صنایع نظامی در کشورهای مختلف از استتار البسه و تجهیزات نظامی جهت بالا بردن امنیت استفاده نموده اند. یکی از مسائل مهم در این ارتباط، یافتن طرح های استتاری مناسب برای مناطق زیست محیطی مختلف جهت ایجاد حداکثر هماهنگی میان زمینه و جسم می باشد. با الهام گرفتن از رفتارهای استتاری مخلوقات در طبیعت، اثبات شده است که سه عامل اساسی در میزان موفقیت یک طرح استتاری دخیل می باشند. عامل نخست، شباهت رنگی طرح و زمینه است. عامل دوم مسئله تباین رنگهای موجود در طرح بوده و نهایتا شکست تقارن جسم استتار شده می باشد. در این تحقیق، ابتدا نمودار انعکاسی فام های قهوه ای، سبز زیتونی و خاکی موجود در لباس های نظامی مناطق بیابانی ایران به دست آمد و با استفاده از رنگدانه های انتخابی نمونه های همانند با آنها تهیه گردید. همانندی مذکور میان نمونه ها و فامهای استتاری مرجع در دو ناحیه مرئی و مادون قرمز نزدیک (nir) و با استفاده از روش چاپ پارچه با مخلوط رنگدانه ها به انجام رسید. پارچه مورد نظر برای تهیه نمونه فامهای استتاری از جنس پنبه/نایلون انتخاب شده که بعلت راحتی پوشش، قابلیت جذب رطوبت مناسب برای بدن و غیره به عنوان لباس نیروهای نظامی مورد استفاده قرار می گیرد. سپس با افزودن نانو و میکرو ذرات دی اکسید تیتانیوم بعنوان ماده مات کننده و همچنین نانوذرات کربن مشکی و کربن اکتیو بعنوان مواد جاذب نور به خمیرهای چاپ حاوی رنگدانه ها، تاثیر این مواد درتغییرات ایجاد شده رفتار انعکاسی نمونه های چاپ شده محتوی این ذرات با غلظت های متفاوت مورد بررسی قرار گرفت. در ادامه، ثبات های شستشوئی، نوری، مالشی، ثبات در برابر عرق بدن، نفوذپذیری هوا و نهایتا زاویه تماس قطره آب با سطح نمونه ها اندازه گیری گردید. فام های قهوه ای، سبز زیتونی و منسوج نظامی ایران با خمیرهای چاپ حاوی مقادیر مشخص از رنگدانه های سبز b، سیاه p-ng، قهوه ای r و زرد fg همانند گردید و سپس مقادیر مشخص نانو و میکرو ذرات دی اکسید تیتانیوم، کربن مشکی و کربن اکتیو به خمیر های چاپ افزوده شده و بر پارچه های پنبه/نایلونی چاپ گردید. سپس نمونه ها خشک شده و تحت عملیات پخت قرار گرفتند. نهایتا نمونه ها بوسیله آب سرد شستشو داده شده و در هوای آزاد خشک شدند. نتایج حاصل از بررسی نمودارهای انعکاسی بدست آمده از نمونه های قهوه ای، سبز زیتونی و خاکی نشان می دهد که افزایش غلظت دی اکسید تیتانیوم در ابعاد نانو و میکرو به محتوای رنگدانه ای چاپ نمونه های فوق، باعث کاهش میزان انعکاس سطوح چاپ شده نسبت به نمونه چاپ شده فاقد دی اکسید تیتانیوم در نواحی vis-nirمی شود. افزودن دی اکسید تیتانیوم به خمیرهای چاپ حاوی رنگدانه های مختلف باعث افزایش میزان پشت پوشی لایه چاپ شده بر سطح پارچه شده و با توجه به ضریب شکست بالای این رنگدانه و افزایش میزان انتشار حجمی و انعکاس سطحی انجام شده از لایه چاپ شده، میزان نور عبوری قابل برخورد با سطح بستر (کالا) کمتر شده و لذا با کاهش