نظریه توسعه پایدار و توسعه پایدار شهری و منطقه ای مستلزم تغییر زیرساخت های سیاسی، اجتماعی، کالبدی و اقتصادی است، و باید مدیریت و برنامه ریزی توسعه شهری و منطقه ای بر مبنای چارچوب اصول توسعه پایدار فراهم گردد. رساله حاضر با هدف برنامه ریزی توسعه پایدار شهرستان های استان آذربایجان شرقی می باشد. نوع پژوهش کاربردی- توسعه ای و روش مطالعه تحلیلی و توصیفی است که از مدل های کمی نظیر تحلیل عاملی، شاخص ترکیبی توسعه انسانی، ضریب پراکندگی و ضریب آنتروپی استفاده شده است. یافته های پژوهش نشان می دهد که، توسعه پایدار شهرستان های استان آذربایجان شرقی در راستای توسعه پایدار نبوده به طوری که در زمینه شاخص های تلفیقی از مجموع 19 شهرستان در سال 85 سه شهرستان تبریز، مراغه و میانه پایدار، مرند، آذرشهر، سراب، بستان آباد، اهر، جلفا و بناب نیمه پایدار و شهرستان های اسکو، شبستر، هریس، هشترود، ملکان، کلیبر، عجب شیر، ورزقان و چاراویماق در ردیف ناپایدار قرار گرفتند. در 9 عامل مورد بررسی شهرستان تبریز به جزء در عامل کالبدی، فرهنگی(به دلیل بالا بودن جمعیت و عدم تناسب با نیازهای جمعیتی) در تمامی عامل ها رتبه برتر داشته است. عوامل مختلفی از جمله اقتصادی، زیر ساختی، ناکارآمدی برنامه ها و سیاست های اجرایی در مقایسه با شهرستان ها مشخص می کند که تبریز با جذب منابع، نیروی انسانی، امکانات و سرمایه به صورت مرکز- پیرامون عمل می کند و این نابرابری ها را روزبروز تقویت می کند. توزیع متناسب جمعیت و خدمات، سازماندهی خدمات زیربنایی، توسعه فرصت های شغلی در مناطق روستایی و شهری، توزیع فرصت های برابر منابع، ارتقای سطح دانش و مهارت های فنی ساکنان، ترفیع نماگرهای توسعه و مدیریت کارآمد به عنوان راهبردهای اساسی برای توسعه و پایداری شهرستان ها ضروری است. واژگان کلیدی: برنامه ریزی، توسعه پایدار، توسعه پایدار شهری، آذربایجان شرقی.

چکیده ندارد.