نام پژوهشگر: رقیه چراغعلی زاده

تحلیل زبان شناختی شعر جنگ تحمیلی
پایان نامه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه مازندران 1388
  رقیه چراغعلی زاده   قدسیه رضوانیان

چکیده: جنگ تحمیلی ، به عنوان حادثه ای تاریخی و اجتماعی که چهره ی سیاسی و اجتماعی را دچار تحول کرد بر ادبیات ایران تأثیر بسیار گذاشت. از این رهگذر شعر به عنوان یکی از مهمترین عرصه های تجلی این رخداد و از قضا قابل بحث ترین آن مطرح است. موضوع و مقوله ی جنگ با گستردگی فراوانش تصاویر تازه ای در شعر پدید آورد که از احساسات دینی و ملی مردم نشا ت می گرفت .شعر جنگ، شامل دو دوره ی کاملاً مشخص است: 1- شعر هم زمان با جنگ 2- شعر پس از جنگ. شعر دوره ی نخست به نوعی نقش ابزاری دارد. پرشتاب، لحظه ای، و شعاری که کارکرد انگیزشی، عاطفی و همدلی در آن بسیار برجسته است. در سروده های این دوره، نقش زبان برجسته تر از ادبیات است؛ هم از این روست که بیشتر سروده های این دوره، بیش از آن که شعر باشند، «نظم» هستند. اما در دوره ی پس از جنگ به دلیل مجال وسیع شاعران برای درنگ و تأمل بر روی مقوله ی جنگ، ضمن گسترش مفاهیم و موضوعات مربوط به جنگ و نیز پیامدهای آن، کارکرد زیبایی شناختی و ادبی با ورود تأملات شاعران، تا حد زیادی جایگزین کارکردهای دوره ی جنگ می شود. یکی از نظریه پردازان و منتقدان مکتب فرمالیسم، رومن یاکوبسن برای زبان نقش های شش گانه ای قائل است که عبارتند از: نقش عاطفی، همدلی، ترغیبی، ارجاعی، فرازبانی و ادبی. این رساله ضمن بررسی زبان شناختی شعر جنگ. به بررسی شعر جنگ، براساس این کارکردها نیز میپردازد و بیان می کند که شعر جنگ از آغاز پیدایی خود، در سیر تقطور تا تکامل خود از کدام یک ار این کارکردها، بیشتر بهره می برد. با نظر به این که یاکوبسن معتقد است کارکرد ادبی، یگانه کارکرد هنر زبانی نیست، اما کارکرد مسلط و تعیین کننده ی آن است.