نام پژوهشگر: فاطمه کاتب

بررسی تأثیر دین زرتشت بر هنر ایران پیش از اسلام
پایان نامه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه الزهراء - دانشکده هنر 1388
  مهتاب برازنده حسینی   ابوالقاسم دادور

پژوهش حاضر به بررسی تأثیر دین زرتشت بر هنر ایران پیش از اسلام می پردازد . بررسی هنر ایران باستان در طی دوران های تاریخی از ماد تا پایان دوره ساسانیان نمایانگر پیوند عمیق میان هنر و دین زرتشتی می باشد ، به گونه ای که اکثر آثار ارزشمند باقی مانده ملهم از مضامین معنوی در ارتباط با اعتقادات و باورهای دین زرتشت بوده و تصاویر و نقوش نمادین در انواع هنرها و فرم های معماری همه برگرفته از خصیصه های سنتی و تمثیلی در ارتباط با دین زرتشت هستند . نقوش نمادینه ای که در طول زمان در فرهنگ ملی و اساطیری ایران تثبیت شده اند و همواره تقابل میان خیر و شر ، راستی و ناراستی و تاریکی و نور را متأثر از آیین زرتشت در هنر ایران جلوه گر بوده اند . هنر ایران پیش از اسلام ، نظیر هنر دوران هخامنشی ، آمیزه و اختلاطی از روش ها و قالب های موجود در فرهنگ های بیگانه بوده است ، اما به عناصر اقتباس شده بیگانه نیز صبغه ای زرتشتی بخشیده است . هنر ایران باستان به ویژه در دوران هخامنشی و ساسانی بر پایه خداشناسی ، جهان شناسی و انسان شناسی زرتشتی شکل گرفته است . و تکرار مضامین اوستایی در زندگی مردمی که تا مدت های طولانی این دین را نه به صورت مکتوب بلکه شفاهی و تصویری حفظ نموده اند ، سبب گردید تا هنر نوعی وسیله برای تبلیغ ، نشر و انتقال این آیین باشد . این پژوهش ضمن بررسی شخصیت زرتشت و تعالیم و شرایع دین زرتشتی به تفاوت این دین با ادیان میترایی ، بودایی و مسیحی نیز می پردازد . گفته ها و آموزه های آیین زرتشت همواره منبع الهام هنرمندان و جزء لاینفک هنر ایران باستان محسوب می شود و از این تعالیم می توان به عنوان ماهیت هنر پیش ازاسلام یاد نمود . این رساله در تلاش برای نشان دادن تأثیر دین زرتشت بر هنر ایران ، کلیه آثار هنری موجود در دوران ماد، هخامنشی ، اشکانی و ساسانی را در ارتباط با دین زرتشت بررسی می نماید .

«ایران, میراث فرهنگی معنوی و جهانی شدن», مطالعه موردی: آثار و اشیاء هنرهای دستی سنتّی
پایان نامه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه الزهراء - دانشکده هنر 1388
  مهین سهرابی نصیرآبادی   فاطمه کاتب

این رساله بارویکردی فرهنگی به جهانی شدن،درصدداست که نشان دهد«میراث فرهنگی معنوی»در فرایند«جهانی شدن فرهنگی»، طبق پارادایم«تلفیق وترکیب فرهنگ ها»می تواند امکان مهمی باشد برای تحقق«تنوع فرهنگی»،«زبان وآرمان مشترک»و«گفتگووتعامل فرهنگی» ؛بگونه ای که در«فرهنگ جهانی»،که پیامد جهانی شدن است،موثر وسهم آفرین باشد. در این راستا«آثار هنرهای دستی سنّتی ایران» که نوعی از میراث فرهنگی معنوی اند و به لحاظ بنیان های «سنّت» و «عرفان» و «تصوّف و فتوّت» صناعت شان مبتنی برحکمت است، بعنوان مطالعه موردی در نظرگرفته شده اند. رابطه و تناسب بین دو موضوع میراث فرهنگی معنوی و جهانی شدن از طریق محور قرار دادن بحث «جهانی بودن» و تأکید بر«هویّت انسانی» و گرایش فطری به «معنویت» برقرار شده است و بدینگونه در روند «معنا و معنویت گرایی» نقش گرانبها و غیرقابل تخمین میراث فرهنگی معنوی به عنوان یک منبع یا ابزار معرفی شده است. بنابراین ارکان اصلی بحث عبارتند از: موضوع «فرهنگ»، با رویکردهای فرهنگ محور، تعامل گرایانه، عام وخاص گرایانه و پارادایم پازلِ فرهنگی، نظریه نسبیّت گرایی فرهنگی؛ و همچنین «جهانی شدن فرهنگی» با پارادایم «تلفیق وترکیب فرهنگ ها» ـ به منظور حضور همه جوامع و فرهنگ ها در جریان تعامل جهانی و «وضعیت کانونی» یافتن آنها. بدنبال این مباحث موضوع «تنوع فرهنگی» و «تعامل فرهنگی» که راه به مسئله «دیالوگ» می برد، و اصلِ فهم یکدیگر و پذیرش و احترام به ارزش ها و معانی غیرخودی را تثبیت می سازد مطرح گردیده است. ازآنجا که این مسئله،وجود زبان و بیان مشترک و رعایت اخلاق را می طلبد،«میراث فرهنگی معنوی»، به مثابه منبعی ویژه برای اخذ معانی مشترک و اخلاقی،آرمانی و جهان روا در نظرگرفته شده اند، و از طریق برشمردن و مصداق آوری اصول و بنیان های «آثار هنردستی سنّتی ایرانی»،و بنیان های «سنّت» و «عرفان»، کسب نتایج مورد نظر میسّرگردیده است. روش تحقیق در این رساله روشی نظری است، که جهت گردآوری مطالب از روش کتابخانه ای و اسنادی استفاده شده است و شیوه تنظیم اطلاعات به صورت توصیفی،تشریحی وتحلیلی می باشد. همچنین استدلال استقرایی و بعضاً قیاسی در خلال برخی مباحث بکار گرفته شده است.

بررسی رنگ در مجسمه های نیمه ی دوم قرن بیستم
پایان نامه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه الزهراء - دانشکده هنر 1388
  فاطمه ریما اسلام مسلک   زهرا رهنورد

هنر به ویژه مجسمه سازی، در نیمه ی دوم قرن بیستم دچار تحولات چشمگیری شده است. ظهور رنگ در مجسمه های این قرن اقدامی است مهم که خود ریشه در تحولات بنیادین مدرنیته و مدرنیسم دارد. انقلاب صنعتی و دسترسی به ابزار و مواد نوین، تحول در تفکرات فلسفی و تعاریف اولیه ی هنر که به ذهنیت گرایی و پالایش هنر از هر گونه سودمندی یا ارزش مبادله ای منجر می شود، طرح نظریه های مختلف علمی و توسعه ی فضاهای شهری و راه های ارتباطی، بخشی از این تحولات به شمار می آید. ذهنیت گرایی در قالب مجسمه های مدرن از مهم ترین دستاوردهای هنر قرن بیستم است و رنگ در توسعه ی این مهم نقشی بسیار حیاتی داشته است. مجسمه های قرن بیستم به ویژه در نیمه ی دوم که حاصل نگرش بلند پروازانه و هوشمندانه ی انسان این قرن است به مبارزه با مرزهای از پیش تعیین شده و منجمد هنر پیش از خود می پردازد. استفاده از رنگ در آثار حجمی بدعتی نو در مجسمه سازی قرن بیستم است و فراخوانی جهانی برای مخاطبان هنر معاصر. در ایران اما وجود پیشینه ی درخشانِ رنگ در هنرهای مختلف این سرزمین از جمله کاشیکاری های بی نظیر مساجد- که آنها را به احجامی منحصر به فرد در دنیا تبدیل کرده و چشم جهانیان را همواره به خود خیره ساخته است- در تلاقی با ورود مدرنیزم به هنر ایران، در شکل گیری مجسمه هایِ رنگی بی تأثیر نبود. از این رو کاربرد رنگ در مجسمه ساز ی معاصر ایران بیش از آن که در جهت تأثیر پذیری از هنر غربی صورت گیرد، در پایبندی به سنت هایش معنا می یابد.

