چکیده: داستانهای باستانی و مضامینی که مربوط به دوران پیش از اسلام هستند، یکی از منابع مهمی است که تأثیر آن در شعر تمام شاعران، به چشم می خورد و شاعران گاه و بیگاه در لابه لای اشعارشان این مضامین را در خدمت بیان هرچه بهتر اندیشه های خویش به کار گرفته اند. از جمله مضامینی که در آثار منظوم فارسی به نحو چشمگیری منعکس شده است، داستان زردشت و ظهور مانی و مزدک است. این سه شخصیت برجسته و تاریخی، که پیام آور سه آئین بزرگ و مهّم بودند، بازتاب فراوانی در ادبیات فارسی بر جای گذاشته اند و همین امر سبب گردیده تا مضامین بسیاری مربوط به این سه آئین در ادبیات ایجاد گردد. مضامینی که با آثار نظم و نثر فارسی گره و پیوندی عمیق خورده است. همین امر، ضرورت پرداختن به بررسی و پژوهشی را در رابطه با این نفوذ و تأثیر، آشکارتر می سازد. اهدافی که در این رساله مدنظر قرارگرفته اند یکی بررسی دیدگاه شاعران و شناخت سیمایی است که از این بزرگان در ادبیات فارسی ارائه گردیده است. هدف دیگر ترسیم چهره ادبی این بزرگان و مقایسه ای میان شخصیت تاریخی و داستانی این شخصیت ها در آثار منظوم فارسی است. کلید واژه ها: زردشت، مانی، مزدک، متون نظم فارسی.