نام پژوهشگر: راضیه ابراهیمی نیا

مقایسه آراء و عقاید غزالی در احیاءعلوم الدین با فیض کاشانی در المحجه البیضاءدر ربع مهلکات
پایان نامه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه سمنان 1390
  راضیه ابراهیمی نیا   عظیم حمزییان

کتاب احیاءعلوم الدّین جزء آثار مهم اخلاقی و عرفانی در عالم تسنن است. این کتاب توسط ابوحامد بن محمد بن محمد غزّالی در سال 488ه. ق. تألیف شد. بیان روان، آسان و سلیس غزّالی در این کتاب، احیاء را از کتاب‏های هم ردیف خود، متمایز ساخته است. همین ویژگی منجر شده است که احیاء در میان عموم مردم نیز مورد توجه قرار گیرد و توسط عارفان مسلمان بعد از او بر آن شروحی نوشته شود. مهم ترین شرحی که بر احیاء نوشته شده، المحجّه البیضاء اثر ملّا محسن فیض کاشانی است. فیض با علم و اطلاع از مرتبت و اهمیت احیاء به بهترین شکل ممکن با مطالب آن مواجه شده و به تلخیص و تهذیب آن پرداخته است. فیض در می‏یابد که احیاءالعلوم از جهات متعددی نیازمند تهذیب است: 1. اشتمال بر قصص و روایات عجیب و خرافی که اهل تصوف در نقل و ذکر آن بی‏پروا هستند. 2. ابتناء بر فقه و مذاق اهل سنت. 3. بی‏مبالاتی در نقل اخبار و احادیث مجعول و یا ضعیف. در این تحقیق از روش تطبیقی استفاده شده است، این پژوهش به مقایسه آراء و عقاید دو عارف بزرگ جهان اسلام، غزّالی در احیاءعلوم الدّین و فیض کاشانی در المحجّه البیضاء در ربع مهلکات می پردازد. آنچه به عنوان نتیجه می توان ذکر کرد، این است که فیض کاشانی با غزّالی در بسیاری از کتب ربع مهلکات هم کلام و هم آواست و بیشترین مناقشات او با غزّالی در کتب ریاضت النفس، کسر الشهوتین، آفات اللّسان، آفات الغضب و الحقد و الحسد، ذمّ المال و البخل است. اختلاف فیض کاشانی با غزّالی به دو دلیل عمده است: 1. اختلافات مذهبی و فقهی 2.حسن ظن غزّالی به صوفیان و تأدیب ایشان.