اندیشه های حکمی زیربنای نظری آثار هنری هستند ‏که مطالعه آن ها امکان دست یابی به مبانی فکری و بنیان های نظری هنر و معماری اسلامی ایران را ممکن می سازد. به دلیل عدم وجود منابع اختصاصی کافی در مورد معماری گذشته این سرزمین، برای چنین مطالعاتی یافتن ساز و کاری متناسب با فرهنگ ایرانی ضروری به نظر می رسد، که به احتمال زیاد با جستجو و مطالعه در عرفان و تصوف(که از مهم ترین جریان های فکری تأثیرگذار بر هنر ایرانی دوره اسلامی بوده اند) می توان به آن دست یازید. با شناخت این جریانات و بررسی تأثیرات مستقیم و غیرمستقیم آن ها بر معماری امکان برقراری مجموعه ای از ارتباطات و بستگی ها میان آن ها بدست می آید. این پژوهش که به شیوه اکتشافی-توصیفی و بر پایه تحلیل داده ها صورت گرفته، سعی دارد تا با مطالعه مجموعه ی آرامگاهی شیخ صفی الدین اردبیلی، که در زمره آثار ارزشمند هنر و معماری اسلامی در ایران است، به بررسی ارتباطات و تأثیرات اندیشه های صوفیانه و عارفانه بر معماری بپردازد و با مدد از خصوصیت تأویل پذیری معماری، چگونگی عینیت بخشی به این اندیشه ها در کالبد معماری مذهبی این مجموعه را معلوم سازد . برای گردآوری داده ها در این پژوهش از روش کتابخانه ای استفاده شده و در بخش هایی هم به شیوه میدانی عمل شده است. در نهایت اطلاعات جمع آوری شده در قسمت مربوط به عرفان و تصوف، با کمک از روش تحلیلی و همبستگی، با عناصر مختلف معماری در این مجموعه تطبیق داده شده و اشکال گوناگون بازتاب عقاید عرفانی در یک اثر معماری بررسی گشته است.