چکیده: استعمار انگلستان زندگی مسلمانان را در هندوستان دگرگون ساخت. آنها سلطنت را از دست دادند، فرهنگ و هویت دینی شان مورد تهدید قرار گرفت. و نیز انقلاب آنها در سال 1857م. میلادی شکست خورد. برخی از علما که در این انقلاب شرکت داشتند، اقدام به تاسیس مدرسه ای دینی در "دیوبند" در جنوبشرق دهلی به نام دارالعلوم کردند. مدرسه دارالعلوم دیوبند، احیا و دفاع از هویت دینی مسلمانان را هدف خود قرار داد و رفته رفته با پیوستن طلابی از سراسر شبه قاره، افغانستان، ایران و آسیای میانه به جایگاهی ارزشمند در میان مسلمانان جنوب آسیا دست یافت. وابستگان فکری دارالعلوم دیوبند علاوه ازترویج دینداری، به مبارزات آزادی خواهانه درشبه قاره هند همراه با دیگرگروه ها، پیوستند. برخی از جوانان بلوچ ایرانی در اوایل قرن بیستم میلادی درمدارس دیوبندی به تحصیل پرداختند. آنها پس از بازگشت تفکر دیوبند را به همراه خود به بلوچستان آوردند. این علمای دیوبندی فعالیت های خود را در جامعه ای آغاز کردند که مانند شبه قاره، اعتقاد عمومی آن اندیشه اهل سنت حنفی مذهب رایج بود. علمای دیوبندی بلوچ مرحله اول فعالیت های خود را تصحیح اعتقاد و از بین بردن خرافات و رسومی قرار دادند که زندگی مردم را تحت تاثیر قرار دادند. علمای دیوبندی در بلوچستان برخی مظاهرات خرافات را چون درختها و پدیده های طبیعی را که مورد تقدیس قرار گرفته بودند، تخریب می کردند و مردم را نسبت به پوچ بودن این عقاید آگاه می کردند و نیز رسوم پس از مرگ به روش مناسب تری اصلاح گردید. قضاوت و حل و فصل اختلافات خانوادگی و منازعات قبیله ای یکی دیگر از فعالیت های علمای دینی در بلوچستان بود و چون براساس فقه و بی طرفی به این مسایل می پرداختند، مورد توجه و تایید مردم قرار گرفتند. در دهه 1320ش. مدارس و مکاتب دینی آنان بطور ثابت آغاز بکار کرد و رفته رفته در دهه های بعد به تعداد مدارس و مساجدی که بسیاری به این امر آموزش امور دینی می پرداختند، اضافه شد تا آنکه شاگردان تربیت یافته این تفکر در بیشتر آبادیهای بلوچستان به فعالیت پرداختند. بر اثر تلاشهای علمای دیوبندی در بلوچستان، بسیاری از عقاید و رسومات مورد پالایش و اصلاح قرار گرفت و نیز دینداری که از گذشته در بلوچستان رواج داشت، پررنگ تر شد و وابستگی مذهبی نیز از ویژگیهای مردم این منطقه قرار گرفت. بر این اساس هویت دینی، علاوه از هویت قومی به شاخصه های فرهنگی قابل توجه بلوچستان، در ایران دارای تنوع قومی و مذهبی اضافه شد. واژگان کلیدی: دیوبندیان، بلوچستان، دارالعلوم دیوبند، هندوستان، استعمار.