بررسی سازهای دوره ساسانیان بر اساس نقش برجسته ها و نقوش روی ظروف
پایان نامه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه الزهراء - دانشکده هنر 1388
  مهرنوش فرهی   ابوالقاسم دادور

در این پژوهش که به موسیقی ایران در دوران ساسانی(650-226میلادی) می پردازد، سعی شده تا طی معرفی سازهای رایج درآن عصر،تا حد امکان ویژگی های ساختاری و نحوه نواختن آنها و همچنین نوع کاربرد آنها براساس نقش برجسته ها و تصاویر روی ظروف به جا مانده از آن دوره مورد بررسی قرارگیرد تا از این طریق بخشی از هویت فراموش شده هنر و به خصوص موسیقی ایران در دوران باستان بازشناسانده و معرفی شود. در این راستا نقش برجسته طاق بستان در کرمانشاه به عنوان تنها نقش برجسته ای که به سازهای موسیقی آن دوره اشاره می کند و ظروف سیمین به جا مانده از آن دوران که تعداد قابل توجهی از آنها نوازندگان و سازهای موسیقی عصر ساسانی را به تصویر می کشند، مبنای این بررسی قرار گرفته اند. به این ترتیب که پس از گرد آوری عکس ها و تصاویر متعدد از نمونه های فوق الذکر که عمدتا از کتاب ها و منابع گوناگون تهیه شده اند، به تحلیل و تفسیر آنها پرداخته ایم. اما بدیهی است که اکتفای صرف به نقوش ، قطعا روند بررسی را با مشکلاتی مواجه خواهد ساخت . به همین دلیل و در جهت بهبود روند بررسی، سعی کرده ایم تا در ضمنِ بررسی و تفسیر سازها درتصاویر، از معدود آثار مکتوب به جا مانده از دوران باستانی ایران و دوران پس از آن وهمین طور آثار دیگری که هرکدام به نوعی به ویژگی های موسیقی و سازهای دوره ساسانی اشاره کرده اند نیز استفاده کنیم. به طور خلاصه می توان گفت که در این پژوهش سعی کرده ایم که تاحد امکان، تمامی نکات پراکنده ای که به نوعی به روزگار موسیقی ساسانی وخصوصا سازهای آنان مربوط می شوند را با محور قرار دادن نقش برجسته ها و تصاویر روی ظروف آن عصر برشماریم تا ما را در نتیجه گیری نهایی و شناسایی سازهای باستانی ایران یاری کنند.

بررسی نقش طراحی صنعتی در گسترش و شناساندن صنایع دستی با کمک کاربردی کردن آن
پایان نامه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه الزهراء - دانشکده هنر 1388
  مه لقا آذریان   فاطمه کاتب

هنر ایران هنری پر از تنوع و زیبایی است.صنایع دستی یکی از این هنر هاست که نقش مهمی در فرهنگ و هنر ملی و بومی ایران بازی می کند.صنایع دستی یکی از بهترین وسایل ارتباطی در جهت رساندن پیام های فرهنگی،اجتماعی و مذهبی اقوام به یکدیگر است.امروزه در کنار دنیای پیشرفته و تکنولوژی فنی و مهندسی،صنایع دستی همچنان قابلیت و توانایی ارتباط و انتقال مفاهیم و پیام های هر قوم را در جامعه داراست.این ویژگی منحصر به فرد و لزوم احیاءاین هنر می توانددلیل مناسبی برای کاربردی کردن و به روز کردن آن باشد. طراحی صنعتی به عنوان واسطه ای میان صنعت و هنر صنایع دستی می تواند ارتباط و هماهنگی لازم را ایجاد کند.طراح صنعتی در روند طراحی محصول ،اولویت را با کارکرد گرایی قرار می دهد،اگر عامل زیبا شناختی و مسأله انتقال فرهنگ و هنر را نیز مورد توجه قرار دهد،گامی در جهت احیاء صنایع دستی بر داشته است.زیبا شناختی جدیدی که در نتیجه تعامل صنعت و هنر به وجود می آید ،تنها هدف نهایی نمی باشد ،بلکه از این پس اعتبار معیار های هنری را هماهنگی با آرمان های فرهنگی و اجتماعی زمانه قرار می دهد.طراحی صنعتی در زمینه طراحی داخلی و طراحی المان های محیط زیست می تواند از شاخه های صنایع دستی مثل:شیشه گری،سفال گری ،فلز کاری و هنر های چوبی بهره برد. طراحی داخلی در میان شاخه های فعالیتی طراحان صنعتی بیشترین قابلیت را برای کاربردی کردن صنایع دستی داراست.چنانچه با کاربردصنایع دستی در طراحی داخلی زمینه را برای آشنایی بیشتر مردم با آن ایجاد می شود و در نتیجه موجب احیاء صنایع دستی فراموش شده می گردد.

بررسی اوضاع نقاشی اجتماعی متاثر از جنگ تحمیلی در ایران ( با رویکردی تطبیقی بر نقاشی های جنگ اول جهانی در اروپا)
پایان نامه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه الزهراء - دانشکده هنر 1385
  الهام میرکاظمی کچومثقالی   فاطمه کاتب

بررسی دوره های برجسته ی آفرینش هنری، حاکی از رابطه ی این دوره ها با تحولات و بحران های اجتماعی می باشد. از طریق نظر سنجی از اساتید هنری و با بررسی نمونه آثار نقاشی هنرمندان حرفه ای و تجربی جنگ ایران و عراق و نقد فرمالیستی آثار دیواری، این حقیقت منتج شد که متاسفانه نقاشی اجتماعی معاصر ایران به چهار دلیل عمده روند تکاملی مطلوبی را طی نکرده است: 1- دوری نقاشان آموزش دیده از موضوعات اجتماعی 2- عدم توجه به شیوه ی اجرا و خلاقیت هنری 3- سفارشی بودن اغلب آثار جنگی به خصوص نقاشی های دیواری و تقدم محتوی و روایت بر تکنیک اثر 4- سوء مدیریت هنری از این رو در روند این تحقیق با معرفی 100 اثر نقاشی جنگی از 54 هنرمند اروپایی و تجزیه تحلیل نمونه هایی از این آثار و بررسی نمونه های جنگی مشابه از حدود 40 هنرمند آکادمیک و تجربی جنگ تحمیلی در ایران، نوعی قیاس تطبیقی صورت گرفته و از این طریق، نقاط قوت و ضعف نقاشی اجتماعی معاصر شناسایی و ارائه شده و در آخر برای تعدیل معضل بی تحرکی فضای هنری و توجه دادن به خطر انزوا و اضمحلال تدریجی نقاشی اجتماعی، راهکارهای زیر به تفصیل پیشنهاد شده است: * انجام پژوهش های کاربردی در خصوص شفاف سازی تاثیرات متقابل هنر، هنرمند و جریانات اجتماعی بر یکدیگر * نقد علمی و مستمر جنبش های هنری معاصر * اصلاح ساختار مدیریت هنری * ارتقای فرهنگ عامه در مواجهه با آثار هنری از طریق آموزش های مداوم هنری

