أنیس الخوری المقدسی الباحث، و الکاتب، و الناقد، و الکاتب المسرحیّ، و الشاعر اللبنانیّ الذی لم یُعرف ناقدا، کما عُرف باحثا، و کاتبا فی الأدب العربیّ. له آراء نقدیّه قیّمه فی النقد التنظیریّ، کما أنّ دراساته التحلیلیّه التطبیقیّه عن الأدب العربیّ القدیم، و الأدب العربیّ الحدیث تتضمّن تحلیلات نقدیّه دقیقه، و قیّمه. لقد باتت آراوه النقدیّه، و بعد مضیّ حوالی أربعین عاما من رحیله، مغفوله علی ساحه النقد الأدبیّ. مارس معظم المناهج النقدیّه و المألوفه فی عصره مثل المنهج الفنّی، و المنهج الاجتماعیّ، و المنهج التأریخیّ، و المنهج النّفسی فی أبسط مفاهیمه، کما أنّه تطرّق إلی القضایا النقدیّه الهامّه، و التی کان فیها متأثّرا بالنقد الغربیّ، مثل «التصمیم الموضوعیّ فی الخیال الأدبیّ». یحاول هذا البحث تسلیط الأضواء علی مکانه أنیس المقدسی النقدیّه، فیتعرّض للمقدسی ناقدا، منطلقا من حیاته، و آثاره، و مرورا بمناهجه النقدیّه، للکشف عن المنهج الغالب عنده، و انتهاء إلی أهمّ القضایا النقدیّه عنده. أمّا المنهج الذی تتبنّاه هذه الدراسه فتوصیفیّ- تحلیلیّ، حیث تعرض لآراء المقدسی توصیفیّا ثمّ تحاول تحلیلها مستعینه بالآراء النقدیّه الأخری. من نتائج هذا البحث أنّ المنهج الغالب عند المقدسی هو المنهج الاجتماعیّ، لکنّه لا یغفل المنهج الفنّی کاملا، و کثیرا ما ینزع فی منهجه الفنّی نزعه بلاغیّه و لغویّه. أمّا الاتّجاه النقدیّ العامّ فی دراساته التحلیلیّه عن الأدب، فهو الاتّجاه العلمیّ الفنّی. تحدّث المقدسی عن مسأله «التصمیم الموضوعیّ» فی الخیال الأدبیّ، و کان متأثّرا فیه بآراء کلریدج النقدیّه، و یبدو أنّه کان ناقدا عادلا لم یصدر رأیا ینبعث عن العصبیّه و الهوی، و لا نقدا مصبوغا بذاتیّته فحسب، و لم یتّخذ نقده أداه لإشباع شهواته فی النیل من خصومه من الأدباء، و وسیله للتنویه و الإشاده بالأنصار و الأولیاء. .

