در پایان نامه حاضر تلاش شده است شرحی مختصر از اوضاع و احوال سیاسی و اجتماعی ایران در دوره های: انقلاب مشروطه، دوران حکومت پهلوی اول، دوران حکومت پهلوی دوم تا حدود سال 1356، آخرین سال های حکومت پهلوی دوم تا آغازین سال های انقلاب اسلامی تا پیش از جنگ ایران و عراق ارائه شود. نقطه آغازین این بررسی از آن جهت انقلاب مشروطه انتخاب شده است که می توان آن را آغاز «تجدد» و «مدرنیزاسیون» ایرانیان به واسطه رشد آگاهی ناشی از تماس بیش از پیش ایشان با غرب دانست و اینکه این رشد آگاهی بر فرهنگ، سیاست و جامعه ایرانی تأثیر شگرفی به جای گذاشت. روند این نوخواهی و نوگرایی در دوره های پهلوی اول و دوم پی گرفته شده است و افت و خیزهای آن بررسی شده است. وقوع انقلاب اسلامی تغییری ماهوی در احوال سیاست و اجتماع ایجاد کرد که در این رساله بدان پرداخته شده است.به موازات مطالب ارائه شده ترانه هایی نیز که در آن به این شرایط سیاسی و اجتماعی اشاره شده است به طور انتخابی و نمونه گردآوری شده است تا بدین ترتیب امکان انطباق و مقابله اوضاع و احوال سیاسی و اجتماعی با ترانه های یاد شده فراهم آید. بررسی هر دوره و ترانه های آن از یک سو تاثیر پذیری ترانه ها را (که ابعادی ادبی و موسیقایی دارد) از اوضاع سیاسی و اجتماعی نشان می دهد و از سویی دیگر موثر بودن ترانه سیاسی و اجتماعی را بر سیاست و اجتماع مشخص می کند. آن چه از برآیند این بررسی ها به دست می آید، نشان می دهد، در ترانه های دوران مشروطه مفاهیمی چون وطن و آزادی و مدنیت غربی و انتقاد سیاسی و اجتماعی، در ترانه های دوران پهلوی اول انتقادهایی سطحی به حکومت، در ترانه های دوران پهلوی دوم گاه انتقادهایی عمیق تر به بنیان حکومت، گاه مفاهیمی مثل یأس و ناامیدی و مرگ و نیستی و گاه امید به فردایی بهتر، و در ترانه های مربوط به دوران انقلاب اسلامی مضامینی چون وطن و آزادی و اتحاد و شهید وجود دارد.