بررسی عناصر نمادین و نقوش اساطیری در فرش ایران (تأکید بر دوران صفویه)
پایان نامه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه الزهراء - دانشکده هنر 1389
  نگار راکعی   فاطمه کاتب

اساطیر و نقوش نمادین ، بخشی از فرهنگ مشترک مردم هستند که جلوه هایی از حضور درخشان و ماندگار آنها را در زمینه های مختلف هنری، از جمله هنر سنتی فرش ایران در دور? صفوی شاهدیم. پژوهش حاضر از نوع توصیفی؛ با تجزیه بصری زیبایی شناسانه و تحلیل اسطوره شناسانه در بین 20 نمونه از فرش های دور? صفوی می باشد و نیز گردآوری داده ها از طریق اسنادی و کتابخانه ای صورت گرفته و بیانگر آن است که؛ نقوش نمادین فرش های صفوی با داشتن ریشه در فرهنگ اساطیری ایران و جلا دیدن در کالبد مذهبی اسلام و عقاید تصوف مردم شیعی و نیز دارا بودن بیانی از روح آگاهی جمعی یک قوم، اشارات موشکافانه ای به ایزدان دین مزدیَسنا دارند. آنها در کلیت خود حدیث تصویریِ رمزی و نمادینی هستند که با درآمیختن وجوه مشترک دین و اساطیر در حوز? هنر، معنا و آگاهی های ماورایی را به عنوان شرحی از گذشته و راهنمایی برای اعمال در آینده، از بطن جهان شناختی انسان از هستی و ضمیر پنهان برداشت نموده، که لذت گذشتن از تقابل ها و یگانگی با ذات خداوند در آنها باعث تجربه ای مشترک در هر ادراک شهودی و استعلایی از حقیقت، اعم از اسطوره، دین و هنر است. یگانگی با حقیقت در ورای موضوعی که به آن اشاره شد، نشان از کاربرد بیشتر نقوش نمادین فرّه ایزدی و ایزدان مرتبط با آن مثل مهر، آناهیتا و بهرام به عنوان نمایندگان نیروی ازلی به روی زمین در جریان بازآفرینی ارزش ها و پیام ها در قالب هنر سنتی به عنوان مناسب ترین محمل برای بازتابیدن اندیشه های عالم بالا دارد.

«بررسی ارتباط انسان و طبیعت در افسانه های کهن، براساس منتخبی از افسانه های هزار و یک شب»
پایان نامه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه الزهراء - دانشکده هنر 1388
  فیروزه وزیری   ابولقاسم دادور

انسان بخشی از خلقت و هستی است و طبیعت موهبتی است که پروردگار به واسطه ی نیروی تدبیر و اراده در اختیار او قرار داده است. از دوران کهن تا عصر حاضر، همواره تلاش آدمی بر آن بوده تا به عنوان اشرف مخلوقات، طبیعت را در حیطه ی تسلط خویش قرار دهد، بنابراین ارتباط انسان با طبیعت گریزناپذیر است. انسان برای دست یابی به قدرت ها و قابلیت های طبیعت، مسیری بس طولانی طی کرده است، اما گویی هرچه به طبیعت مسلط تر می شود، بیشتر خود را مالک آن می بیند، به گونه ای که ارتباط نزدیک گذشته با طبیعت، امروزه به ارتباطی صرفاً بهره جویانه بدل شده است... گویی انسان فراموش کرده که در بستر همین طبیعت رشد و تعالی یافته است... دوران کهن و بررسی آثار مردم آن عصر به دلیل تلاش انسان بدوی برای برقراری ارتباط با طبیعت و روش هایی که برای این ارتباط برگزید، بسیار جالب توجه است. افسانه های کهن مانند هزار و یک شب، یکی از محمل های گران بها و ارزشمند برای تحلیل راه کارهای انسان بدوی در برقراری ارتباط با طبیعت هستند، چراکه در عصر افسانه پردازی، انسان هنوز درحال تطبیق با طبیعت پیرامون خویش است و به واسطه ی عدم شناخت کافی از قدرت های طبیعت، اسطوره و افسانه می سازد و در عالم خیال، خود را مسلط بر تمام قوای طبیعت و فراطبیعت می بیند... هدف اصلی این پژوهش رسیدن به دلایلی است که منجر به استفاده های متنوع از ارتباط انسان با طبیعت در افسانه ها شده است. از جمله: بررسی عناصر طبیعت و ماوراء طبیعت موجود در بطن افسانه های هزار و یک شب، که به قهرمان داستان برای برقراری ارتباط با طبیعت ناشناخته و محدود کننده ی پیرامونش یاری می رسانند. برای رسیدن به این هدف، کتا ب های مرتبط با این مبحث به روش کتاب خانه ای انتخاب، مطالعه و فیش برداری شد و درنهایت با بهره گیری از آن ها به ارتباط انسان و طبیعت در ارکان مختلف زندگی انسان، مانند پرستش، اعتقادات و باورهای غریب، سحر و جادو، موجودات فراطبیعی و علل استفاده از آن ها در افسانه های کهن، بالاخص افسانه های هزار و یک شب، پرداختم. در طول کار، تلاش بر این بود تا پاسخ پرسش های طرح شده در طرح تحقیق داده شود و فرضیات مطرح شده اثبات شوند. و نتیجه این که: ارتباط انسان با طبیعت انکارناپذیر است و افسانه هایی چون هزار و یک شب که ریشه در ادوار کهن دارند، برای اثبات این ارتباط بستر بسیار مناسبی هستند. علاوه بر افسانه های کهن که حاصل تلاش های ذهنی بشر برای دست یابی به قوای طبیعت هستند، انسان مدرن امروزی نیز با افسانه هایی نو و خلاق، در پی برقراری ارتباط با دیگر بخش های ناشناخته ی طبیعت است و این روند تا روزگار و طبیعت برقرار است، ادامه خواهد داشت.... واژه های کلیدی: انسان، طبیعت، پرستش، فراطبیعت، افسانه، هزار و یک شب.

بررسی تحولات فیگور در مکاتب نگارگری ایران (مکاتب تبریز اول ، شیراز ، هرات ، تبریز دوم ، اصفهان )
پایان نامه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه الزهراء - دانشکده هنر 1388
  پریا شهوازی   فاطمه کاتب

در این پایان نامه سیر تحول پیکره آدمی در مکاتب نگارگری ایران ، و روند تکامل آن و دور شدن پیکره از تاثیرات هنر چین و هنر بیزانس در مکاتب مختلف و تبدیل شدن به پیکره های کاملا ایرانی در هنر نگارگری پرداخته شده است . در مکتب نگارگری تبریزاول ، پیکره ها دارای ویژگی های چون کشیدگی و بلندی قامت ، بیان حالات عاطفی شدیددر چهره ها و بیشترین بیان احساس از طریق حرکات بدن را دارا می باشد. در نگاره ای مکتب شیراز ، پیکره ها ریزنقش با سرهای بزرگ و سیمای بیضی ترسیم شده و حالتگرایی و تحرک کم دیده می شود . پیکره های هرات کوچک و نوعی رئالیسم در حالات چهره نمایان شده است در مکتب تبریز دوم ، پیکره ها با قامت کشیده و چهره های پرحالت می باشد .تعداد پیکره در نگاره ها بسیار پرتعداد است . درمکتب اصفهان شاهد رواج تک پیکره هستیم که در زمینه ساده ترسیم شده و تحت تاثیر واقع گرایی غربی است .

