نام پژوهشگر: نیلوفر فتاحی دولت آبادی

سیاوش در اسطوره و ادبیات
پایان نامه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه کاشان 1390
  نیلوفر فتاحی دولت آبادی   محمد راستگوفر

چکیده اسطوره سیاوش یکی از پرمایه ترین و عمیق ترین اسطوره های ملی ما ایرانیان است که در فضای فرهنگی و ادبی ما در اعصار مختلف تاریخی تأثیر غیر قابل انکاری بر جای نهاده است. در اوستا و نوشته های پهلوی نام او و داستان کشته شدنش در توران زمین مطرح شده است. در زمینه دو عنصر عمده ملی و مذهبی ما یعنی جشن نوروز و آیین تعزیه نمود قابل ملاحظه ای داشته است. رابطه آن با چهار آیین نوروزی یعنی سوگواری های پیش از نوروز و شادمانی هم زمان با آغاز نوروز، سبزه های نوروزی و به آب افکندن آن، جشن آب پاشان و مراسم ارجی قابل بررسی و موشکافی است. اسطوره سیاوش در ادبیات منظوم و منثور ما نیز بازتاب وسیعی داشته است. علاوه بر حکیم فردوسی که حجم قابل ملاحظه ای از شاهکار خود را به داستان این اسطوره بی بدیل اختصاص داده است، شاعران و نویسندگان مختلف در اعصار گوناگون از مضامین و ابعاد مختلف این اسطوره به منزله تم های گوناگون ادبی به انحاء مختلف بهره برده اند این موضوع هم در ادبیات سنتی و هم در ادبیات معاصر به خوبی به چشم می خورد. بخش مهمی از اسطوره سیاوش رابطه آن با اسطوره های ایزدان نباتی ملل مختلف چون آدونیس و آفرودیت، یوسف و زلیخا و... است. بررسی این ارتباط گویای این نکته است که سیاوش خود نیز می تواند در زمره ایزدان نباتی محسوب شود که پس از به شهادت رسیدن از خون او گیاهی روییده و هر سال مردم به ویژه در منطقه خوارزم و بخارا به مناسبت مرگ و باززایی او به غم و شادی می پردازند. برخی پژوهشگران حتی آیین حاجی فیروز و میر نوروزی را هم بازمانده سنتی این ایزد نباتی می دانند. گذشته از این، موضوعات دیگری نیز از جمله ریشه شناسی نام سیاوش، جایگاه زن در این داستان، سوگند به آتش، رابطه او با رستم و افراسیاب و همین طور شهرهایی که ساخته دست اوست یعنی کنگ دژ و سیاوشگرد، بررسی شده است. کلمات کلیدی: سیاوش، کاووس، سودابه، میرنوروزی، ایزدان نباتی، کنگ دژ.