تسعی هذه الدراسه إلی تقدیم منهج مقترح لتعلیم المهارات اللغویه فی قسم اللغه العربیه و آدابها بالجامعات الإیرانیه. تنتهج الدراسه المنهج الوصفی و تستخدم أداه الاستبیان و المقابله لجمع البیانات. یتکوّن مجتمع الدراسه من عدد من الأخصائیین المعنیین بتوظیف اللغه العربیه فی أسواق العمل، و أعضاء القسم العربی بمجلس تخطیط البرامج الدراسیه فی وزاره العلوم، و مدرسی المهارات اللغویه العربیه و الدارسین فی الفصل السادس فی قسم اللغه العربیه و آدابها فی الجامعات الحکومیه. تنطلق الدراسه من ثلاثه أسئله رئیسه؛ السوال الأول: ما هی أهمّ میزات المنهج أو المناهج الحالیه لتعلیم المهارات اللغویه فی أقسام اللغه العربیه و آدابها؟ الثانی: ما هی حاجات الدارس و المجتمع الإیرانی فی تعلّم مهارات اللغه العربیه فی ضوء تحلیل الحاجات و المواقف؟ و الثالث: ما هی أهم میزات المنهج المقترح فی ضوء تحلیل الحاجات و المواقف و المبادئ الحدیثه لتعلیم اللغه الأجنبیه؟ للإجابه عن هذه الأسئله تم تحلیل الحاجات و المواقف، فدلّت النتائج علی ضعف المبادئ العلمیه لتخطیط المنهج أو المناهج الحالیه لتعلیم المهارات اللغویه کما أثبتت أنّ الدارس و المجتمع الإیرانی یحتاج إلی جمیع المهارات اللغویه. و جرت مقارنه البرنامج الحالی من حیث النقاط و المستویات مع برامج تعلیم اللغات الأجنبیه فی إیران، و برامج مرکز لتعلیم اللغه العربیه للناطقین بغیرها فی مصر، و برامج تعلیم العربیه فی مرکز لتعلیم اللغات الأجنبیه التابع لجامعه لندن؛ فدلت النتائج علی أنّ النقاط الحالیه لتقدیم المهارات اللغویه غیر کافیه، و من الضروری إدراج 12 نقطه أخری کالنقاط التمهیدیه علی البرنامج. اعتمد المنهج المقترح علی مقرر متکامل و متشکل من عده مقررات، و علی الطریقه و الأنشطه التدریسیه التی تستند إلی تعلیم اللغه التواصلیه و التعلیم القائم علی المهام. یسعی المنهج المقترح إلی إیصال الدارسین فی نهایه البرنامج، إلی أهداف المستوی c2 من الإطار الأروبی المرجعی العام للغات، و المستوی المتمیز من المستویات لتقییم النواتج التعلیمیه لللغه العربیه فی المجلس الوطنی الأمریکی لتعلیم اللغات الأجنبیه. فی ختام الدراسه جاء نموذج تطبیقی لبعض المواد علی أساس المنهج المقترح.

در سال های اخیر گرایش رو به افزایشی نسبت به یادگیری زبان عربی در سرتاسر جهان بوجود آمده است. افزایش فراگیران این زبان سبب شده است تا توجه به الگوها و روش های نوین آموزش این زبان در کشورهای مختلف بیشتر شود. در کشورهای عربی متخصصان آموزش زبان عربی، الگوها و روش هایی را بر اساس نظریات آموزش زبان خارجی، برای آموزش زبان عربی به غیر عرب زبانان ارائه داده اند. با وجود این در ایران علی رغم اهمیت دوچندان آموزش زبان عربی به نظر می رسد همچنان آموزش این زبان هم گام با الگوها و روش-های نوین آموزش زبان خارجی در دنیا پیش نمی رود. نیاز به الگو و روش مناسب بویژه در بخش آموزش مهارت های زبانی عربی بیشتر احساس می شود. به جز در برخی از دانشگاه ها، اکثر فارغ التحصیلان مقطع کارشناسی این رشته در کاربرد این مهارت ها دارای ضعف هستند. با وجود اهمیت بالای آموزش این مهارت ها تاکنون پژوهشی که به صورت جامع به آسیب شناسی آموزش این مهارت ها و ارائه الگو بر اساس نظریات آموزش زبان خارجی پرداخته باشد، صورت نگرفته است. از سوی دیگر پژوهش های صورت گرفته درکشورهای عربی بیشتر برای غیرعرب زبان های اروپایی است که هیچ گونه اشتراک زبانی با عرب ها ندارند و بدون شک جامعه و فراگیران ایرانی نیاز به الگوهای مختص و هماهنگ با ویژگی های تربیتی و اجتماعی خود دارند.