نسبت معماری و مجسمه سازی
پایان نامه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه الزهراء - دانشکده هنر 1389
  آزاده بصیری   فاطمه کاتب

معماری، علم و هنر شکل بخشی به فضای زیست است و مجسمه سازی هنر هم گذاری یا شکل دهی به اشیاء، و ممکن است در هر اندازه یا با هر سازمایه ای (مصالحی) انجام گیرد. می توان گفت رابطه ی فرم و فضا مفهوم کلی مجسمه سازی و معماری است. تبلور ایده های یک معمار و یک مجسمه ساز با حجم، عینیت می یابد و بیان می شود، لذا چنانچه خاستگاه-های این ایده ها نیز از سرچشمه های واحدی نشأت بگیرد، بی گمان به نتایجی شبیه به هم منجر خواهد شد. پیکره سازان و معماران هر دو با فرم و فضا سرو کار دارند. هر چند این فرم ها در محیط فیزیکی، مقیاس های متفاوتی داشته باشند، آن ها می توانند از تجربیات یکدیگر استفاده کنند. اگرچه مجسمه به وسیله ی فضا محدود شده و معماری، فضا را محدود می سازد، اما زبان مشترکی با هم دارند. دو هنر معماری و مجسمه سازی در دوران های مختلف و به شیوه های مختلف با هم تعامل داشته اند. در دوران مدرن با کشف و استفاده از مواد و تکنیک های جدید و حذف تزئینات، تحولاتی درمعماری و مجسمه سازی روی داد که این تحولات مانند اهمیت یافتن فرم در معماری به کمک مواد دارای قابلیت های مجسمه سازانه و فاصله گرفتن معماری از کارکردگرایی محض و از سوی دیگر به کار گیری فضا در پیکره سازی و نگرش به پیکره به منزله ی محاط کننده ی فضا، سبب پیوند هر چه بیشتر معماری و مجسمه سازی شد. هدف این پژوهش، کاوش علمی درنسبت میان مجسمه سازی و معماری است تا از این رهگذر وجوه افتراق و فصول مشترک آن دو را تبیین سازد و بر استقرار هرچه بیشتر تحقیقات بینامتنی در فضای آکادمیک هنر یاری رساند.

مطالع? بینامتنی غزلیات شمس از منظرنقاشی مدرن ایران (با تاکید بر10 اثر از آثارشمس فرهنگستان)
پایان نامه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه الزهراء - دانشکده هنر 1390
  پریسا خطیب اقدامی   فاطمه کاتب

بینامتنیت درده? 1960 توسط ژولیا کریستوا در ترجم? تعبیر میخائیل باختین از منطق کفتگویی مطرح گردید و پس از آن ژرارژنت کامل تر از دیگران با تکیه بر نظریات میخائیل باختین و کریستوا رابط? بینامتنیت را طرح نمود. وی برای هر نوع رابطه میان یک متن با متن دیگر، ترامتنیت را به کار برد، و آن را به پنج گون? بینامتنیت، فرامتنیت، پیرامتنیت،بیش متنیت و سرمتنیت تقسیم می?نماید. هدف از این تحقیق، تبیین رابط? بینامتنی بین دو گونه هنر یا دو نظام نشانه?ای است؛ که شامل غزلیات شمس(اسطوره متن) از دنیای ادبیات و نقاشی?های معاصر از وادی هنرهای تجسمی می?باشند؛ که براساس دیدگاه ژرار ژنت به روش توصیفی وتحلیلی مورد بررسی قرار گرفته است. جامع? آماری شامل ده اثر انتخابی از نقاشی?های برگزید? کتاب شمس فرهنگستان است که ازآثارشاخص نقاشان معاصر ایران محسوب می?شود. پس از مطالعه و بررسی دیدگاه ژرار ژنت در رابطه با بینامتنیت و براساس یافته?های تحقیق؛ به نظر می?رسد که اغلب رابطه دو گونه از ترامتنیت، یعنی بینامتنیت و بیش?متنیت را می?توان در نقاشی?های شمس فرهنگستان مشاهده کرد. یکی از آنها رابط? بینامتنی که خود سه نوع(صریح، غیر صریح وضمنی)است و دیگری به دلیل وجود دو نظام نشانه?ای، رابط? بیش متنی دگرگونگی می?باشد که در دو سطح کمی و کیفی قابل مطالعه است. براساس بررسی?های انجام شده و تطبیق آثار نقاشی با غزلیات شمس این نتیجه حاصل شدکه در هم? ده اثر مورد بررسی روابط بینامتنی و بیش متنی قابل مشاهده و تجزیه وتحلیل است.

نشانه شناسی عناصر گیاهی نگاره های مکتب شیراز
پایان نامه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه الزهراء - دانشکده هنر 1390
  سمانه کمالی دخت   فاطمه کاتب

موضوع این پایان نامه، بررسی نشانه های گیاهی مکتب نگارگری شیراز است که در آن به مبانی نشانه شناسی و مفاهیم کلیدی این نظریه از جمله نظریات فردینان دوسوسور، چارلز سندرس پیرس و دیدگاه نشانه شناسان متاخر اشاره شده است. در این پژوهش، به مفاهیم کلیدی نشانه شناسی همچون رابطه بین دال و مدلول و انواع نشانه ها نمادین، شمایلی، نمایه ای و همینطور انواع دلالتهای ضمنی و صریح و محورهای هم نشینی و جانشینی و در انتها دلالتهای بینامتنی در نشانه های تصویری پرداخته شده است و در بخش نگارگری مکتب شیراز به صورت خلاصه وضعیت سیاسی و اجتماعی دوره های مختلف و ویژگیهای نگارگری چهار دوره آل اینجو، آل مظفر، تیموری و صفوی اشاره شده است.در این پژوهش عناصر گیاهی نگاره های مکتب شیراز بارویکردی نشانه شناسانه مورد بررسی قرارداده شده است، به همین منظور جامعه آماری مشتمل بر 14 نگاره متعلق به نسخ این دوره انتخاب و به تجزیه و تحلیل آنها پرداخته شده است. در نهایت این نتیجه حاصل شد که روش نشانه شناسی، یک روش تخصصی و کاربردی معاصر در خوانش نگاره ها بوده و باعث جلوگیری از کلی گویی و تکرار متن های تاریخی و تحلیلهای متنی بر تاریخ نگاری میگردد و از سویی دیگر این خوانش، دلالتهای ضمنی که در برخورد اولیه با اثر و بدون توجه به کنش های درونی قابل فهم نیست را تشخیص داده و به نقش عناصر گیاهی در تولید لایه های معنادار در بافت های درونی می پردازد. کلمات کلیدی: نشانه شناسی، نشانه های گیاهی، نگارگری، مکتب شیراز.

