به منظور بررسی پتانسیل گیاه رازیانه به عنوان افزودنی در تغذیه جوجه های گوشتی و مرغ تخمگذار، دو آزمایش جداگانه طراحی شد. در آزمایش اول از 640 جوجه راس یک روزه در یک آزمایش فاکتوریال و به صورت کاملا تصادفی استفاده شد که در آن دو جیره پایه (ذرت-سویا و گندم-سویا) و چهار نوع افزودنی (شاهد، آنتی بیوتیک، رازیانه و پروبیوتیک) با هم مقایسه شدند. نتایج این آزمایش نشان داد که جیره پایه و افزودنی های مورد استفاده اثرات ناچیزی بر عملکرد و تفکیک لاشه پرندگان داشته است (05/0<p). پرندگانی که در جیره پایه ذرت-سویا تغذیه نموده بودند پاسخ ایمنی بالاتری (05/0?p) به آنتی ژن srbc نشان دادن (98/4 در مقابل 93/3). همچنین بالاترین (05/0?p) پاسخ به srbc در بین افزودنی ها مربوط به پرندگانی بود که پروبیوتیک مصرف کرده بودند (25/5). جمعیت کلی باسیل ها و کل باکتری های هوازی در پرندگانی که جیره ذرت-سویا تغذیه کرده بودند کمتر از پرندگانی بود که جیره گندم-سویا مصرف کرده بودند (05/0?p). در بین افزودنی ها بالاترین جمعیت کلی باسیل ها مربوط به گروه شاهد (43/7) بود و سایر افزودنی ها به میزان یکسانی جمعیت کلی باسیل ها را کاهش دادند (05/0?p). در مورد باکتری های تولید کننده لاکتیک اسید و جمعیت کل باکتری های هوازی بالاترین جمعیت مربوط به گروهی بود که پروبیوتیک مصرف کرده بودند و کمترین شمارش هم مربوط به گروهی بود که آنتی بیوتیک دریافت کرده بودند (05/0?p). فعالیت آنزیم های گوارشی آمیلاز، لیپاز و پروتئاز برای پرندگانی که جیره گندم-سویا مصرف کرده بودند بالاتر از گروهی بود که جیره ذرت سویا مصرف کرده بودند و به ترتیب برای جیره گندم-سویا برابر 12/171، 76/37 و 46/85 و برای ذرت-سویا برابر 08/16، 47/23 و 05/77 واحد بود (05/0?p). فعالیت هر سه آنزیم در گروه افزودنی های پروبیوتیک و رازیانه بالاترین و برای گروه دریافت کننده آنتی بیوتیک کمترین میزان بود (05/0?p). سطح کلسترول خون در پرندگانی که از جیره ذرت-سویا تغذیه نموده بودند پایین تر از گروهی بود که از جیره گندم-سویا تغذیه نموده بودند (22/120 در مقابل 59/134 میلی گرم بر دسی لیتر) (05/0?p). در بین افزودنی ها کمترین میزان کلسترول خون مربوط به گروهی بود که در جیره خود رازیانه دریافت نموده بودن (56/120 میلی گرم بر دسی لیتر) (05/0?p). در مورد تری گلیسرید خون پرندگانی که جیره گندم-سویا مصرف کرده بودند تری گلیسرید پایین تری داشتند و در بین افزودنی ها کمترین میزان تری گلیسرید (12/67 میلی گرم بر دسی لیتر) مربوط به گروه رازیانه بود (05/0?p). ویسکوزیته محتویات روده در همه بخش های روده برای گروهی که جیره ذرت-سویا مصرف کرده بودند پایین تر از گروه تغذیه شده با جیره پایه گندم-سویا بود (05/0?p). همواره پرندگانی که پروبیوتیک مصرف کرده بودند کمترین و پرندگانی که آنتی بیوتیک مصرف کرده