مقولات چهارچوبی است که توسط آن نظام نامتعین موجودات (یا نظام نامتعین زبان) به یک نظام قانونمند تبدیل می شود، در نظریه های مقولاتی اگرچه چارچوبی محکم برای در برگرفتن همه چیز فراهم می آید اما نوعی حیرت زدایی صورت می گیرد که لازمه ی آن در برخی موارد مثله کردن پدیدارهایی است که لباس مقوله ها بر قامت آنها اندازه نمی شود. ابن سینا در برخی مواضع به چنین نظرگاهی نزدیک می شود که توسط ارسطو در رساله مقولات پذیرفته شده است، و در مواضعی دیگر به ناتمام ماندن آن اشاره می کند، هر چند در آن مواضع نیز بیش از آنکه در صدد گذر از نظام مقولاتی باشد در صدد توجیه آن بر می آید و به نوعی حاصل کار او پذیرفتن نظام مقولاتی است که اندک اعتبار خود را نیز از دست داده است.