تاثیر طرح و رنگ پوشاک بر خُلق دختران دانشجوی (18 تا 23 سال)
پایان نامه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه الزهراء - دانشکده هنر 1390
  سیما کلانتر   فاطمه کاتب

چکیده هنر درمانی یکی از روش های درمانی است که به امر درمان می-پردازد. پژوهش حاضر با هدف بررسی تاثیر درمان و شفابخشی پوشاک بر اساس عناصر بصری خط و رنگ در دختران دانشجوی شهر تهران، به منظور بهبود خلق آنان انجام شده است. هدف از این تلاش، پاسخ به نیازی است که در دنیای کنونی به درمان روح وجان احساس می شود. در این پژوهش سعی بر بررسی فرضیات ذیل مبنی بر رابطه خُلق با خطوط حاصل از برش پوشاک، نقوش پارچه و رنگ آنان شد. این تحقیق از نوع کاربردی و روش بررسی، توصیفی و تحلیل محتوا؛ گرداوری اطلاعات به شکل اسنادی و کتابخانه ای صورت گرفت، و با مراجعه به پیشینه تحقیق، تاثیر درمانی دو عنصر خط و رنگ در پوشاک با استفاده از رویکرد گشتالت مورد بررسی قرار گرفت.برای اثبات صحت و سقم آن از تحقیق میدانی و با تهیه پرسش نامه و بکارگیری تست خُلق بک ، بهره گیری شده است. جامعه آماری دانشجویان دختر 18 تا 23 سال شهر تهران و نمونه گیری بصورت تصادفی خوشه ای و از دانشجویان دانشگاه الزهرا بوده است. اهمیت خط و رنگ به عنوان مهمترین عنصر در شکل دهی اثر هنری و کاربرد وسیع آن در تجربیات بصری درمانی گشتالت از یک سو، و از سویی دیگر، اهمیت خط به عنوان مهم ترین ابزار در ایجاد طرح پوشاک، و نقش رنگ به عنوان عنصری روحانی در بیان هنری، از پوشاک -"عاملی درمان گر"- ساخته است؛ اما نتایج آزمون آماری خی2 ارتباط معنا دار خلق، با خط و رنگ پوشاک و در نهایت تاثیر شفابخشی پوشاک را در حجم نمونه مذکور رد کرده است. کلید واژه ها: هنر درمانی، گشتالت درمانی، پوشاک، خط، رنگ

جایگاه فرش در هنر اسلامی
پایان نامه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه الزهراء - دانشکده هنر 1391
  مینا اکبری   فاطمه کاتب

چکیده بر اساس دیدگاه سنتگرایان و به ویژه حکمای مسلمان، عالم ازسلسله مراتبی تشکیل شده است .مطابق با این سلسله مراتب هنرها نیز سلسله مراتبی دارند. هنر سنتی و دینی (در اینجا اسلامی) به نوعی واسطه ای است که عالم خاکی را به دو عالم بالاتر یا مابعدالطبیعه متصل می کند و به انسان کمک می کند تا مفاهیم مابعدالطبیعه را دریافت کند. قالی یکی از پر ظرفیت ترین هنرهای ایران است که در دوران صفویه و رسمی شدن مذهب تشیع به اوج اعتلای خود دست یافت. قالی یکی از لوازم ضروری زندگی ایرانیان به عنوان زیرانداز بود و از کف چادرهای عشایر تا خانه های ثروتمندان در شهرها را مفروش می کرد. این هنر لایه های سلسله مراتب عالم را با طرح های مختلف نشان می داد. قالی وسیله ی بسیار مناسبی شد برای انتقال مفاهیم دینی مخصوصاً برای مردمان کم سواد آن دوران. هدف این رساله بررسی جایگاه قالی در زندگی مردم مسلمان ایران در دوران صفویه و اوایل قاجاریه از دیدگاه سنت گرایان است. طرح های قالی بر اساس سلسله مراتب عالم تقسیم بندی شده و به نمونه هایی نیز اشاره شده است. در پایان رساله مشاهده خواهیم کرد که کاربرد قالی در تذکر امر الهی، یادآوری جهان سرمدی و جاویدان است. این هنر همچنین دارای جایگاه تعلیمی و یادمانی است و نیز به باور مردم قدرتی معجزه آسا در برآورده کردن نیازهای مردمان از طریق بافت و وقف کردن آن دارد. در نهایت هنر قالی با تغییر کیفی فضا از طریق موتیف های تزیینی باعث بیداری نفس و قرب پروردگار می شود. روش گردآوری مطالب این مقاله روش کتابخانه ای است و تنظیم آن با تکیه بر اسناد و به شیوه ی توضیحی- تحلیلی صورت گرفته است.

بررسی و تحلیل نگاره های دیوان سلطان احمد جلایر
پایان نامه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه الزهراء - دانشکده هنر 1391
  هاجر بهاری سعدی   فاطمه کاتب

دیوان مصور سلطان احمدجلایر (784-813ه.ق) که در نگارخانه فریر موزه ی اسمیتسونین واشنگتن نگهداری می شود، یکی از اسناد مهم تاریخ نقاشی ایران می باشد که آغازگر سبک جدیدی در کتاب آرایی سده ی نهم هجری و پس از آن به شمار می رود. این کتاب شامل هشت نگاره (تشعیر) می باشد که نگاره ها مراحل سفر عرفانی مرغان منطق الطیر عطار را به تصویر کشیده اند. در این رساله پس از مروری بر تاریخ خاندان جلایر، اوضاع اجتماعی و فرهنگی و همچنین خصوصیات هنری مکتب جلایری، به معرفی و بررسی کامل این نسخه ی خطی و هنرمندان آن پرداخته شده است. سپس نگاره های آن مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته و پس از بررسی نشانه های هفت مرحله عشق در اشعار عطار، عناصر و موتیفهای نگاره ها با این نشانه ها و تمثیلات تطبیق داده شده اند. تحقیق حاضر به روش کتابخانه ای و به شیوه ی توصیفی – تحلیلی انجام گرفته است.

زیورآلات مفرغین لرستان
پایان نامه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه الزهراء - دانشکده هنر 1391
  سبا سینکی   فاطمه کاتب

همزمان با رشد جوامع بشری,حرکت به سوی فن آوری های نوین,مانند فلزکاری فزونی یافت. سپس کشف مس و ترکیب آن با دیگر فلزات انسان را به مفرغ رساند که این امر موجب تحول هنر فلزکاری شد. یافته های باستان شناسی از پیشگامی ایران در فلزکاری و کاربرد مفرغ حکایت می کند.در این میان سهم لرستان بیش از سایر مناطق کشور بوده و از دیدگاه گوناگونی و تعدد آثار مقام نخست را دارا می باشد. در پژوهش حاضر زیورآلات به دلایلی بیشتر مورد توجه قرار گرفته است, نخست به دلیل محبوبیتی که ریشه اش در نیاز ازلی آدمی به زیبایی وآراستگی است,و دوم از منظر اهمیت ویژه ای که این آثار از دیدگاه هنری- تجسمی و نمادین دارامی باشند. هدف از پژوهش حاضر با توجه به رشته تحصیلی نگارنده در دوره کارشناسی-گرافیک- شناخت زیورآلات مفرغی لرستان, فرم ,سبک هنری و نقوش نمادین-اسطوره ای این آثار است که از طریق روش اسنادی,مطالعه منابع مکتوب و روش میدانی(موزه) فراهم آمده است. ساختار این پژوهش مبتنی است بر پاسخ به دو پرسش کلی: 1-گونه های مختلف زیورآلات مفرغی لرستان صاحب چه فرمها و سبک هنری می باشند؟ 2- تزئینات به کار رفته در این آرایه ها در بردارنده چه نقوشی, با چه جایگاه نمادین- اسطوره ای و دارای چه خصوصیات مشترکی می باشند؟ هم راستا با پاسخ به این پرسش ها از میان زیورآلات به جامانده از لرستان گروه نمونه ای متشکل از 141 آرایه مفرغی,که نسبت به دیگر آثار دارای جنبه های بصری و نمادهای قوی تر می باشند به صورت هدفمند انتخاب و مورد بررسی قرار گرفته است. در پایان می توان چنین گفت : گونه های مختلف زیورآلات مفرغی لرستان- به خصوص سنجاق های سر و جامه و دستبندها-در میان مردمان این سرزمین از محبوبیت و جایگاه ویژه ای برخوردار بوده و نقوش این آثار شامل-به ترتیب اهمیت- نگاره های حیوانی,انسانی, گیاهی و هندسی با خصوصیاتی غالبا شبیه به هم می باشند که نمایانگر مقبولیت و جایگاه نمادین -اسطوره ای این نقوش در لرستان است.

