شرع مقدس اسلام و قوانین مدنی جوامع اسلامی جهت تعیین حدود و شیوه ی نفوذ انسان بر اموال و اختیارات او بر دارائی و کمیت و کیفیت دخالت او در سرمایه هایش برای زمان پس از مرگ ، احکام و قوانینی را تحت عنوان وصیت بیان و تدوین نموده اند . پایان نامه ی حاضر که در راستای همین موضوع و بیانگر بررسی تطبیقی تصرفات مالی انسان پس از مرگ در مذاهب خمسه است ، از نگاه فقها و علماء مذاهب خمسه : حنفی ، مالکی ، شافعی ، حنبلی و امامیه به این موضوع بسیار مهم نگریسته و احکام و مسائل مرتبط با آن از کتب فقهی معتبر شیعه و اهل سنت استخراج و تبیین شده است ، که در قالب شش فصل تنظیم گردیده است . در فصل اول ، به رسمیت شناخته شدن مال و مالکیت از دیدگاه اسلام ، شکل گیری و گسترش مالکیت در قبائل و روستاها و شهرها و حدود نفوذ اراده ی انسان بر اموال در زمان حیات و پس از آن تبیین گردید . در فصل دوم علت ورود به موضوع وصیت و حکمت آن و مستحسن بودن آن و تاکید قرآن و احادیث معصومین به انجام سفارشهای مالی پس از مرگ برای اقرباء و نیازمندان پرداخته شده است . در فصل سوم به شیوه ی تصرف در اموال و حضور شاهدان در هنگام انشاء وصیت و پذیرش وصیت از سوی موصی له و اموری که باعث بی اثر گشتن وصیت می گردند و توجه وارثان به سفارشهای موصی و امکان رجوع موصی از وصیت توجه شده است . در فصل چهارم شرائط و اهلیت و یا عدم اهلیت فرد مالک بر اموال بررسی گردید . و زمان اهلیت و اختیار او در ترکیب و ترتیب اموال برای افراد مورد نظر بحث گردید. کسی حق ندارد با سفارشهای خود وارثان را از حق آنان محروم کند و نیز کیفیت و کمیت دخالت اراده ی شخص مریض در اموالش مورد تحقیق واقع گردید . در فصل پنجم به اموال مورد تصرف و شرایط آن و موجود بودن آن توجه شد . مورد وصیت می تواند عین یا منفعت باشد . اموالی که مالک نمی تواند در آنها دخالتی نماید و به میزان نفوذ اراده ی افرادی که وارث ندارند و افرادی که وارث دارند به بحث گذاشته شد . و نیز نمی توان مال غیر را وصیت کرد و کسی که به قتل می رسد دیه ی قتل او نیز به عنوان بخشی از دارائی او به حساب می آید. در فصل ششم به موصی له و شرایط آن و موجود بودن و معلوم بودن و قاتل نبودن و حربی نبودن و وارث بودن یا نبودن آن پرداخته شده است . واژ ه های کلیدی : « تصرف مالی ، وصیت ، موصی ، موصی به ، موصی له »