سهم انعکاسی نور توسط بستر، میزان انعکاس کلی نمونه چاپ شده کاهش می یابد. با توجه به اینکه نمونه های رنگ همانند شده معمولا از میزان انعکاسی بالاتر از نمونه های مرجع (شاهد) برخوردار می باشند استفاده از دی اکسید تیتانیوم در غلظت های زیاد ( g/kg1- 75/0) درخمیر چاپ باعث کاهش انعکاس نمونه شده و سطح انعکاسی آنها را به سطح انعکاسی مورد نظر نمونه های مرجع در نواحی vis-nir نزدیک می نماید. روند کاهش انعکاس نمونه های رنگ همانند شده با افزودن ذرات کربن مشکی و همچنین کربن اکتیو جاذب نور به خمیرهای چاپ باعث اصلاح رفتار انعکاسی نمونه ها شده و با کاهش انعکاس نمونه ها منحنی انعکاسی نمونه های مرجع بر نمونه های چاپ شده قابل تقلید خواهد بود. نتایج حاصل از بررسی رفتار انعکاسی نمونه های حاوی ذرات منتشر کننده دی اکسید تیتانیوم با تئوری مای می تواند درتطابق نزدیک باشد. همچنین احتمال بیشتری هم در این ارتباط وجود دارد که چون نمونه های چاپ شده تقریبا پشت پوش محسوب می شود نظریه مای، نظریه خوبی برای پیشگوئی رفتار انعکاسی نمونه پشت پوش بکار گرفته شده نمی باشد. کلمات کلیدی: طرح استتاری، پارچه پنبه/نایلونی، انعکاس در نواحی vis-nir، دی اکسید تیتانیوم، کربن مشکی، تئوری مای

در چند دهه ی اخیر ابتلا به بیماری های پوستی به ویژه سرطان پوست ناشی از قرار گرفتن در معرض پرتوی فرابنفش از نوع طبیعی آن یعنی نور خورشید یا نوع مصنوعی آن رشد سریعی داشته است. به منظور حفاظت در برابر نور خورشید به ویژه پرتوی فرابنفش وجلوگیری از ابتلا به بیماری سرطان پوست، استفاده از منسوجات توصیه شده و در ارتقای درجه حفاظت آن تحقیقات بسیاری صورت گرفته است. در این راستا اثر متغیرهای تراکم تاری، تراکم پودی و جنس نمونه پارچه های تولید شده در سیستم بافندگی تاری - پودی و طول موج پرتوی فرابنفش ، برمیزان انعکاس پرتوی فرابنفش از سطح پارچه، مورد مطالعه قرار گرفته است. در دو طرح بافت تافته و سرژه 1/3 صعودی، تراکم تاری در سه مقدار 36، 40و 45 تار در سانتی متر و تراکم پودی در سه مقدار 22، 24 و 26 پود در سانتی متر تعیین شده و جنس پارچه ها با تغییر در نوع پود مصرفی از قبیل نخ پنبه ی صد در صد با ظرافت 24 و 30 انگلیسی، نخ مخلوط پلی استر و ویسکوز با ظرافت 30 انگلیسی و نخ مخلوط پلی استر پنبه با ظرافت 17 انگلیسی، تغییر یافته است. تجزیه و تحلیل آماری داده ها با استفاده از نرم افزار spss انجام شده است. در این تحقیق منطق فازی به منظور پیش گویی کردن میزان انعکاس پرتو ی فرابنفش از سطح پارچه، به کار گرفته شده است که با استفاده از نرم افزار متلب (matlab) مدل منطق فازی طراحی و توسعه داده شده است. میزان انعکاس پرتوی فرابنفش، با استفاده از منطق فازی پیش گویی شده و مقایسه ی نتایج حاصل از آزمایشات تجربی و نتایج پیش گویی شده ضریب همبستگی 965/0 را نشان می دهد. میزان قدر مطلق خطای حاصل از مقایسه ی نتایج عملی و پیش گویی شده بسیار کم می باشد.

