخم تلقیح شدند، فاکتورهای رشدی گیاه میزبان شامل وزن تر ریشه، طول ریشه، وزن تر شاخصاره، طول ساقه، شاخص سطح برگ، ویتامین ث، پتاسیم و کلسیم، پس 10 هفته اندازه گیری شد. آزمون جفتی t استیودنت نشان داد (05/0p<) که قدر مطلق t محاسبه شده از این فاکتورها از t استیودنت بزرگتر بوده و این نتیجه فرض مساوی بودن میانگین ها را رد کرد. یعنی اینکه اختلاف به دست آمده از مقایسه میانگین های محاسبه شده حاصل از اندازه گیری تمامی تیمارها در تیمارهای آلوده و شاهد مربوط به همان تیمار، معنی دار بوده و این اختلاف تصادفی نمی باشد. پس از آن ضمن مقایسه روش های مختلف ارزیابی، از سیستم مبنی بر دو فاکتور تولیدمثل نماتد و میزان آلودگی ریشه استفاده گردید. نتایج نشان داد که تمام ارقام گلخانه ای مورد آزمایش نسبت به نماتد meloidogyne javanica حساس می باشند و تنها دو رقم ملی اصفهان متحل شناخته شدند.