نام پژوهشگر: سلیمه رودکی

بررسی ساختار آثار گلی ترقی
پایان نامه دانشگاه آزاد اسلامی - دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی - دانشکده ادبیات و علوم انسانی 1389
  سلیمه رودکی   پروین سلاجقه

گلی ترقی به عنوان یکی از نویسندگان صاحب سبک در جریان داستان نویسی معاصر فارسی جایگاه و اعتبار قابل توجهی دارد .این پژوهش به نقد و بررسی داستان های گلی ترقی در سه حوزه ی عناصر داستان ، نقد فرمالیستی ( ادبیت متن) و نقد ساختارگرا ( بر طبق الگوهای پراپ و برمون) پرداخته است. بدین منظور در ابتدا مبانی تئوریک لازم برای بحث در این سه حوزه تبیین و تشریح و در ادامه با مراجعه ی مستقیم به متن آثار تجزیه و تحلیل صورت گرفته است.درحوزه ی عناصر داستان پس از بررسی کیفی و کمّی آثار در نهایت مشخص شد که در داستان های او از هر دو پیرنگ باز وبسته استفاده می شود و تأکید خاصی بر استفاده از یکی از این دو نیست؛ بخش عمده ای از شخصیت های اصلی داستان ها ، باور پذیر و احتمالا برگرفته از زندگی واقعی نویسنده هستند؛ مهم ترین زاویه دید مورد استفاده با توجه به علاقه نویسنده به اتوبیوگرافی نگاری ، اول شخص است و بالاخره اینکه درون مایه ی داستان های گلی ترقی در داستان های نخستین یک تصور پوچ گرای منفی بین به زندگی است در حالی که در داستان های اخیرش نگاهی مثبت و امیدوارانه به زندگی و مخصوصا روزگار سپری شده وجود دارد .از منظر نقد جدید و فرمالیسم روسی گلی ترقی در داستان های نخستین به علت فقدان تجربه ی کافی ، شتاب بدیهی دوران جوانی و سرشار بودن از اندیشه و ایدئولوژی کمتر به برجسته سازی زبان توجه کرده است. اما در آثار اخیرش نویسنده با پختگی و تبحر خاصی کلمات را به کار می گیرد و بسیاری از پتانسیل های نهفته زبان فارسی را عیان می سازد.برخی دیگر از مولفه های این رویکرد از جمله قابلیت تاویل اثر نیز در آثار گلی ترقی قابل ردیابی است . از منظر نقد ساختارگرا بر طبق الگوی برمون غالب داستان های گلی ترقی سه پاره هستند . در پاره ی آغازین نویسنده بیان مسأله می نماید ، در پاره ی دوم داستان به اوج می رسد و در پاره ی سوم داستان با پیرنگی غالبا بسته جمع می شود.این ساختاربا توجه به بیوگرافی نگاری و تمایل به رعایت اصول کلاسیک داستان نویسی از سوی نویسنده امری بدیهی می نماید. همچنین با توجه به اینکه الگوی پراپ در مورد رمان ( با گستردگی حوادث ، اشخاص و... ) طراحی شده است درحالی که غالب آثار ارزشمند و قابل بحث ترقی در حوزه ی داستان کوتاه هستند امکان تطبیق کامل این الگو بر آثار وی میسر نشد اما برخی از مولفه های این الگو در آثار ترقی مورد تحلیل و بررسی کمی و کیفی قرار گرفته است .