توسعه روز افزون کاربرد کامپیوتر ها در تمامی عرصه های دانش بشری و از جمله صنعت رنگرزی و نساجی زمینه های تازه ای از کاربرد فن آوری جدید را در این عرصه پدید آورده است. سیستم های خبره که یک نوع نرم افزار کامپیوتری می باشد، یکی از آخرین دستاوردهای این پیشرفت سریع بوده، که با استفاده از دانش و آگاهی متخصصین یک حرفه و ترکیب آن با فن آوری روز، مجموعه دانش و تجربه کارشناسان را به صورت نرم افزارهای-«راهنمای تصمیم گیری» در اختیار افراد غیر متخصص و کم تجربه قرار داده و بدین وسیله می تواند نقش قابل توجهی دربهبود تصمیمات آنها ایفا کند. در این پژوهش به فرآیند انتخاب نسخه رنگرزی طبیعی مناسب در حوزه تخصصی فرش دستباف پرداخته شده و سعی در تسریع بخشیدن به فرآیند انتخاب بهترین و مناسبترین نسخه رنگرزی طبیعی مد نظر داشته است. سیستم خبره انتخاب نسخه رنگرزی همانند یک فرد خبره رنگرز در حوزه تخصصی رنگرزی فرش دستباف مشاوره داده و در صورت لزوم تصمیم گیری جهت بهبود کیفیت و تسریع فرآیند می نماید. خروجی این پژوهش اطلاعات اولیه ای است که با قرارگیری آنها در پایگاه دانش «data base»نرم افزار، یک سیستم خبره به شکل نرم افزار در اختیار کاربر جهت تسریع فرآیند تصمیم گیری در انتخاب نسخه رنگرزی قرار می دهد. به طوری که کاربر به راحتی می تواند در فضای طراحی شده سوالات خود را بپرسد و جواب های خود را بگیرد. از نتایج این پژوهش می تواند به موارد زیر اشاره کرد: ارائه دایره المعارف رنگزاهای طبیعی، نمایش نسخه رنگرزی فام های رنگی، ساختار شیمیایی،خواص رنگی و ثباتی رنگزاهای طبیعی پرکاربرد در صنعت فرش دستباف.

در این تحقیق مراحل اتصال بتا سیکلو دکسترین ( ?-cyclodextrin ) به روش واکنش سطحی بر روی الیاف پشم بهینه سازی شده است. جهت بهبود جذب این ماده روی الیاف پشم از پلاسمای فشار پایین اکسیژن استفاده شده است. چهار متغیر مستقل شامل قدرت پلاسما، مدت زمان پلاسما، غلظت بتاسیکلودکسترین و سیتریک اسید، انتخاب شده و تاثیر این فاکتور ها بر روی افزایش وزن نمونه ها مورد آزمایش قرار گرفته و بهینه سازی شدند. به منظور ارزیابی تغییرات ایجاد شده بر روی الیاف از طیف سنجی مادون قرمز تبدیل فوریه (fourier transeorm-infrared)، تصاویرمیکروسکوپ الکترونی پویشی(scanning electron microscopy ) و آزمایش جذب موئینگی آب ( wicking ) استفاده شد. تاثیر افزایش وزن بر قدرت رنگینمونه های رنگرزی شده با رنگزای ریشه زرشک نیز بررسی گردید. میزان جذب رنگزای طبیعی، ثبات نوری و شست و شویی نمونه ها بر روی نمونه هایی که بیشترین درصد افزایش وزن را داشته اند مورد بررسی قرار گرفت. نمونه رنگرزی شده با بیشترین درصد افزایش وزن، به منظور بررسی خواص ضد میکروبی انتخاب شد و فعالیت ضد میکروبی بالایی در مقابل هر دو باکتری گرم مثبت و گرم منفی به نام های staphylococcusaureusوescherichiacoliمشاهده گردید. در بررسی ثبات شست وشویی و نوری نمونه های رنگرزی شده، نتایج قابل قبولی به دست آمد که حاکی از ثبات رنگی خوب نمونه ها است.