زیبایی شناسی طرح،نقش و رنگ در قالی کرمان(با تاکید یر قالی های موزه فرش ایران)
پایان نامه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه الزهراء - دانشکده هنر 1392
  مینا رامشک   فاطمه کاتب

قالی کرمان در تاریخ فرش ایران، دارای سابقه ای طولانی از پیش از دوره صفویه تا به امروز بوده است و بخش مهمی از قالی های زیبا و نفیس این منطقه مربوط به دوران قاجار بوده و اکثرا به دستور شرکت های خارجی و توسط طراحان نام آور کرمانی، به وجود آمده اند. نمونه ای از این آثار دلنشین و جاودانه، هم اکنون به صورت گنجینه ای ارزشمند در موزه فرش ایران نگهداری می شود که با بررسی زیباشناسانه ی طرح و نقش و رنگ این قالی ها می توان به دلایل ارزشمندی و اصالت آن ها پی برد، ضمن اینکه قدمت و بافت استادانه ی این نمونه ها نیز به طور آشکار، یکی از دلایل ماندگاری آن ها بوده است.در این پژوهش، برای زیبایی شناسی طرح، نقش و رنگ قالی های کرمان(با تاکید بر موزه فرش ایران)، عوامل و کیفیات بصری به عنوان یک مولفه ی اصلی، مورد بررسی قرار گرفته و موضوع موردنظر در چهار فصل کلی با عناوین؛ زیبایی شناسی، معرفی قالی های کرمان در موزه فرش ایران، زیبایی شناسی طرح و نقش و بررسی زیبایی شناسانه ی رنگ، شرح داده شده و این نتیجه حاصل شد که طراحی خاص و منحصر به فرد این قالی ها با رعایت اصول و کیفیات خاص بصری در کنار رنگ آمیزی هنرمندانه ضمن توجه به عوامل زیبایی، عامل اصلی ماندگاری و زیبایی آن ها شده است. برای جمع آوری اطلاعات مورد نیاز، علاوه بر منابع کتابخانه ای، تحقیقات میدانی نیز صورت گرفته و روش تحقیق توصیفی-تحلیلی است.

بررسی نماد در هنرهای قهوه خانه ای(دوره قاجاریه)
پایان نامه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه الزهراء - دانشکده هنر 1392
  مونا میری   فاطمه کاتب

بررسی نمادهای در هنرهای قهوه خانه ای بالاخص در دوره قاجاریه، بحث محوری و کلیدی این پایان نامه است. قهوه خانه ها به صورت یک نهاد اجتماعی-فرهنگی ، بستری مناسب برای آموزش فرهنگ و ادب سنتی به عامه مردم و پرورش استعداد های ادبی و هنری در جامعه بود و هنرهای بزرگی را درخود پرورش داد. هنرهایی که هنرمند آن ها را در قالب نماد و نشانه متجلی می سازد، همه ریشه در باورها و اعتقادات مردمان این دیار داشته و نوع نگاه و تفکرات آن ها را آشکار می سازد. هندسه ی ساختار این پژوهش بر این پرسش مبتنی است که به راستی بار نمادشناسی و معناشناسی هنرهای قهوه خانه ای، به چه چیز اشاره دارند؟ در این پژوهش سعی بر آن شده است تا با معرفی انواع هنر قهوه خانه ای و تحلیل و بررسی نمادها و رموز این هنرها، به جان کلام آن ها پی برده شود، به این ترتیب میتوان میثاقی دوباره با این هنرها به وجود آورد و آن ها از گزند فراموشی و زوال در هنر و فرهنگ ایرانی رهانید. این پایان نامه، که به روش کتابخانه ای و قسمت عمده ای از آن بر مبنای توصیفی-تحلیلی استوار است در پنج فصل ارائه شده است. در فصل اول علاوه بر بیان طرح کلی تحقیق، به معرفی سلسله قاجار ، تاریخ و کارکرد نهاد قهوه خانه و معرفی هنرهایی که در بستر تاریخ در آن شکل گرفته، اشاره می شود. فصل دوم به معرفی معماری قهوه خانه ای در زمان قاجار می پردازد و در ادامه از لحاظ نمادشناسی بررسی می شود. فصل سوم به معرفی و آشناسازی با هنر نقاشی قهوه خانه ای پرداخته و انواع آن مورد بررسی قرار می گیرد. علاوه بر پرده برداری از نمادهای کلی مورد استفاده در این هنر، در انتهای فصل به بررسی شش پرده (دو پرده حماسی، دو پرده مذهبی، دو پرده بزمی) پرداخته و از لحاظ نمادشناسی تحلیل می شود. فصل چهارم به هنرهای کلامی و نمایشی قهوه خانه ای اشاره دارد، از این میان به معرفی اجمالی از انواع آن و مفصلاً به هنر نقالی و سخنوری و خیمه شب بازی می پردازد. در انتها این ها از لحاظ نمادشناسی بررسی می شوند. فصل پنجم به جمع بندی و نتیجه گیری یافته های تحقیق پرداخته می شود. به راستی که دنیای نماد شناسی هر کدام از این هنرها ، بسیار گسترده است و در قالب این پایان نامه نمی گنجد. امید است تحقیقات اینجانب در زمینه نماد شناسی هنرهای قهوه خانه ای، برای خوانندگان علاقه مند به این زمینه رهنمودی مفید باشد و توسط آنان، بسط پیدا کند.

رویکرد باستانگرایی قاجار با تاکید بر نسخه خطی نامه خسروان به عنوان الگویی شاخص در هنر تصویری این دوره
پایان نامه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه الزهراء - دانشکده هنر 1392
  ماه منیر شیرازی   فاطمه کاتب

چکیده : در هر دوره ای دولت ها برای مشروعیت بخشیدن به حکومت خود ، از ابزار هنر ، با ارائه الگوهایی مناسب استفاده کرده اند . در ایرانِ دوره اسلامی نیز برخی از حکومت ها ، خود را منتسب به پادشاهی های قبل از اسلام(دوره باستان) نمودند .بعد از سلسله صفوی که دولتی شیعی بود ، این انتساب به شکلی دیگر صورت گرفت . پادشاهان قاجار با اینکه خود را متولی حکومت دینی می دانستند ، ولی رویکردشان به پادشاهان پیش از اسلام و دوره باستان فزونی یافت. این رویکرد به باستان گرایی ، در برخی شئون فرهنگی و هنری این دوره قابل بررسی است. هدف این پژوهش بررسی دلایل رویکرد به باستان گرایی در دوره قاجار با تاکید بر نسخه خطی و مصور " نامه خسروان" است . نامه خسروان، اثر جلال الدین میرزا فرزند فتحعلی شاه قاجار است که در زمان سلطنت ناصرالدین شاه قاجار به قصد نگارش تاریخ باستانی ایران، از آغاز تا پایان شهریاری یزدگرد سوم ساسانی، تالیف شده است. این پایان نامه می کوشد تا با معرفی این اثر الگو و نمونه ساخته شده برای هنر تصویری این دوره را بررسی و تاثیر باستانگرایی را در هنرهای تصویری نشان دهد. نتایج نشان می دهد که حجم زیادی از هنرهای دوره قاجار دارای رویکرد باستانگرایانه هستند و از این میان تصاویر کتاب نامه خسروان نیز عیناً در برخی از آثار هنری این دوران مورد استفاده واقع شده است .

