بعد از هجرت پیامبر اکرم به مدینه، نخستین تجربه ی حکومت اسلامی در آن سرزمین شکل گرفت. شهر مدینه پایگاه اصلی دیانت و سیاست در عصر پیامبر(ص) بتدریج دچار تحول گردید و مرکزیت سیاسی خود را از دست داد. با روی کار آمدن امویان که اساس حاکمیت خود را بر پایه ی گرایش های قومی و قبیله ای بنا نهادند و جایگزین شدن سیاست دنیوی به جای سیاست دینی این مرکز مهم، بیش از پیش به انزوا کشیده شد. با دگرگون شدن مبنای خلافت اسلامی و اتکای آن بر قهر و غلبه حاکمان (الحکم لمن غالب) و پس از آن موروثی شدن خلافت، دست صحابه به کلی از خلافت کوتاه شد. این تغییرات بنیادی، که با مخالفت بزرگان اهل مدینه بیش از سایر نقاط مواجه می شد، اعمال سیاست های خاصی را نسبت به شهر اقتضاء می کرد. مهمترین اقدام امویان غیرسیاسی کردن مردم و غفلت از سیاست های جاری حکومت بود. به همین دلیل بود، که مدینه به زودی به یکی از مراکز لهو و لعب، شعر و موسیقی وآوازه خوانی تبدیل شد. البته این در کنار حفظ موقعیت شهر به عنوان مرکزی دینی و علمی بود، که به دلیل حضور امامان شیعه، بزرگان صحابه و تابعین اجتناب ناپذیر می نمود. لذا در این دوره مدینه مرکز مهم علوم دینی اعم از فقه، حدیث و تفسیر از سویی، فعالیت های غیردینی و حتی ضددینی از سوی دیگر گردید. در واقع هر دو نوع فعالیت به منظور برکنار ماندن مردم از امور سیاسی بود مورد تشویق قرار می گرفت. در پژوهش حاضر وضعیت سیاسی، اجتماعی و فرهنگی مدینه در این دوره تاریخی مورد بررسی قرارگرفته است.