تلاش های وسیعی در صنعت نساجی به عمل آمده تا پارچه ها در برابر ازدیاد سریع میکروارگانیسم هایی مانند باکتری مقاومت کنند و از این طریق، توسعه این گونه از پارچه ها به یک نیاز ویژه تبدیل شده است. در این تحقیق، خواص ضد میکروبی پارچه های مختلف با جنس پنبه، پلی استر، ویسکوز، ویسکوز/پلی استر و پنبه/پلی استر تکمیل شده با آلیسین کونژوگه شده با نانوسلولز، در مقابل باکتری استافیلوکوکوس اورئوس (گرم مثبت) به روش تست استانداردaatcc100-1993 مورد ارزیابی قرار گرفت. تغییرات شیمیایی، تغییرات مورفولوژی و ثبات شستشوئی پارچه های تکمیل شده بررسی شد. بررسی تغییرات شیمیایی نمونه ها نشان می دهد که در پارچه پنبه ای تکمیل شده با آلیسین کونژوگه شده با نانوسلولز گروه nh- است که میان آمین آلیسین و کربوکسی نانوسلولز شکل گرفته است. اندازه کریستالی در پارچه پنبه، پلی استر و پنبه/پلی استرتکمیل شده به ترتیب برابر ??.??، ??.?? و??.?? آنگستروم است. تصاویرمیکروسکوپ الکترونی روبشی پارچه تکمیل شده با آلیسین کونژوگه شده با نانوسلولز نشان می دهد که تجمعی از مواد مورد استفاده بر روی سطح پارچه های تکمیل شده با آلیسین کونژوگه شده با نانوسلولز وجود دارد که در پارچه های خام وجود ندارد. نتایج حاصل از ارزیابی خواص ضد میکروبی روی پارچه های تکمیل شده با آلیسین کونژوگه شده با نانوسلولز نشان داد که نمونه پارچه پنبه ای بهترین خواص ضد میکروبی را نسبت به دو پارچه پلی استر و پنبه/پلی استر دارد و پارچه های ویسکوز و ویسکوز/پلی استر خواص ضد میکروبی از خود نشان ندادند.

در این پژوهش، کاربرد پوست میگو به عنوان رنگزای طبیعی بر روی پارچه پشمی بررسی شد و تأثیر پلاسمای سرد با استفاده از گاز اکسیژن و پیوندزنی بتاسیکلودکسترین بر روی خواص رنگی پارچه پشمی مورد مطالعه قرار گرفت. برای تأیید تغییرات شیمیایی بر روی پارچه پشمی، تصاویر میکروسکوپ الکترونی روبشی، طیف سنج مادون قرمز و آزمون جذب آب مورد استفاده قرار گرفتند. علاوه بر این، مولفه ها و ثبات رنگی پارچه های اصلاح شده، مورد ارزیابی قرار گرفتند. نتایج نشان داد که قدرت رنگی و فام سبز رنگ پارچه های رنگرزی شده بعد از عملیات پلاسمای سرد با گاز اکسیژن و پیوندزنی بتاسیکلودکسترین افزایش یافته است. استفاده از%5 سدیم دی کرومات و %10 رنگزای پوست میگو می تواند مقادیر بهینه برای به دست آوردن فام سبز رنگ بر روی نمونه های پشمی ایجاد کند. هم چنین نتایج به دست آمده نشان داد که با افزایش غلظت بتاسیکلودکسترین ، مقدار فام سبز رنگ نمونه ها بهبود یافته است اما قدرت رنگی کاهش یافته است. تصاویر میکروسکوپ الکترونی روبشی، حضور مولکول های پوست میگو و بتاسیکلودکسترین بر روی سطح پارچه اصلاح شده را تأیید می کند. آنالیز طیف سنج مادون قرمز نشان داد که پیک جذب گروه های هیدروکسیل بعد از پیوندزنی بتاسیکلودکسترین بر روی نمونه اصلاح شده با پلاسمای سرد به اندازه کافی بهبود یافته است. بعد از انجام عملیات پلاسمای سرد ، بررسی جذب، افزایش خواص آب دوستی نمونه ها را تأیید کرد. علاوه بر این، خواص ثبات نوری و شست و شویی نمونه های رنگرزی شده بسیار خوب تا عالی بوده است.