نمادگرایی و جایگاه جشن و شادی در ایران باستان
پایان نامه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه الزهراء - دانشکده هنر 1392
  زهره کفایتی   فاطمه کاتب

چکیده جشن ها اغلب از گذشته ناشناخته تاریخ اجتماعی بشر سرچشمه می گیرند، و سرشار از نمادها و نشانه ها هستند.این رفتارهای آئینی در گذر از حوادث پرنشیب و فراز تاریخی دگرگونی هایی یافته و رنگ و معنایی متناسب با آن دوره و مکان را به خود گرفته اند. این تحقیق با عنوان نمادگرایی و جایگاه جشن و شادی در ایران باستان با رویکردی اسطوره ای، دینی و تاریخی است. هدف از انتخاب این موضوع، در واقع نگاهی تاریخی به جشن های ایران باستان بر مبنی واقعیت و فلسفه وجودیشان، و بررسی علت تعدد این جشن ها در دوران باستان می باشد. می توان گفت با توجه به تحولات نوین فرهنگی در جامعه امروزمان، نیاز به بررسی های جدید در زمینه مسائل مربوط به تمدن، فرهنگ و آئین های کهن این سرزمین بیشتر احساس می شود که این موضوع ما را در درک خاستگاه و هویت و سرنوشت خویش یاری رساند. در این پایان نامه از روش کتابخانه ای بر مبنای توصیف و تحلیل منابع بهره گرفته شده است. مسئله اصلی مطرح شده این است که آیا رفتارهای آئینی و نمادین مربوط به جشن ها با اسطوره های اولیه و آئین های باستانی گره خورده اند؟ احتمال می رود که اعتقاد به دو نیروی خیر و شر (ثنویت) در اساطیر، در ایجاد و برگزاری جشن ها تاثیر گذار بوده است. در نهایت مسئله ای که بر ما آشکار می گردد این است که جشن های باستانی ایران در حقیقت گونه ای مراسم عبادی برای شکرگذاری به درگاه پروردگار بوده و ایرانیان باستان معتقد به این امر بودند که جشن و شادی آفریده اهورامزدا بوده و آن را وسیله ای برای غلبه نیکی بر بدی تلقی می کردند. واژگان کلیدی: جشن های ایران، اساطیر، ادیان باستانی، گاهشماری .

مبانی نظری طراحی محیط مراکز خرید
پایان نامه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه الزهراء - دانشکده هنر 1392
  فهیمه نظری رباطی   فاطمه کاتب

مسئله ی اصلی این تحقیق، مطالعه ی چگونگی ارتباط محیط و توسعه در ایران می باشد. اینکه مبانی نظری طراحی محیط مراکز خرید در مسیر گذار از شکل سنتی به شکل مدرن و در ارتباط با توسعه ی اسلامی چگونه خواهد بود. روش تحقیق پژوهش کیفی از نوع تحلیل محتوا بوده. فرآیند تحقیق به صورت مشاهده، گردآوری داده های اولیه (مصاحبه و بررسی پیشینه)، تعریف مسأله، چارچوب نظری (شناسایی و نامگذاری متغیرها)، تنظیم فرضیه، طرح تحقیق علمی، گردآوری، تحلیل و تفسیر داده ها، استنتاج به روش استدلال عقلانی (تأیید فرضیه ها؟ پاسخ به سئوالات تحقیق) بوده است. نتایج نشان می دهد توسعه در هر جامعه ای قویاً با فلسفه ی اجتماعی- فرهنگی حاکم بر آن جامعه پیوند خورده است. فلسفه ی اجتماعی- فرهنگی نه فقط مفهوم توسعه و مسائل مرتبط با توسعه و علت ها و تعیین کننده های آن را در یک جامعه تعریف می کند، بلکه حتی استانداردهای سلوکی و اخلاقی، رویکردها و استراتژی های معطوف به مدیریت و سیاست گذاری مسائل مرتبط با محیط و طراحی محیط را نیز تعیین می کند. نگاهی به مطالعات محیطی و رفتاری نشان داده است که مولفه های محیطی، محرک هایی هستند که با تربیت اراده و جهت دهی رفتار انسان در راستای ارزش های معنوی و روحانی جامعه، بستر مناسب اجتماعی- فرهنگی را برای توسعه و رشد فرد و جامعه فراهم می کنند.

آیین های آب در ایران باستان و رابطه ی آن با ایزد بانوان(قنات یزد)
پایان نامه دانشگاه الزهراء علیها السلام - دانشکده هنر 1393
  نسرین ابریشمی   فاطمه کاتب

چکیده: آیین ها و آداب و رسوم هر ملتی نشانه ای از سنت ها و برداشت های ذهنی آن ملت می باشند؛ که در هر زمان شکل و کاربرد ویژه می یابد. در تکاپوی این چنین زیستن سرانجام راهی به سوی حقیقت میابد و در آن حقیقت ره یافتنی را در قالب نماد، آیین و یا به شکل امروزیش آداب و رسوم مشاهده می کند. انسان برای جلب عوامل سازگار طبیعت و دفع عوامل ناسازگار آن به پرستش عناصر زیادی پرداخته و برای آن مظهری از آیین ها برپا کرده است. و اینچنین است که طی گذشت سالیان دراز رنگ و بوی این آیین ها را نظاره گریم. یزد شهری است، در مرکز ایران و در قلب کویر ، که با این موقعیت اقلیمی منجر به خلق شهری گرم و خشک شده است. مردمان یزد سازگار با اقلیم و موقعیت دیار خود و با الهام از طبیعت گرم و خشک برای تأمین آب مجبور به حفر قنات و کاریزها در دل این کویر شده اند. در دل کویر برای دستیابی به آب به حفر کاریزات پرداختند تا این خشکانه را به ترانه تبدیل کنند؛ این کویر را به زیستگاه نزدیک کنند؛ و برای این ترانه ماندن علاوه بر سخت کوشیشی و نیروی بازو به نیروهای فوق بشری متوسل شوند. در جوار این قنوات به مراسمی بپردازند که به شکل آداب و رسوم درآید و راهگشایی شود، در دل این خشکانه در زمان فروکش شدن آب این ماده ی حیاتی. جشن ها و مراسمی که امروزه به عنوان آداب و رسوم معرفی می شوند، و می-توان در آغاز خاستگاه آیینی آن را یافت.در این پژوهش، محقق با روش کتابخانه ای و در بعضی موارد میدانی. به بررسی آیین هایی که برگرفته از باورهایی در دل تاریخ در ارتباط با آب هستند، پرداخته است. باورهای به یادگار مانده ای که بی ارتباط با طبیعت و جهان هستی نیست. واژگان کلیدی: آیین های آب، قنات یزد، اقلیم یزد،

مفهوم فضا در مجسمه سازی و معماری نیمه دوم قرن بیستم
پایان نامه دانشگاه الزهراء علیها السلام - دانشکده هنر 1393
  ندا مذهب جعفری   فاطمه کاتب

اصلی ترین سوال این پژوهش در زمینه وجوه اشتراک و افتراق فضای معماری و مجسمه سازی خصوصا در آثار نیمه دوم قرن بیستم و تأثیرات دگرگونی مفاهیم هنری بر تعریف فضا می باشد. یافته های این رساله مشتمل بر ویژگی و خصلت های عنصر فضا و مشابهات و تفاوت های تعریف فضا در معماری و مجسمه سازی نیمه دوم قرن بیستم است که ایران نیز از تغییرات مفاهیم در دنیای کنونی بی تأثیر نمانده است. نتیجه این پژوهش باز تعریف معماری و مجسمه سازی نیمه دوم قرن بیستم به عنوان هنر جدید با تأکید بر عنصر فضا می باشد که از نسبت بسیار نزدیک این دو شاخه از هنر در نیمه دوم قرن بیستم ناشی شده است. همچنین معماری و مجسمه سازی در ایران نیز با تغییرات بسیاری روبرو است.