بودند بالاترین ویسکوزیته را در بخش های متفاوت روده باریک داشتند (05/0?p). قابلیت هضم ماده خشک، ماده آلی، پروتئین خام، چربی خام و انرژی خام برای جیره ذرت-سویا بالاتر از جیره گندم-سویا بود (05/0?p). افزودنی های متفاوت تاثیری بر قابلیت هضم مواد مغذی جیره نداشتند (05/0<p). میزان اکسیداسیون چربی و پروتئین در گوشت پرندگانی که از جیره ذرت-سویا تغذیه نموده بودند همواره پایین تر از میزان اکسیداسیون در گوشت پرندگانی بود که از جیره گندم-سویا تغذیه نموده بودند (05/0?p). در بین افزودنی ها کمترین میزان اکسیداسیون مربوط به گروهی بود که رازیانه دریافت کرده بودند (05/0?p). در اکثر اندازه گیری های انجام شده مقادیر به دست آمده برای رازیانه قابل قبول و در حد مقادیر به دست آمده برای پروبیوتیک بود. در آزمایش دوم 60 مرغ تخمگذار (در سن 40 هفتگی) در یک آزمایش فاکتوریال و به صورت کاملا تصادفی تحت دو شرایط دمایی (24 و 34 درجه سلسیوس) سه سطح رازیانه (0، 1 و 2 درصد) را در جیره خود دریافت کردند. فاکتورهای عملکردی و تولید تحت تاثیر دمای پرورش و سطح رازیانه قرار نگرفت (05/0<p) و تنها مصرف خوراک تحت تاثیر تنش گرمایی کاهش یافت (663 در مقایسه با 738 گرم) (05/0?p). تنش گرمایی تولید تخم مرغ شکسته را افزایش داد (65/14 در مقابل 09/3 درصد) و مصرف سطح 2 درصد رازیانه میزان تخم مرغ های شکسته را در شرایط تنش گرمایی تا 36/5 درصد کاهش داد (05/0?p). وزن تخم مرغ و وزن سفیده تحت تاثیر تنش گرمایی کاهش یافت (05/0?p) اما مصرف رازیانه نتوانست این اثر مخرب را بهبود بخشد (05/0<p). فاکتورهای کیفی تخم مرغ شامل ضخامت پوسته، ارتفاع سفیده و واحد هاو تحت تاثیر تنش گرمایی کاهش پیدا کردند (05/0?p) و مصرف رازیانه تا حدود زیادی توانست این اثرات مخرب را بهبود بخشد، به طوری که ضخامت پوسته را از 26/0 به 29/0 میلی متر، ارتفاع سفیده را از 53/6 به 51/7 میلی متر و واحد هاو را از 58/79 به 58/84 رساند (05/0?p). سطح کلسترول و تری گلیسرید تخم مرغ قبل و بعد از تنش گرمایی تحت تاثیر مصرف رازیانه قرار گرفت و کاهش یافت (05/0?p). میزان mda و کربونیل تخم مرغ در شرایط تنش گرمایی افزایش یافت (05/0?p) و در هر دو مورد مصرف رازیانه توانست این اثرات منفی را بهبود بخشد، به طوری که میزان mda از 16/82 نانوگرم بر گرم تخم مرغ به 15/65 و میزان کربونیل تخم مرغ از 22/5 به 83/4 نانومول در هر گرم پروتئین رسید (05/0?p). استفاده از رازیانه به عنوان افزودنی در شرایط تنش گرمایی، تا حدودی توانست اثرات منفی تنش گرمایی بر صفات ذکر شده را بهبود بخشد. نتایج این تحقیق نشان داد که اثرات مثبت رازیانه در تغذیه جوجه های گوشتی و مرغ تخمگذار کاملا مشهود است و به همین دلیل رازیانه این پتانسیل را دارد که به عنوان یک افزودنی در تغذیه جوجه های گوشتی و مرغ تخمگذار معرفی گردد.