امروزه در جهان پیشرفته و صنعتی حاضر با استفاده از روش های نوین تلاش بر این است که محصولات تولیدی با صرفه تری از نقطه نظر کمی و کیفی به دست آید. همانگونه که می دانیم فرش دستباف ایرانی از شهرت و محبوبیت قابل ملاحظه ای در جهان برخوردار است. در این کار پژوهشی، استفاده از امواج مافوق صوت برای استخراج و رنگرزی الیاف پشمی با رنگزاهای روناس و وسمه مورد استفاده قرار گرفت. اثر امواج مافوق صوت در قدرت رنگی، طیف جذبی، طیف انعکاس، ثباتهای نوری و شستشویی مورد بررسی قرار گرفت. همچنین، تجزیه و تحلیل sem و ftir نمونه ها مورد مطالعه قرار گرفت. نتایج حاصل نشان داد که استخراج و رنگرزی به کمک امواج مافوق صوت، قدرت رنگی بیشتری نسبت به شرایط متداول رنگرزی داشت. نتایج تصاویر sem از نمونه های رنگ شده تجمع ذرات رنگ روی سطح لیف را نشان می دهند. علاوه بر این ثبات های نوری و شستشویی نمونه های ذکر شده خیلی خوب ارزیابی شد.

برخی از قالی های معاصر (اغلب تجاری) عیوبی در رنگ دارند که بنابر درخواست مشتری، توسط مرمت گر مورد بررسی قرار گرفته و رفع عیب می شوند. این عملیات را رنگ کاری گویند. نکته مهم در این است که بخش قابل توجهی از این عملیات مرمت دوام ندارند و با گذشت زمان، تابش نور خورشید و یا اولین شستشو این پدیده ی پنهان کاری شده دوباره آشکار می شود. متاسفانه اطلاعات و روش های این عملیات فاقد کارایی آموزشی و علمی است و این روند پاسخگوی هیچ یک از اهداف علمی و استاندارد فرش دستباف نیست. این پژوهش به طراحی و بررسی امکان ساخت دستگاهی برای رنگرزی موضعی قالی های مرمتی معاصر با هدف بهینه سازی روند رنگرزی در مرمت فرش دستباف با رویکرد مرمتی و روش داده اندوزی کتابخانه ای و آزمایشگاهی و سپس به تحلیل داده ها و نتیجه گیری پرداخته می شود. شاخص مستقل شامل نوع و غلظت رنگ، میزان دبی، رجشمار قالی و شاخص وابسته میزان قدرت مکش دستگاه و مهارت کاربر است که تاثیر این فاکتورها بر روی افزایش جذب رنگ، ثبات رنگ در برابر دو عامل نور و شستشو بررسی شد. به منظور ارزیابی آزمایش های انجام شده بر روی قالی های نمونه، آزمون ثبات شستشویی و ثبات نوری انجام شده و سپس توسط دستگاه اسپکتروفتومتر انعکاسی میزان روشنایی و اختلاف رنگی آنها اندازه گیری شد. نتایج نشان داد که افزایش مدت زمان مکش منجر به درصد پخش شدگی کمتر و همچنین بیشترین درصد نفوذ رنگ با بالا رفتن غلظت رنگ حاصل می شود. رنگ های طبیعی با افزایش مدت زمان رنگرزی، کمترین اختلاف رنگ را با نمونه قالی شاهد نسبت به رنگ های شیمیایی به وجود آوردند.