بررسی عناصر نگارگری ایرانی در تصویرسازی کتاب کودک
پایان نامه دانشگاه الزهراء علیها السلام - دانشکده هنر 1393
  فرزانه رحمانی   فاطمه کاتب

تصویر سازی به عنوان یک هنر در دوران معاصر دچار دگرگونی و تحول شده است به طوری که خوانش متن به همنشینی میان متن و تصویر و چگونگی روابط و ویژگی عناصر دیداری در تصویر سازی وابسته است. در تصویرگری دوران نوین کتاب در ایران، که عمدتاً از نخستین سالهای دهه چهل آغاز می شود، فراهم سازی کتاب برای کودکان، روند تازه و جدی پی می گیرد؛ تا به آنجا که دهه های چهل و پنجاه را می توان اوج شکوفایی تصویرگری نوین در کتابهای کودکان ایرانی دانست. در این میان تصویرگران نوگرایی چون علی اکبر صادقی، فرشید مثقالی، نورالدین زرین کلک، فیروزه گل محمدی و... (بین دهه های چهل تا نود) به منظور رسیدن به شاخصه های ناب نگارگری ایرانی ،آثار ماندگاری را در این زمینه خلق کردند. سوال این جاست که؛ تصویرسازان کتاب کودک به چه دلیل از عناصر بصری نگارگری در تصویرسازی کتاب کودک استفاده کرده اند؟ و از این بین کدام ویژگی نگارگری بیشتر مورد توجه آنها بوده است؟ آیا پیوند تصویرگری و نگارگری باعث رسیدن به تکنیکی مناسب در به کارگیری شیوه های سنتی تصویرگری ایران شده است؟ این پژوهش سعی دارد تا با ارائه اطلاعاتی منسجم و هدفمند در مورد عناصر دیداری نگارگری ایرانی، به بررسی و تحلیلی اجمالی از عناصر دیداری استفاده شده از نگارگری، در تصویر سازی کتاب های کودک دهه ی 40 تا 90 ایران بپردازد. بدین منظور، تصاویر نزدیک به 108 عنوان کتاب از دو ناشر معتبر در حوزه ی کودک و نوجوان؛ «کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان» و « شباویز»، انتخاب شده اند. در گزینش این کتاب ها سعی بر این بوده است تا وجه غالب تصویرگری آنها متناسب با عناصر دیداری نگارگری ایرانی باشد. آنچه مشخص است؛ استفاده از عناصردیداری نگارگری در تصویر سازی کتاب ها، بیشتر به منظور زیباسازی و تزیین کتاب و توجه به عناصر و نقش مایه های تزیینی و رنگ گذاری به شیوه نگارگری بوده است تا انتقال مفهوم و کمک به روایت داستان . در برخی کتاب ها نیز بیشتر توجه شان به؛ استفاده از عدم رعایت عمق نمایی بوده است و از شیوه ی روایت داستان در یک نگاره و توجه به همزمانی در نمایش رویدادها، مکان و زاویه ی دید غافل بوده اند. تحقیق حاضر با بهره گیری از روش های توصیفی ، تحلیلی ، تاریخی و تطبیقی صورت پذیرفته و تصاویر مربوطه نیز با کپی برداری از منابع کتابخانه ای صورت گرفته است. کلید واژه ها: تصویرسازی، نگارگری، عناصر دیداری، کتاب کودک.

پرتره نگاری در تاریخ هنر
پایان نامه دانشگاه الزهراء علیها السلام - دانشکده هنر 1393
  مائده میرزایی عطاآبادی   فاطمه کاتب

چهره یگانه تمایز اساسی میان پیکر آدمی و حیوانات است، شاید در نگاه نخست پیکر لخت آدمی تفاوت خاصی با سایر حیوانات نداشته باشد.بالاخص آنجا که فقط فیگور آدمی (منهای چهره) مورد نظر باشد. اما چهره به واسطه ی ابعاد سراپا تاریخی خود، به واسطه ی انعطاف بی مانندش در بازنمایی حالات درونی (در تقابل با چهره ی صلب و یکنواخت سایر حیوانات) و به واسطه ی حک و رسوب تاریخی درون خود واجد اهمیتی خاص می شود. خصلت بازنمایی کننده و درعین حال پنهان کننده ی چهره و توان آن برای به مادیت بخشیدن به حالات انسانی،رابطه آن با هویت آدمی و ... آن را به موضوعی مهم برای هنرهای تجسمی (نقاشی، مجسمه،عکاسی و...) تبدیل کرده است. بررسی اجمالی تاریخ هرکدام از این هنرها درگیری اساسی آنها با پرتره را به خوبی نشان می دهد. از نیم تنه های یونان باستان تا نقاشی ها، عکس ها و مجسمه های عصر حاضر همگی نشان دهنده ی دلمشغولی هنر و هنرمندان در بازنمایی تصویر انسانی ست. برای ورود به دنیای پرترهنگاری بیش از هر چیز میبایست از چیستی آن سخن گفت و فاکتورهایی که آن را از دیگر ژانرهای هنری متمایز میسازد، برشمرد- مولفه هایی همچون شباهت، مای مه سیس، بازنمایی، هویت و رابطه ی بین هنرمند، سوژه، مشتری و بیننده- که این خود ما را به حیطه ی کارکرد پرترهها رهسپار میسپارد که برشماری و بررسی این کارکردها را ضروری میسازد بعلاوه مشخص کردن ویژگی ها و انواع پرتره نگاری نیز از مولفه هایی ست که می بایست در این مطالعه به آن پرداخته شود. در این پایان نامه سعی شده با استفاده از روش های تاریخی، توصیفی و تحلیلی به مواردی که در بالا ذکر شده پرداخته شود تا بتوأن دلایلی منطقی و محکم برای بیان این ویژگی ها و تحلیل ارائه داد تا در نهایت به شناخت بهتر و عمیق تر پرتره نگاری غرب دست یابیم.

بررسی پوشاک و زیور آلات بانوان در دوره قاجار
پایان نامه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه الزهراء - دانشکده هنر 1386
  شیرین نجمی   فاطمه کاتب

چکیده ندارد.

ارتباط اندیشه و تفکر مانی و بهزاد بر اساس نگاره ها
پایان نامه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه الزهراء - دانشکده هنر 1386
  فهیمه پیرستانی   مهرانگیز مظاهری تهرانی

چکیده ندارد.

بررسی تحولات طراحی لباس از دهه 1960 میلادی تاکنون (دوره معاصر)
پایان نامه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه الزهراء - دانشکده هنر 1385
  شایا منصوری نوری   فاطمه کاتب

چکیده ندارد.

زیبایی شناسی معماری در کاخهای صفوی (کاخ عالی قاپو)
پایان نامه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه الزهراء - دانشکده هنر 1387
  پریناز خبیر   مهرانگیز مظاهری

چکیده ندارد.

زیبایی شناسی پوشاک: بررسی عناصر تاثیر گذار، فرم و رنگ، (ریتم) در پوشاک سنتی و معاصر ایران
پایان نامه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه الزهراء - دانشکده هنر 1387
  بتول دادخواه   منصور حسامی

چکیده ندارد.

اسطوره های عشق در تمدنهای باستان
پایان نامه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه الزهراء - دانشکده هنر 1387
  مهرسا معالی   ابوالقاسم دادور

چکیده ندارد.