پژوهش حاضر می کوشد با روش توصیفی تحلیلی و با استفاده از ابزار پرسشنامه و مصاحبه به آسیب شناسی وضعیت آموزش مهارت های زبانی در مقطع کارشناسی رشته زبان و ادبیات عربی بپردازد و سپس با تکیه بر مبانی آموزش زبان خارجی و با در نظر گرفتن نیازهای جامعه ایرانی الگوی برنامه درسی مناسبی را برای آموزش این مهارت ها ارائه دهد. جامعه آماری پژوهش استادان و دانشجویان زبان و ادبیات عربی 10 دانشگاه کشور و برخی از موسسات، ادارات و نهادهایی است که با کاربرد مهارت های زبانی عربی در ارتباط هستند. الگوی مورد نظر داری چهار عنصر اهداف، محتوا، روش تدریس و ارزشیابی است. این الگو بر سیلابس تلفیقی که در برگیرنده ویژگی های چند سیلابس است و بر رویکرد ارتباطی و تکلیف محور تاکید دارد. هدف این برنامه درسی رساندن دانشجویان به اهداف سطح c2 «چهارچوب مرجع مشترک اروپایی» و سطح« متمیز» آموزش زبان عربی در «انجمن ملی زبان های خارجه در آمریکا» است. تسعی هذه الدراسه إلی تقدیم منهج مقترح لتعلیم المهارات اللغویه فی قسم اللغه العربیه و آدابها بالجامعات الإیرانیه. تنتهج الدراسه المنهج الوصفی و تستخدم أداه الاستبیان و المقابله لجمع البیانات. یتکوّن مجتمع الدراسه من عدد من الأخصائیین المعنیین بتوظیف اللغه العربیه فی أسواق العمل، و أعضاء القسم العربی بمجلس تخطیط البرامج الدراسیه فی وزاره العلوم، و مدرسی المهارات اللغویه العربیه و الدارسین فی الفصل السادس فی قسم اللغه العربیه و آدابها فی الجامعات الحکومیه. تنطلق الدراسه من ثلاثه أسئله رئیسه؛ السوال الأول: ما هی أهمّ میزات المنهج أو المناهج الحالیه لتعلیم المهارات اللغویه فی أقسام اللغه العربیه و آدابها؟ الثانی: ما هی حاجات الدارس و المجتمع الإیرانی فی تعلّم مهارات اللغه العربیه فی ضوء تحلیل الحاجات و المواقف؟ و الثالث: ما هی أهم میزات المنهج المقترح فی ضوء تحلیل الحاجات و المواقف و المبادئ الحدیثه لتعلیم اللغه الأجنبیه؟ للإجابه عن هذه الأسئله تم تحلیل الحاجات و المواقف، فدلّت النتائج علی ضعف المبادئ العلمیه لتخطیط المنهج أو المناهج الحالیه لتعلیم المهارات اللغویه کما أثبتت أنّ الدارس و المجتمع الإیرانی یحتاج إلی جمیع المهارات اللغویه. و جرت مقارنه البرنامج الحالی من حیث النقاط و المستویات مع برامج تعلیم اللغات الأجنبیه فی إیران، و برامج مرکز لتعلیم اللغه العربیه للناطقین بغیرها فی مصر، و برامج تعلیم العربیه فی مرکز لتعلیم اللغات الأجنبیه التابع لجامعه لندن؛ فدلت النتائج علی أنّ النقاط الحالیه لتقدیم المهارات اللغویه غیر کافیه، و من الضروری إدراج 12 نقطه أخری کالنقاط التمهیدیه علی البرنامج. اعتمد المنهج المقترح علی مقرر متکامل و متشکل من عده مقررات، و علی الطریقه و الأنشطه التدریسیه التی تستند إلی تعلیم اللغه التواصلیه و التعلیم القائم علی المهام. یسعی المنهج المقترح إلی إیصال الدارسین فی نهایه البرنامج، إلی أهداف المستوی c2 من الإطار الأروبی المرجعی العام للغات، و المستوی المتمیز من المستویات لتقییم النواتج التعلیمیه لللغه العربیه فی المجلس الوطنی الأمریکی لتعلیم اللغات الأجنبیه. فی ختام الدراسه جاء نموذج تطبیقی لبعض المواد علی أساس المنهج المقترح.