رنگینه های طبیعی از دیر باز به دلیل بهره مندی از درجه سمیت پایین با محیط زیست سازگار است. اما در کنار تمام فوایدی که دارند، دارای نواقصی نیز هستند. رفع مشکلات رنگرزی طبیعی همواره مورد توجه بشر بوده است. تکنولوژی های نوین نیز برای رفع مشکلات این رنگزاها تولید شده اند که از جمله این تکنیک ها عملیات پلاسما می باشد. در این پایان نامه از گل ریواس به عنوان یک رنگزای طبیعی جدید برای رنگرزی الیاف پشم استفاده شده است. تاثیر آمادهسازی الیاف با پلاسمای اکسیژن بر خواص رنگرزی الیاف پشم و امکان جایگزینی دندانه های معدنی با عملیات پلاسما در رنگرزی الیاف پشم با این رنگزا مورد بررسی قرار گرفت. قدرت رنگی پارچه های پشمی آماده شده و رنگرزی شده با استفاده از طیف سنج انعکاسی مقایسه گردید. همچنین ثبات های شستشوئی و نوری نمونه ها هم مورد بررسی قرار گرفت. برای مشاهده مشخصات سطحی الیاف از تصاویر میکروسکپ الکترونی استفاده گردید. همچنین تغییرات شیمیایی الیاف خام و پلاسما شده بعد از رنگرزی با استفاده از طیف ftir مورد بررسی قرار گرفت. نتایج نشان داد که قدرت رنگی و مشخصات ثباتی نمونههای آمادهسازی شده بوسیله پلاسما نسبت به الیاف خام بهبود یافته است. نتایج بدست آمده از فوریه مادون قرمز نشان داد که پشم پلاسما شده نسبت به پشم خام دارای گروه های آبدوست بیشتری شده و پیوندهای کوالانسی و هیدروژنی بیشتری در سطح لیف ایجاد شده است. کنده کاری های سطح پشم پلاسما شده که با میکروسکپ الکترونی قابل مشاهده است نیز بر خصوصیات آبدوستی لیف افزوده است.

استفاده از رنگزاهای طبیعی در سالهای اخیر توجه محققان را به خود جلب نموده است. تحقیق حاضر به منظور بررسی قابلیت رنگرزی ریشه گیاه ریوند چینی، روی کالای پشمی انجام پذیرفت.در این تحقیق از پودر این گیاه جهت رنگرزی استفاده شد و با تغییر شرایط رنگرزی، از جمله نوع دندانه و محیط رنگرزی قابلیت این ماده در کسب فام های مختلف، و ثبات شستشویی و نوری نمونه های رنگرزی شده بررسی گردید و با استفاده از دستگاه اسپکتروفتومتر انعکاسی پارامتر های رنگی اندازه گیری شد. نتایج بیانگر قابلیت این ماده جهت رنگزری کالای پشمی و کسب فام های متنوع با تغیر شرایط رنگرزی است. همچنین ثبات های نوری و شستشویی مناسب و در حد قابل قبول است.همچنین تحقیق حاصله نشان داد که نمونه های عمل شده با دندانه سماق و سولفات مس در مقابل باکتری استافیلوکوکوس آرئوس و قارچ کاندیداآلبیکنس، فعالیت ضدمیکروبی بالایی دارند.

در سالهای اخیر استفاده از رنگزاهای طبیعی و یافتن منابع جدید رنگزا و ازجمله استفاده از گیاهان ، ضایعات مواد طبیعی، و حتی میکرو ارگانیسم های بیخطر و یا کم خطر موردتوجه بوده است. در تحقیق انجام شده به بررسی امکان استفاده از محلول ضایعاتی صفرای گاو، به عنوان رنگزا برای رنگرزی کالای پشمی پرداخته شده است.به منطور بررسی امکان استفاده از محلول ضایعاتی صفرای گاو، به عنوان رنگزا برای رنگرزی کالای پشمی از روش مافوق صوت استفاده شده است. به منظور ارزیابی مورفولوژی سطحی نمونه ها، از میکروسکوپ الکترونی(sem) استفاده شد. همچنین تغییرات شیمیایی الیاف خام و رنگرزی شده با استفاده از طیف سنج مادون قرمز (ftir) مورد بررسی قرار گرفت.